ارزیابی معیارهای موثر بر فعالیت زنان در فضای شهری (مطالعه موردی: پیاده‌راه اسفریس، اردبیل)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 15، دوره 16، شماره 3، مهر 1400، صفحه 667-681   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سامان ابی زاده^*

استادیار، گروه هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی معیارهای موثر بر ارتقای فعالیت و حضور زنان در فضاهای شهری (پیاده‌راه اسفریس واقع در شهر اردبیل) و با بهره‌گیری از مدل مکانی کانتر بود.
روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه انجام، از نوع توصیفی- تحلیلی و از نوع همبستگی است. داده‌های مورد نیاز با استفاده از پیمایش از اهالی جمع‌آوری شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر را شهروندان اردبیل تشکیل می‌دهند که383 نفر از شهروندان اردبیل از بین 800 نفر بر طبق جدول مورگان به روش تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند که از این تعداد 245 نفر زن و 138 نفر مرد بودند و به‌منظور بررسی مولفه‌ها، پرسشنامه‌ی فعالیت و رفتار، پرسشنامه‌ی ویژگی‌های کالبدی- فضایی و پرسشنامه‌ی معانی اجرا گردید؛ که ضمن تأیید روایی و سپس پایایی آن‌ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ سنجیده شده که نشان از سطح بالای اطمینان ابزار تحقیق می‌باشد. برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار spss از آزمون‌های Tتک نمونه‌ای و همبستگی پیرسون، استفاده شد.
یافته ­ها و نتیجه ­گیری: نتایج منجر به این نتیجه شد که پیاده‌راه اسفریس اردبیل، از نظر شاخص‌های کالبدی-فضایی در حد متوسط است و میانگین‌های کمتر از 3، بیانگر وجود ضعف در این مولفه‌ها می‌باشد؛ این شاخص‌ها معنادار و موثر بر حضور بانوان بوده و اگر دارای کیفیت بالا باشند، تاثیر مثبتی بر حضور بانوان خواهند گذاشت ولی در حال حاضر با توجه به نتایج، شاخص‌های کالبدی-فضایی در حد متوسط  بوده و باعث حضور کمتر بانوان در محدوده پیاده‌روی شده است.  

کلیدواژه‌ها

فعالیت زنان؛ فضای شهری؛ مدل مکانی کانتر؛ پیاده‌راه اسفریس اردبیل

مراجع

الیاس‌زاده مقدم، سید نصرالدین و الهام ضابطیان (1389). بررسی شاخص‌های برنامه‌ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی (نمونه موردی: بخش مرکزی شهر تهران)، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 44.

بابایی، جواد؛ دشتی‌زاده، پریسا؛ طالب‌زاده، زهرا (1396). مناسب‌سازی فضای شهری برای زنان، دوازدهمین سمپوزیوم پیشرفت‌های علوم و تکنولوژی کمیسیون پنجم: سرزمین پایدار، معماری و شهرسازی.

بارانی، مهشید (1395). بررسی چگونگی مبلمان شهری و تاثیر آن بر اجتماع پذیری فضای شهری برای زنان، همایش بین‌المللی زنان و زندگی شهری، تهران، شهرداری تهران.

برومند، مریم؛ رضایی، سولماز (1391). ارزیابی کارکرد بوستانهای زنان در افزایش حضور انتخابی زنان در فضاهای شهری (نمونة موردی بوستان آزادگـان، منطقـة 15 شـهر تهـران) ، نخسـتین همایش علمی و پژوهشی زنان و زندگی شهری، تهران.

پاکزاد، جهانشاه (1384). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری.

پیربابائی، محمدتقی؛ نژاد ابراهیمی، احد؛ ابی‌زاده، سامان (1397). بازنمایی معناهای فضاهای شهری اردبیل دوره صفویه با نظریه فرهنگی هال، نشریه فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، سال چهارم، شماره اول.

