نفقه زوجه و مقاصد شریعت

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 64، شهریور 1400، صفحه 131-144   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.684734

نویسندگان

سیده فاطمه محمودی¹؛ علی اکبر ایزدی فرد^{* 2}؛ عابدین مؤمنی³

¹دانشجوی دکتری تخصصی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

²استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

³دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از رویکردهای مهم در مطالعات فقهی، توجه به مقاصد شریعت در احکام شرعی است، یعنی توجه به ملاکات و علل وضع احکام و نیز مصالح و مفاسد آن از منظر قانون­گذار اسلام به گونه­ای که آن مقاصد و علل احکام با روح کلی شریعت اسلام منافات نداشته باشد. بر اساس مقاصد کلی شریعت در نکاح که عبارت است از تشکیل خانواده، تولید نسل و انشاء صورت انسانی نه اطفای شهوت حیوانی و مقاصد جزیی شریعت در نفقه که عبارت است از تأمین نیازمندی های زن در خانواده، می توان گفت که اولاً: نفقه همسر به عنوان تکلیف یک جانبه بر عهده شوهر بوده و فقط نشوز زوجه مانع استمرار آن است. ثانیا: نفقه زوجه عبارت است از تامین نیازهای مادی، بهداشتی، معنوی، روانی، علمی و آموزشی او در راستای استحکام نظام خانواده و تربیت صحیح فرزندان، از این رو تعیین نفقه در مسائل مادی مانند مسکن، لباس و غذا از باب طریقیت بوده و فی نفسه موضوعیت ندارد. ثالثاً: نفقه زوجه به عنوان هدف میانی یعنی دنیوی مطرح بوده نه هدف اصلی و اخروی.

کلیدواژه‌ها

نفقه؛ مقاصد شریعت؛ نیازهای مادی؛ نیازهای معنوی؛ هدف اصلی

مراجع

• قرآن مجید
• آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین (1430). کفایه الاصول. قم: موسسه النشر اسلامی.
• ابن عاشور، محمد طاهر (1421). مقاصد الشریعه الاسلامیه. اردن: دارالنفاس.
• ابن عابدین، محمد امین (1412). ردّالمختار علی الدّر المختار. بیروت: دارالفکر..
• ابن منظور،محمدبن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر-دارصادر.
• ابن النجار،تقی الدین محمد بن احمد (بی تا). منتهی الارادات. مکتبه دارالعروبه: مطبعه دارالجیل.
• ابن الهمام، الامام کمال الدین (بی تا). قاهره: فتح القدیر.
• امامی، سیدحسن (1393). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیه. چاپ بیست و سوم.
• انصاری، قدرت الله (بی تا). احکام و حقوق کودکان در اسلام. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
• ایروانی، باقر (1415). الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی. تهران: سعید بن جبیر.
• ایزدی فرد، علی اکبر و محسنی دهکلانی، محمد و ادبی فیروزجایی، رزاق(پاییز و زمستان 1393). وضعیت حقوقی شرط عدم نفقه در نکاح دائم، مجله آموزه های فقه مدنی، شماره8.
• بحرانی ، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ اول.
• بستانی ، حسین (1383). اسلام و جامعه شناسی خانواده. موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.
• بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). انوارالتنزیل و اسرار التاویل. بیروت: دار احیاء التراث العربی. چاپ اول.
• جوهری، اسماعیل بن حماد (1410). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین. چاپ اول.
• حرعاملی، محمد بن حسن (1409). وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسه ال البیت(ع). چاپ اول.

17. حسینی شیرازی، سید محمد (1409). الفقه. بیروت: انتشارات دارالعلوم.

• حکیم، سید محسن (1404). مستمسک العروه الوثقی. قم: کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی.
• خویی، سید ابوالقاسم (بی تا). منهاج الصالحین. انتشارات دارالزهرا. بیروت. چاپ بیستم.
• دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه. دانشگاه تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
• راغب اصفهانی، ابوالقاسم ،حسین بن محمد (بی تا). مفردات الفاظ القرآن. تهران: المکتبت المرتضویه.
• زمخشری، محمودبن عمر (1407). الکشاف. بیروت: دارالکتاب العربی. چاپ سوم.
• سبزواری، محمد بن باقر (1423). کفایه الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ اول.
• سروش، عبدالکریم (1384). قصه ارباب معرفت. گوتنبرگ:چاپ پدیده. چاپ ششم.
• سیدهاشمی، سید محمداسماعیل و مرتضوی، زهرا السادت (1393). بررسی حق و حکم در حضانت، نفقه و رجوع در طلاق، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 66.
• شهید اول، زین الدین، الجبعی العاملی(.1400). القواعد و الفواید. قم: انتشارات مفید. چاپ اول.
• شهید ثانی، محمد بن جمالدین (بی تا). شرح لعمه. بیروت: دارالعالم الاسلامی.
• شیخ صدوق ، محمد بن علی ،(1285). علل الشرایع. نجف: مکتبه الحیدریه. چاپ اول.
• شیخ طوسی،ابو جعفر محمد بن حسن (1378). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه. چاپ سوم.
• شیرازی، ناصر مکارم (1427). دائره المعارف فقه مقارن. قم: انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، محقق/مصحح: جمعی از اساتید و محققان حوزه، چاپ اول.
• صدر، سید محمد باقر (1415). دروس فی علم الاصول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیرالقرآن. تهران: ناصر خسرو . چاپ سوم.
• علامه طباطبایی، محمد حسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات. چاپ دوم.
• فاضل مقداد، جمال الدین (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرایع. قم: مطبع الخیام.
• الفیومی، احمد بن محمد (1414). مصباح المنییر. قم: دارالهجره. چاپ دوم.
• قرافی،احمدبن ادریس (1418). الفروق او انوارالبروق فی انواء الفروق. بیروت: دارالکتب العلمیه.
• کاشف الغطاء، حسن بن جعفر(1422). انوار الفقاهه(کتاب النکاح). نجف اشرف: موسسه کاشف الغطاء.
• کلینی، محمدبن یعقوب (1375). اصول کافی، ترجمه محمدباقر کمرى‏. قم: انتشارات اسوه.
• کیدری، محمدبن حسین (1416). اصباح الشیعه بمصباح الشریعة. قم:  موسسه امام صادق(ع).
• مجلسی دوم ،محمد باقر (1404). مراة العقول. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ دوم.
• ........................................ (1410). بحارالانوار. بیروت: موسسه الطبع و النشر.
• محقق داماد، سیدمصطفی (1387). قواعد فقه(بخش مدنی). تهران: انتشارات سمت، تهران. چاپ هشتم.
• ........................................ (1395). بررسی فقهی حقوق خانواده. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. چاپ هجدهم.
• مظفر، محمدرضا (1375). اصول الفقه. قم: اسماعیلیان. چاپ پنجم.
• منتسکیو، شارل لویی (1349). روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی. تهران: امیرکبیر.
• منصور، جهانگیر (1381). قانون مدنی. تهران: نشردوران.
• موسوی خمینی، سید روح الله (1410). الرسایل. قم: موسسه اسماعیلیان.
• موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417). محاضرات فی اصول الفقه. قم: انتشارات انصاریان.

49. نجفی، (1404). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی. چاپ هفتم