اولویت‌بندی شاخص‌های رشد هوشمندجهت شناسایی ظرفیت‌های کالبدی برای توسعه میان افزا با تأکید بر سناریونویسی (مطالعه موردی: منطقه 3 تبریز)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 7، دوره 16، شماره 3، مهر 1400، صفحه 537-550   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن محمودزاده^{* 1}؛ رویا عابدینی ایرانق²

¹دانشیار، جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز ،تبریز، ایران

²کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز ،تبریز، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه توسعه میان افزای شهری به ویژه برای شهرهایی که با محدودیت توسعه افقی مواجه­اند روش مناسبی شناخته شده است، که در این میان رشد هوشمند شهری تأکید زیادی بر مسائلی مانند کاربری­های مختلط دارد.
هدف: پژوهش حاضر با هدف اولویت­بندی شاخصهای رشد هوشمندجهت شناسایی ظرفیت کالبدی برای توسعه میانافزا با تاکید سناریونویسی منطقه 3 تبریز، با 26 مولفه رشد هوشمند در قالب 3 شاخص اجتماعی، کالبدی وزیست محیطی با استفاده از روش معادلات ساختاری و تحلیل چند متغییره فازی در محیط GIS انجام شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه 3  شهر تبریز که به عنوان یکی از مناطق دهگانه شهرداری حدود 3/11 درصد از مساحت شهر تبریز را شامل شده است.
روش­شناسی تحقیق: پژوهش حاضر باماهیت کاربردی-عملی و روش توصیفی-تجربی است.  گردآوری داده­ها از پرسشنامه محقق ساخته شده است که نمونه آماری مشتمل بر 373 نفراز ساکنان منطقه3 تبریز بطور تصادفی انتخاب شده­اند. با استفاده از آزمون رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS، اولویت بندی شاخصهای پنهان و با استفاده از آزمون بارهای عاملی در نرم افزار LISREL، شاخص­های آشکاربراساس اهمیت اولویت­بندی شدندو برای تهیه نقشه شاخصهای موثر، ازمدل منطق فازی در قالب GIS استفاده شده است.
یافته­ ها و بحث: عوامل موثر در هوشمندی در سطح منطقه 3 به ترتیب اهمیت اجتماعی،کالبدی و زیست محیطی اولویت­بندی شده­اند، و با ارائه سناریوهایی در جهت اطلاح و بهبود کاربریهای مختلط، فضای سبز، ایجاد جوامع پیاده محور در منطقه تاکید شد و پیشنهادهایی، بر تقویت شاخص­های مؤثر براساس اولویت آنها تأکید شده است.
نتایج: نتایج حاصل از تحلیل نشان می­دهد که  بعضی از قسمتهای منطقه در وضعیت مطلبوبی نیستند؛ بطوری که محله­های شمالی در سطح متوسط روبه بالا و محله­های غربی در سطح کاملا مطلوب و محله­های جنوبی و جنوب شرقی در سطح خیلی پایین قرار دارند

کلیدواژه‌ها

توسعه میان افزا؛ کالبدی؛ رشد هوشمند؛ سناریو نویسی؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی

مراجع

ابراهیمی، مازیار؛ معرف، مریم. (1397). توسعه پایدارشهری برمبنای رشد هوشمند شهری تحلیلی بر مولفه­ها، ویژگیها و مزایای شهر هوشمند. دوماهنامه هنر وعلوم انسانی، 10(2) ، 25-33.

آنامرادی نژاد بردی، رحیم؛ نیک پور، عامر، حسنی، سیده زهره. (1397). تحلیل کالبدی- فضایی نواحی شهری براساس شاخص­های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: شهر بابل).  نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 34، 19-30.

توحیدی، محمد. (1394). ارائه توسعه فیزیکی شهر بانه با تأکید بر شاخص های توسعه فیزیکی. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه مراغه.

خلیلی، امین. (1395).  ارائه الگوی بهینه جهت رشد هوشمند شهری با تاکید بر توسعه میان افزا(نمونه موردی: شهر ارومیه). پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشگاه ارومیه.

