بررسی اشکال گفت‌وگو در منظومه‌های غنایی «زهره و منوچهر» ایرج‌میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

دوره 17، شماره 25، خرداد 1400، صفحه 36-53   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عارف کمرپشتی^{* 1}؛ مریم سلیمان پور²

¹استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بابل، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسالمی، بابل، ایران.

²کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسالمی، بابل، ایران.

چکیده

گفت­ و گو یکی از مهم ترین عناصر داستان و ظریف­ ترین و اصلی­ ترین ابزار خالق آثار منظوم و منثور است؛ زیرا پیرنگ را گسترش می ­دهد، درون­ مایه را به نمایش می­ گذارد، شخصیّت­ ها را معرّفی می­ کند و وقایع داستان را پیش می ­برد.در این پژوهش اشکال گفت ­وگو در آخرین منظومه­ های غنایی کلاسیک فارسی؛ «زهره و منوچهر» ایرج­ میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن به شیوة توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می دهد که اشکال گفت­ و گو در کدام منظومه برجسته ­تر است و چرا؟ یافته­ های پژوهش نشان می دهد از نظر کمّی بسامد گفت­ و گو در زهره و منوچهر با 18/65 % بیشتر از ایرج و هوبره با 43/51 % است؛ امّا تنوّع و گستردگی اشکال گفت­ و گو در منظومة ایرج و هوبره نمود بیشتری دارد. در زهره و منوچهر گفت ­وگوهای دو نفره ـ بیشتر از زبان زهره ـ برجسته است؛ امّا در ایرج و هوبره علاوه بر به کارگیری این شکل، از گفت­ وگو با شخصیّت­ های فرعی داستان، حدیث نفس، گفت ­و گو با عناصر طبیعی و جانداران، تک­ گویی نمایشی و مکاتب ه­ای با بسامد بیشتری بهره گرفته شده است. با آنکه نمی­توان توانمندی ایرج ­میرزا را از نظر دور داشت؛ امّا از نظر کیفی لاربن با تنوّع در قالب گفت­ و گو، پرداختن به موضوعی ملموس، واقعی و برگرفته از حقایق جامعه، درگیری عشق مادّی با عشق آرمانی به وطن، به کارگیری زبان معیار و به سرانجام رساندن داستان، در حقیقت­ نمایی داستان موفّق­ تر عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها

گفت‌وگو؛ منظومه‌های غنایی؛ زهره و منوچهر؛ ایرج‌میرزا؛ ایرج و هوبره؛ قاسم لاربن