آسیب شناسی نظام مدیریت نوین روستایی و توسعه روستایی (مطالعه موردی: ناحیه مرکزی گیلان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 8، دوره 17، شماره 3 - شماره پیاپی 60، آذر 1401، صفحه 665-677   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد نصیری لاکه¹؛ نصرالله مولائی هشجین^{* 2}؛ عیسی پوررمضان³

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

مدیریت‌روستایی در ایران مهمترین چالش ‎برنا‌مه‌ریزان است. پژوهش جهت آسیب‌شناسی مدیریت‌نوین‌روستایی به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است.متغیرهای تحقیق نظام مدیریت نوین و توسعه روستایی است. ناحیه‌مرکزی‌گیلان دارای 6 شهرستان و 670 روستای دارای مدیریت نوین است که 120 روستا به‌عنوان نمونه انتخاب شد.به جهت تخصصی‌بودن سوالات،از نظر متخصصین و دست‏اندرکاران مدیریت ‌روستایی و روش دلفی استفاده شد. جمع‌آوری اطلاعات بصورت اسنادی و میدانی بوده و با روش مورگان تعداد 294 پرسشنامه بین 3 عضو شورای ‏استان – 6 عضو شورای‎ ‏شهرستان – 18 عضو شورای بخش – 120 عضو شورای روستا – 120 دهیار – 3 کارشناس استانداری – 6 کارشناس فرمانداری – 18 کارشناس بخشداری‌ توزیع شد. تحقیق با نرم‌افزار SPSS و نقشه‌ها با نرم‌افزار GIS و آزمون فرضیه‌ها با T تک‌نمونه‌ای و آزمون تفاوت میانگین‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می‌دهد که نظام فعلی مدیریت با 4 آسیب نهادی – مدیریتی، 5 آسیب محیطی – اکولوژیک، 8 آسیب کالبدی – فضائی، 5 آسیب اقتصادی و 6 آسیب اجتماعی – فرهنگی مواجه است. به روش SWOT، راهبردهایی جهت تحقق توسعه ارائه شد. 3 راهبرد به‌عنوان استراتژی‌ تهاجمی، 4 راهبرد استراتژیی محافظه‌کارانه، 5 راهبرد استراتژی‌تدافعی ارائه شدکه استراتژی تدافعی بابیشترین امتیاز به‌عنوان راهبرد پیشنهاد شد، که 5راهبرد توانمندسازی و ظرفیت‌سازی دهیاران و شورا– سازمان‌دهی و ظرفیت‌سازی و بازآفرینی و توسعه مدیریت و برنامه‌ریزی مشارکتی و واگذاری اختیارات، کنترل توسعه به دهیاران – تامین اعتبارات زیرساخت‌ها و تجهیزات مورد نیاز دهیاری‌ – توسعه مدیریت شبکه‌ای و خوشه‌ای روستایی و ارتقای مهارت و توانایی دهیاران ارائه می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

آسیب شناسی؛ مدیریت روستایی؛ توسعه روستایی؛ گیلان

مراجع

آسایش، حسین. (۱۳۸۱). کاربرد شاخص­ها در سنجش توسعه روستایی. ماهنامه جهاد، شماره ۲۵۳.

استعلاجی، علیرضا. (۱۳۹۱). بررسی الگوی مدیریت روستایی در ایران با تاکید بر مدیریت محلی و مشارکتی دهیاری­ها. فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، 10(32)، 258-239.

ایمانی جاجرمی، حسین. (۱۳۷۲). شوراهای اسلامی روستا، الگوی از مدیریت در جوامع ده نشین. مجله جهاد، 12(158)، 100-89.

الوانی، مهدی. (۱۳۸۵). کتاب مدیریت عمومی. تهران: نشر نی.

بدری، علی و موسوی، عارف. (۱۳۸۸). مدیریت نوین روستایی. اشتیاق نور، تهران.

برقی مقدم، حمید؛ قنبری، یوسف و افشاریان پور، علی. (1393). ارزیابی عملکرد دهیاری‌ها در توسعه اقتصاد نواحی روستایی از دیدگاه ساکنین (دهیاری دهبکردی؛ شهرستان بم)، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه­ریزی فضایی، 4(4)، ۱۰۴–۸۷.

حسینی ابری، حسن. (۱۳۸۰). مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.

حسین­زاده دلیر، کریم. (1394). برنامه­ریزی ناحیه ای. تهران: انتشارات سمت.

حیدری مکرر، علی و نجفی، محمد. (1390). بررسی آسیب‌ها و چالش‌های مدیریتی در روستاهای ایران (مطالعه موردی: روستای صفی آباد – جوانرود). فصلنامه اندیشه جغرافیایی، 5(9)، 44-1.

رضوانی، محمدرضا. (۱۳۹۱). مقدمه­ای بر برنامه­ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: نشر قومس.

رضوانی، محمدرضا. (۱۳۸۶). مدیریت نهادهای محلی. ماهنامه دهیاری­ها، شماره ۲۱، 48-44.

رضائیان، علی. (۱۳۸۹). اصول مدیریت. تهران: انتشارات سمت.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و عینالی، جمشید. (۱۳۸۶). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهادهای تاثیرگذار. فصلنامه روستا و توسعه، 10(2)، 30-1.

زمردیان، محمدجعفر. (۱۳۷۰). اصول و مبانی عمران ناحیه­ای. مشهد: انتشارات کتابستان مشهد.

شهبازی، اسماعیل. (1390). درآمدی بر آسیب‌شناسی توسعه روستایی. تهران:  انتشارات دانشگاه شهید بهشتی تهران.

صیدائی، اسکندر. (۱۳۹۰). برنامه­ریزی روستایی در ایران. اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

طالب، مهدی. (۱۳۷۱). مدیریت روستایی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.

فیروزنیا، قدیر؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و بدری، سیدعلی. (۱۳۸۹). چشم انداز و نظام مدیریت برنامه‌ریزی توسعه کالبدی نواحی روستایی ایران. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.

قدیری معصوم، مجتبی و ریاحی، وحید. (1383). بررسی محورها و چالش­های مدیریت روستایی در ایران. پژوهش­های جغرافیایی، 36(50)، 198-177.

کریمی، فرزاد و احمدوند، مصطفی. (۱۳۹۳). وضعیت سنجی و اولویت بندی شاخص­های توسعه پایدار در مناطق روستایی بخش مرکزی بویراحمد. پژوهش­های روستایی، 5(3)،  690 -۶۶۳.

مولائی هشجین نصرالله. (۱۳۹۷). درآمدی بر آسیب شناسی مدیریت روستایی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد تهران.

مهدوی، مسعود و نجفی کانی، علی­اکبر. (1384). تجربه­ای دیگر در مدیریت روستاهای ایران (مطالعه موردی: دهیاری­های آذربایجان غربی). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی، 37(53)، 39-21.

مطیعی ­لنگرودی، حسن. (۱۳۸۲). مدیریت جدید برای نوسازی روستایی، تجربه اروپا و شمال آمریکا. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ۱، 251-229.

مطیعی لنگرودی، حسن. (۱۳۹۳). برنامه ریزی روستایی با تاکید بر ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

معین، محمد. (1350). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیر کبیر.