شناسایی پهنه‌های مستعد احداث سازه‌های بلندمرتبه با استفاده از مدل AHP و GIS (نمونه موردی: شهر گرگان)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 40، بهمن 1400، صفحه 85-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدکامبیز لطیف عقیلی¹؛ جعفر میرکتولی^{* 2}؛ غلامرضا جانبازقبادی³

¹دانشجوی دکترا، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

²دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

³استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

چکیده

با رواج اندیشه مدرنیسم در معماری و شهرسازی به همراه رشد فزاینده‌ی جمعیت شهری، بلندمرتبه‌سازی در شهرهای بزرگ جهان گسترش یافت و مکان‌یابی این ساختمان‌ها در فضاهای شهری از اهمیت زیادی برخوردار گردید. بلندمرتبه‌سازی راهکار مناسبی برای کنترل رشد کالبدی شهرهاست و شناسایی پهنه‌های مناسب برای احداث بلندمرتبه‌ها ضروری است. هدف از این پژوهش، شناخت پهنه‌های مناسب برای احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در شهر گرگان است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی و پیمایشی با جامعه آماری ۱۰ نفر به‌عنوان نمونه از متخصصین و مدیران شهرداری انجام گرفته که پس از بررسی عوامل تأثیرگذار، معیارهایی در چهار بعد شامل کالبدی، اجتماعی و فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی تعیین گردید و وزن‌دهی بر اساس مدل AHP انجام و روی ‌هم گذاری لایه‌ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای GIS صورت پذیرفت. محدود پژوهش شهر گرگان با مساحت ۳۵۶۷ هکتار مرکز استان گلستان است. این مطالعه در محدوده شهر گرگان در مناطقی که مناسب برای ساخت سازه‌های بلندمرتبه است صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد پهنه‌هایی در شرق، غرب، جنوب غربی و مرکز گرگان، از ظرفیت مناسبی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

ساختمان‌های بلندمرتبه؛ شهر گرگان؛ مکان‌یابی؛ AHP

مراجع

انتظاری، حمید. (1394). مروری بر پدافند غیرعامل در شهرهای جدید خراسان رضوی، انتشارات ثامن، خراسان رضوی، چاپ سوم، مشهد.

آذرمی، فرهاد. (1390). ساختمان‌های بلندمرتبه سیستم اجرا و آسیب‌پذیری، ماهنامه طاق، شماره ۴۷ ، پیاپی ۴۸، فروردین و اردیبهشت.

بزی، خدا رحم، خمری، منصور، معمری، ابراهیم. (1397).ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری استفاده‌های استراتژیک و ریسک شهر گرگان بر اساس رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه مطالعات ساختار و عملکرد شهری، سال پنجم، شماره ۱۷ ، زمستان، 92-69.

بمانیان، محمدرضا. (1390). ساختمان بلند و شهر: تحلیل تأثیرات فرهنگی و اجتماعی ساختمان‌های بلند بر شهرهای بزرگ، نشر شهر

پارت .(1392). مهندسین مشاور معمار و شهرساز، طرح ضوابط و مقررات ساخت‌وساز بناهای بلندمرتبه؛ مطالعات تحلیل و ارائه ضوابط پیشنهادی، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران

پاکزاد، جهانشاه. (1392). تاریخ شهر و شهرنشینی در اروپا از آغاز تا انقلاب صنعتی، انتشارات آرمان‌شهر، چاپ سوم.

پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، سمت.

ترکمن نیا، نعیمه، زیاری، کرامت الله، حاتمی نژاد، حسین. (1391). درآمدی بر نظریه‌ی رشد هوشمند شهری، مجله شهرداری‌ها، سال دوازدهم، شماره 104، صص 20-16.

چرامین، مسعود. (1395). تحلیل مکان‌یابی مراکز اداری با رویکرد پدافند غیرعامل در شهر با استفاده از نرم‌افزار GIS، فصلنامه دانش انتظامی خوزستان، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان خوزستان، سال سوم، شماره 16، پاییز، صص 33-46.