روستایی، شهریور؛ پورمحمدی، محمدرضا و قنبری، حکیمه. (1396). بررسی نقش ساختاری حکمروایی خوب شهری در ایجاد
شهر هوشمند (نمونه مورد مطالعه: تبریز). نشریه پژوهش وبرنامه ریزی شهری، 8 ،31 .14

صارمی، حمیدرضا. (1392). بررسی توسعه از درون شهر بروجرد، مجله مدیریت شهری، 32، 229-310.

صرافی، مظفر؛ پارسی پور، حسن. (1393)، بررسی ظرفیت توسعه درون­بافتی (نمونه موردی:محلات بافت قدیمی شهر بجنورد،ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه های شهر اسلامی، مشهد.

قربانی،رسول، جعفری، فیروز، معبودی، محمدتقی، حسین آبادی سعید، غراوی، محمد، مقدم جوادزاده، هادی، ظفری،داریوش، فرخی، مینا، نوشاد، سمیه، قاسمی، معصومه. (1393). الگوهای نوین آمایش شهری، انتشارات­فروزش، چاپ اول، تبریز.

قلیچی مولائی، محمد. (1392). سنجش روند پراکنده روی شهر با تاکید بر شاخص­های تراکمی رشد هوشمند(مطالعه موردی: منطقه 2 تهران)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

مرکز آمار ایران. (1395)، نتایج کلی سرشماری عمومی نفوس ومسکن، انتشارات مرکز آمار ایران.

مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی. (1391). نقشه محدوده بافت فرسوده کلانشهر تبریز.

مهندسان مشاور نقش محیط. (1391). طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز، گزارش مطالعات کالبدی مرحله موجود، ویرایش اول، اردیبهشت، صص 392-1.

نسترن، مهین، قدسی، نرگس. (1394)، شناسایی پهنه بندی مستعد توسعه میان افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها(نمونه موردی: منطقه یک اصفهان). مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 20 ، 68-51.

Chen, Y., Xu, Y., & Yin, Y. (2009). Impacts of land use change scenarios on storm-runoff generation in Xitiaoxi basin, China. Quaternary International, 208(1-2), 121-128.

Chrysochoou, M., Brown, K., Dahal, G., Granda-Carvajal, C., Segerson, K., Garrick, N., & Bagtzoglou, A. (2012). A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning. Landscape and Urban Planning, 105(3), 187-198.

Hawkins, C. V. (2011). Smart growth policy choice: A resource dependency and local governance explanation. Policy Studies Journal, 39(4), 679-707.

ICMA & SGN. (2011). getting to Smart Growth: 100 policies for implemention, Meriland press.

Lacinák, M., & Ristvej, J. (2017). Smart city, safety and security. Procedia engineering, 192, 522-527.

Movahed, A., & Ahmadi, M. (2018). Planning for redevelopment of abandoned urban lands; emphasizing infill development approach (Case study: district 19 of Tehran). Physical Sacial Planning, 5(1), 59-76.

Rezazade, M. H., Rad, R. I., & Hashemzehi, F. (2016). Analyzing the Revitalization Strategies of Historical Fabric with the Approach of Endogenous Development Case Study (1, 2 & 3 Regional of Zahedan City). Open Journal of Geology, 6(06), 363.

Rui, Yikang, Urban Growth Modeling Based on Land-use Changes and Road Network
Expansion,Royal Institute of Technology (KTH), Sweden, 2013.

Suchman, Dian.(2008):” Developing Successful Infll Housing”, Washington, D.C.: Urban Land Institute. The Tennesse Department of Environment and Conservation (2010), South east Tennessee Green infrastructure handbook for local government.

Susanti, R., Soetomo, S., Buchori, I., & Brotosunaryo, P. M. (2016). Smart growth, smart city and density: In search of the appropriate indicator for residential density in Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 227, 194-201.

Wey, W. M., & Hsu, J. (2014). New urbanism and smart growth: Toward achieving a smart National Taipei University District. Habitat International, 42, 164-174.