تبیین و تحلیل نقش حس و تجربه در مراحل شناخت تصدیقی و قضیه‌ای در نگاه صدرالمتألهین ر

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 10، شماره 21، شهریور 1400، صفحه 29-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسام الدین مؤمنی^{* 1}؛ عسکر دیرباز²؛ عبدالحسین خسروپناه³

¹مدرس دانشگاه قم

²عضو هیئت علمی گروه فلسفه وکلام اسلامی و رئیس دانشگاه قم

³معاون علوم انسانی دانشگاه آزاد

چکیده

از جمله مسائل مهمی که در معرفت‌شناسی صدرایی می‌توان مطرح نمود؛ این است که در نگاه وی معرفت تصدیقی تنها در یک مرحله برای نفس محقق می‌گردد یا دارای مراحل و مراتب متعددی است؟ از دل این پرسش و با ربطش به نقش حس و تجربه در نظام معرفت‌شناختی صدرایی به مسأله‌ی دیگری دست می‌یابیم و آن این است که نقش حس و تجربه در مراحل شناخت قضیه‌ای از منظر صدرالمتألهین چگونه است؟ نگارندگان در پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی – تحلیلی به دنبال تبیین و تحلیل نقش حس و تجربه در مراحل شناخت قضیه‌ای در نگاه صدرالمتألهین هستند. ملاصدرا بر این دیدگاه است که مراحل شناخت‌های تصدیقی عبارتند از: تصدیقات و قضایای عقلی پایه، تصدیقات و قضایای حسی و خیالی جزئی و تصدیقات و قضایای عقلی مستنتج که از منظر صدرایی حواس در مرحله‌ی قضایای حسی جزئی دارای نقش مستقیمی هستند.درالمتألهین چگونه است؟ نگارندگان در پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی – تحلیلی به دنبال تبیین و تحلیل نقش حس و تجربه در مراحل شناخت قضیه‌ای در نگاه صدرالمتألهین هستند. ملاصدرا بر این دیدگاه است که مراحل شناخت‌های تصدیقی عبارتند از: تصدیقات و قضایای عقلی پایه، تصدی

کلیدواژه‌ها

مراحل معرفت؛ حس؛ تجربه؛ ملاصدرا

مراجع

ابن­سینا. (1375). الإشارات و التنبیهات، مع الشرح نصیرالدین الطوسی. قم، نشر البلاغة.

جوادی آملی، عبدالله. (1382). رحیق مختوم. قم، اسراء.

خسروپناه، عبدالحسین. (1396). فلسفۀ شناخت. تحقیق و تدوین حسن پناهی­آزاد، قم، دفتر نشر معارف و مؤسسه حکمت نوین اسلامی.

خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی­آزاد. (1388). نظام معرفت­شناسی صدرایی. تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

راسل، برتراند. (1367). مسائل فلسفه. منوچهر بزرگمهر، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.

سبزواری، ملاهادی. (1369-1379). شرح المنظومة. تصحیح و تعلیق حسن حسن­زاده آملی و تحقیق و تقدیم مسعود طالبی، تهران، نشر ناب.

سلیمانی امیری، عسکری. (1393). منطق صدرایی (شرح التنقیح فی المنطق). قم، انتشارات حکمت اسلامی.

شیرازی، قطب­الدین. (1383). شرح حکمة الاشراق. عبدالله نورانی و مهدی محقق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

کارناپ، رودلف. (1363). مقدمه‌ای بر فلسفه علم (مبانی فلسفی فیزیک). یوسف عفیفی، چاپ اول، تهران، انتشارات نیلوفر.

مصباح یزدی، محمدتقی. (1366). آموزش فلسفه. تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهرى، مرتضى. (1376). مجموعۀ آثار. تهران، صدرا.

ملاصدرا. (1410ق). الاسفار الاربعة. بیروت، داراحیاء التراث العربی.

ملاصدرا. (1367). آگاهی و گواهی (ترجمه و شرح رسالة التصور و التصدیق). مهدی حائری یزدی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ایران.

ملاصدرا. (1371). التصور و التصدیق. ضمن الجوهر النضید، قم، انتشارات بیدار.

ملاصدرا. (1394). تعلیقات بر حکمة الاشراق. ضمن شرح حکمة الاشراق قطب­الدین شیرازی، سید محمد موسوی، تهران، حکمت.

ملاصدرا. (1378). التنقیح فی المنطق. تصحیح و تحقیق غلامرضا یاسی­پور، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ملاصدرا. (1382). شرح و تعلیقۀ صدرالمتألهین بر الهیات شفا. تصحیح، تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

ملاصدرا. (1362). منطق نوین (اللمعات المشرقیة فى الفنون المنطقیة). عبدالمحسن مشکوة­الدینی، تهران، آگاه.

ملاصدرا. (1363). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.