کارکردهای عقل اجتماعی از منظر علامه طباطبایی

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 10، شماره 21، شهریور 1400، صفحه 75-99   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

طیبه سنچولی نژاد¹؛ محمد اکوان^{* 2}

¹آموزش و پرورش

²دانشیار گروه فلسفه ، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

در این مقاله با رویکرد تحلیلی نظریات علامه طباطبایی به موضوع عقل اجتماعی وکارکردآن پرداخته می شود.تشکیل اجتماع از منظرعلامه بر اساس منفعت طلبی و ضرورت انسان در بر آوردن نیاز های خود است وی با تقریر نظریه اعتباریات و استخدام توانسته تبیین مناسبی از اجتماع و کارکرد عقل درآن را ارائه دهد به طوری که این رویکرد اصول اجتماعی علامه را از نسبیت افراطی و سکولار خارج می کند. ضمن باز خوانی نظریه استخدام و اعتباریات در قالب یک نظریه وجود شناسی به استخراج لایه های آن به ضرورت عدالت و قوانین اجتماعی خواهیم پرداخت .علامه پیوند ناگسستنی میان شکل گیری عقل اجتماعی وقرار داد مشترک در اجتماع قائل است که به سوی مدنیت و حکومت رهنمون می کند. زیست جمعی از منظر علامه تبعی و نه از روی طبع بلکه بواسطه اضطرار بوده است .علامه اعتبار اجتماع را ملازم با اعتبار عدالت لحاظ می کند زیرا زیست متعادل همان عدالت است که اعتبارمی شود تحقق عدالت و دوام آن نیازمند پشتوانه دین است و لذا وی دین را ضامن اجرای عدالت معرفی می کند .

کلیدواژه‌ها

عقل؛ عقل اجتماعی؛ کارکرد؛ علامه طباطبایی

مراجع

قرآن کریم

اژدری حسن (1385) معرفت شناسی اجتماعی در اندیشه علامه طباطبایی، مجله پگاه حوزه ، آبان ، شماره195

دور کیم ، امیل (1373) قواعد و روش های جامعه شناسی ترجمه علی محمد کاردان ، تهران دانشگاه تهران

جوادی آملی ، عبد الله ،(1393)، تحریر رساله الولایه شمس الوحی تبریزی ،علامه سید محمد حسین طباطبایی ، ج اول ، قم ، مرکز چاپ اسرا ء

جهامی ، جیرار ، (1998) موسوعه مصطلحات الفلسفه عند العرب ، بیروت ، مکتبه البنان

سجادی ، سید جعفر ( 1375) اصطلاحات فرهنگ علوم فلسفی و کلامی ،تهران ،  امیر کبیر 

فیروز جایی ، رمضان ، ( 1383) عقلانیت در نظر علامه طباطبایی ، مجله ذهن ، شماره 17

طباطبائی، محمدحسین، (1375)، تفسیر المیزان، قم ،دفتر انتشارات اسلامی

همو ، (1387)، رسالت تشیع در دنیای امروز. به کوشش هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب

همو ، (1385). شیعه در اسلام. قم: دفتر انتشارات اسلامی

همو ،(1387)  بررسی های اسلام،  جلد های 1و2، بکوشش سیدهادی خسرو شاهی، قم، بوستان کتاب

همو،(1387 ) روابط اجتماعی در اسلام ،محمد جواد حجتی ، سید هادی خسرو شاهی،،  ، بوستان کتاب ، قم

همو ، ( 1367)، اصول فلسفه و روش رئالیسم ، پاورقی مرتضی مطهری ، جلدهای1و2و3،  افست

همو ،(1361) تاریخ قرآن. شرکت نشر فرهنگ قرآن. تهران

همو ، (1386) قرآن در اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ی علمیه قم

همو،(1369) انسان از آغاز تا انجام. صادق لاریجانی. تهران: الزهرا.

همو، (1387) آغاز فلسفه  ، قم ، مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

همو، (1374) نهایه الحکمه ، قم: انتشارات اسلامی

همو، (1338) شیعه، خسروشاهی، سید هادی، احمدی، علی. تهران: مؤسسه انتشارات رسالت

همو،(1362)الاعتباریات در مجموعه رسائل سبعه ،قم ، بنیاد علمی و فکری استاد علامه طباطبایی

همو،(1419)الانسان فی الدنیا در مجموعه الرسائل التوحیدیه ،بیروت ،موسسه النعمان

همو،(1387)ولایت نامه ، همایون همتی ، تهران ،روایت فتح

عمید زنجانی ، عباسعلی ، معارف جعفری ،( 1346)، شماره ی 8

مصلح ، علی اصغر ،(1392)  ادراکات اعتباری و فلسفه ی فرهنگ ،تهران ، موسسه فرهنگی هنری پگاه روزگار نو

مطهری ، مرتضی ، (1379) مجموعه آثار ، تهران ، صدرا