رحمانی، محمد. (1391). کلان‌شهر؛ ویژگی‌ها و مفاهیم، انتشارات امید انقلاب.

رزاقیان، فرزانه، رهنما، محمد رحیم. (1392). «مکان‌یابی ساختمان‌های بلندمرتبه با تکید بر نظریه رشد هوشمند شهری در منطقه ۹ شهرداری مشهد»، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره 9، صص 64-45.

شاهرخیان، مرجان (1393). برج شهرها، روایتی از بلندمرتبه‌سازی، راهی به‌سوی توسعه ی پایدار شهری، کنگره بین‌المللی پایداری در معماری شهرسازی - شهر مصدر.

شماعی، علی و جهانی، رحمانی. (1390). بررسی اثرات توسعه عمودی بر هویت محله‌ای؛ مطالعات موردی: منطقه ۷ تهران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 6، صص 82-73، زمستان.

شورای‌عالی معماری و شهرسازی ایران. (1388). مقررات شهرسازی و معماری و طرح‌های توسعه و عمران، مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران. معاونت امور مسکن و ساختمان.

عزیزی، محمدمهدی، فلاح، الهام. (1392). تعیین و به‌کارگیری معیارهای مکان‌یابی ساختمان‌های بلند در کلان‌شهرها؛ نمونۀ موردی شیراز، مجله علمی معماری و شهرسازی، دانشکده شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی، دوره 21، شماره پیاپی 1، صفحات 200-185.

قربان زاد کهنه سری، محسن، حسنی مهر، سیده صدیقه، شهریاری، رفعت، اصغری، حسین. (1399)، بررسی سطح توسعه‌یافتگی روستاها با استفاده از مدل‌های SWOT و AHP، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم، شماره سی و هشت، ص 65-76.

مبهوت، محمدرضا، سروش فهیمه. (1392). ارزیابی اثرات مثبت و منفی بلندمرتبه‌سازی با توجه به اهداف توسعه پایدار شهری، نمونه موردی: منطقه ۹ مشهد»، همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار.

نریمان پور ملکی، یاسر، علیزاده علی‌آباد، حمید، نریمان پور، فرهاد. (1394). معیار ارزیابی ساختمان‌های بلند در منظر شهری، کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.

لحمیان، رضا. (1396). پایش سازگاری کاربری‌های اراضی با برنامه‌ریزی صنعتی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه‌ی موردی: شهرستان ساری)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 38.

مقصودی، آنیسا .(1388). مروری بر بلندمرتبه‌سازی در ایران، فصلنامه معماری و فرهنگ، پیاپی 36.

لطیف عقیلی، سیدکامییز. (1397). مکان‌یابی حلقه‌ی گمشده شهرسازی، چاپ اول، یاقوت سرخ، گرگان

Al-kodmany, k & Ali,M.M, (2013). The future of the city; tall buildings and urban design.

Gál, T. Lindberg, F. Unger, J. (2009). Computing continuous sky view factor using 3D urban raster and vector database: comparison and application to urban climate, Theoretical and applied climatology, 95, pp. 111-123.

Hall, P. (1998). Citie of Tomorrow Basil Blakwell ins. New Work.

Hameed, A; Azeem, I; Qazi, A; Sharif, B and Muhammad Khan, N.(2013). Drift and Cost Comparison of DiStructural Systems for Tall Buildings. Pak. J. Engg. & Appl. Sci, 2013. 12: p. 27-38.3.

Jenks,M.andBurton,E. (1999). The Compact City A Sustainable Urban Form, London.

1. Ali, M. and Sun Moon, K. (2007). Structural Developments in Tall Buildings: Current Trends and Fut Prospects. Structures Division, School of Architecture, University of Illinois at Urbana-Champai Champaign, IL 61820, USA,

Ruiz Puente, C. Diego, M. Ortiz, J. Hernando, M, Hernaez, P.2007. The Developmentof a New Methodology Based on GIS and Fuzzy Logic to Locate Sustainable Industrial Areas. 10th AGILE International Conference on GeographicInformation Science. Aalborg University. Denmark