حاجی احمدی همدانی، آذین؛ حمید ماجدی و لعلا جهانشاهلو (1394). بررسی معیارهای تاثیرگذار بر افزایش میزان فعالیت زنان در فضاهای شهری، مطالعه موردی: محله پونک (20 متری گلستان) شهر تهران، فصلنامه علمی– پژوهشی مطالعات شهری، شماره چهاردهم.

داداش‌پور، هاشم؛ احمدیزدانیان و وحید کشت‌کار (1396). شناسایی و تحلیل مولف‌های موثر بر حضور عادلانه زنان در فضای عمومی شهری، زن در توسعه و سیاست، 15(1).

دنیوی‌راد، مریم؛ خواجوی، محبوبه (1393). سنجش عوامل موثر بر حضور پذیری زنان در فضای شهری (پارک رسالت مشهد)، ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه‌های شهر اسلامی، مشهد.

راست‌بین، ساجد؛ جعفری، یاسر؛ دارم، یاسمن؛ معززی مهر طهران، امیرمحمد (1391). پژوهشی بر رابطه همبستگی مابین کیفیت‌های محیطی و تداوم حیات شهری در عرصه‌های عمومی. باغ نظر، 21، 35-44.

رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ خادمی، مسعود؛ علی پور، روجا (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. معماری و شهرسازی ایران،  3 (4).

رفیعیان، مجتبی؛ سیفایی، مهسا (1384). فضاهای عمومی شهری؛ بازنگری و ارزیابی کیفی . هنرهای زیبا، 23, 35-42.

زالی، نادر؛ زارعی، مجید؛ ابی‌زاده، سامان؛ هاشم زاده قلعه جوق، فرشید (1395). برنامه‌ریزی راهبردی جهت ساماندهی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله شهیدگاه بقعه شیخ صفی‌الدین شهر اردبیل)، فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، 14.

زمانی دارانی، فاطمه؛ مقصودی، سوده (1397). سنجش میزان مطلوبیت کالبدی فضای شهری از دیدگاه زنان (مطالعه موردی: شهر داران)، کنفرانس ملی عمران و معماری در مدیریت شهری قرن 21، کرج.

سیفایی، مهسا (1384). مطلوبیت سنجی فضاهای عمومی شهری جهت استفاده گروه‌های خاص اجتماعی (زنان)، در الگوی برنامه‌ریزی مشارکتی مورد مطالعه: میدان هفت حوض، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، استاد راهنما: دکتر مجتبی رفیعیان.

شارع پور، محمود؛ تولایی، نوین؛ اسلامی، اصلی (1398). ارزیابی مطلوبیت فضاهای عمومی شهری از دیدگاه جوانان (مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 14(3)، 605-621.‎

شجاعی، دلارام؛ پرتوی، پروین (1394). عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران (نمونه موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران)، ماهنامه باغ نظر، 12، 34.

غضنفریان، شادی (1395). اصول و روش های طراحی فضای شهری مناسب برای حضور و فعالیت زنان نمونه موردی: سبزه میدان زنجان، نخستین اجلاس جهانی شوراها و شهرداران 2016، تهران، موسسه نمودار توسعه داتیس.

کشت‌کار، وحید؛ یزدانیان، احمد؛ قدیری، سمانه (1395). بررسی گفتمان حق به شهر با تاکید بر حضور پذیری زنان در فضای شهری (نمونه موردی: پارک شهر)، همایش بین‌المللی زنان و زندگی شهری، تهران، شهرداری تهران.

لنگ، جان. ترجمه سید حسین بحرینی(1386). طراحی شهری گونه‌شناسی رویه‌ها همراه با بیش از پنجاه مورد خاص. چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.

محمدزاده سقطی، شادی (1394). واکاوی تأثیر اجتماع پذیری در فضاهای عمومی: تأملی بر ارتقای جایگاه زنان در فضای شهری، کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز، مرکز مطالعات راهبردی معماری و شهرسازی.

محمدی مکوندی، زینب (1379). بررسی تاثیر کیفیت فضای شهری بر میزان حضور زنان در شهر اهواز نمونه موردی محله‌ی کیانپارس، نشریه معماری شناسی، 1(3).

محمدی، علیرضا؛ غفاری گیلانده، عطا؛ نصیری، هاجر (1396). کیفیت فضای شهری و نیاز زنان، پنجمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، تهران، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی.

یوسفی، فاطمه؛ بیات، اتوسا (1396). بررسی تطبیقی مولفه‌های کیفیت فضای شهری در پیاده‌راه‌های شهر تبریز با توجه به میزان پاسخگویی به نیازهای زنان (نمونه موردی پیاده‌راه تربیت و پیاده‌راه شهریار کوی ولیعصر تبریز، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، شیراز، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی.

Amir-Ebrahimi, M. (2006). Conquering enclosed public spaces. Cities, 23(6), 455-461.

Banerjee, T. (2001). The future of public space: beyond invented streets and reinvented places. Journal of the American planning association, 67(1), 9-24.

Canter, D. (1983). The purposive evaluation of places: A facet approach. Environment and behavior, 15(6), 659-698.

Carmona, M. Heath, T. Oc, T. Tiesdell, S. (2005). Public Places, Urban Space. Architectural Press, Elsevier.

Churchman, A. Kallus, R. (1999).  Safe Urban Environment: Women’s and Security in Urban Public Spaces. Center of Urban and Regional Studies, Technion, Israel Institute of Technology, Occupaid Palestine.

Cuthbert, A. (2006). The Form of Cities – Political Economy and Urban Design. Oxford, 128.

Day, K. (2000). The ethic of care and women's experiences of public space. Journal of environmental psychology, 20(2), 103-124.

Garcia-Ramon, M. D., Ortiz, A., & Prats, M. (2004). Urban planning, gender and the use of public space in a peripherial neighbourhood of Barcelona. Cities, 21(3), 215-223.

Gehl, J. (1996). (First published 1971). Life between Buildings: Using Public Space (Third edition), Arkitektens Forlag, Skive.

Holland, Caroline. Clark, Andrew. katz, Jeanne. Peace, Sheila. (2007). Social interactions in urban public spaces, Bristol, UK: Policy Press.

Knorr, Lilian. (2014). Youth and Cities Planning with Low-Income Youth and Urban Youth Cultures in New York City and Paris, Massachusetts Institute of Technology.

Lofland, L. (1984). Women and urban public space, Women and Environments, 6(2), pp. 12-14.

Najmabadi, A. (2005). Women with Mustaches and Men without Beards Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, Berkeley University of California pub.

Rafatjah, M. (2014). Urban and leisure spaces design. Investigate the operations, urban spaces in the social life of citizens the streets of Tehran Case Study between Revolution to Revolution Square and the street intersection between the Municipality and Rehabilitation field to field sanctuary. Tehran: Tissa.

Rafieian, M., & Sifaei, M. (2005). Urban Public Spaces. Quality Review and Evaluation, Fine Arts Magazine, 1-16.

Rennie, S. (2006). Urban Theory: A Critical Assessment. Palgrave Macmillan.

Sharepour, M. (2014). Analysis of public spaces trends in the city. Tehran: Tissa.

Shoujaei, D. Partouvi, P. (2015). Analysis of Factors Affecting the Creation and Promotion of Sociability in Public Spaces in Different Scales of Tehran City (Case studies: Two Neighborhoods and an Area in District 7 Tehran. Journal Baghnazar.12 (34), 93-108.

Zahed zahedani. (2012). the Effect of City's Social Sphere on Youth Leisure Exercise with Emphasis on Social Activities: Case Study: Shiraz Municipal Youth. Urban Sociological Studies (Urban Studies). 2, (30), 83-107.