تبیین عقلانیت دینی ونقد عقلانیت سکولاری با تأکید بر اندیشه صدراالمتآلهین

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 10، شماره 21، شهریور 1400، صفحه 263-285   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن یعقوبی^{* 1}؛ داود خوش باور²

¹مدرس گروه معارف اسلامی واحد البرز

²مدرس گروه معارف اسلامی واحد البرز

چکیده

تبیین عقلانیت دینی با تأکید بر اندیشه صدراالمتآلهین ونقد عقلانیت سکولاری
چکیده
بحث عقلانیت، یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مباحث معرفت‌شناسی است. با توجه به بررسی تحلیلی- منطقی در حوزه دین وسکولاریسم وایضاح تفاوت ورابطه عقلانیت دراین دو حوزه که هدف این مقاله می باشد وبراساس مطالب بررسی شده به این نتیجه خواهیم رسید عقلانیت در سکولاریسم یک عقلانیت ابزاری است که با فطرت ، معنویت وعقلانیت عملی وارزشی در تضاد است که در زندگی روزمره بازتاب دیدگاهی صرفاً عمل‌گرایانه و خودسرانه دارد وسکولاریسم با عقلانیت ابزاری و نفوذ در همة عرصه‌های زندگی اجتماعی بشر غربی، جهان اجتماعی او را شکل داده و سیاست‌گذاری کرده است. اما در اندیشة دینی، عقلانیت همراه فطرت سالم ،ملازم معنویت ،کنترل کننده، تعدیل کننده واصلاح کننده قدرت وسیاست است؛و با تأکید بر اصول و قواعد علمی دینی برای خردورزی به برخی اصول نظیر عقل، ایمان، قدسی بودن، حکمت، حریت، تهذیب واخلاق برگرفته از شریعت ؛نیازمند است.

کلید واژه ها: عقلانیت دینی،سکولاریسم،انسان محوری،قدسی بودن،اخلاق،حکمت،حریت،فطرت،معنویت،خرد ورزی،خدامحوری،صدراالمتآلهین

کلیدواژه‌ها

عقلانیت دینی؛ سکولاریسم؛ معنویت؛ خدامحوری

مراجع

قرآن کریم.

ابن ابى‏الحدید، عبدالحمید بن هبه الله،( بی تا)، شرح نهج البلاغه،قم،مکتبه مرعشی نجفی

آر بلاستر، آنتونى،(1388)، ظهور وسقوط لیبرالیسم‏غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران ،نشر مرکز

باربور، ایان ،(1362)،علم ودین،ترجمه بهاء الدین خرمشاهی،تهران،نشر مرکز

برایان ویلسون،( 1377)، دین اینجا و آنجا، مقاله ی عرفی شدن، ترجمه ی مجید محمدی،تهران، نشر قطره

همو، (1375 )«جدا انگاری دین و دنیا»، ترجمۀ دکتر مرتضی اسعدی، برگزیدۀ مقالات دایرة‏المعارف فرهنگ و دین، هیأت مترجمان، زیر نظر بهاءالدین خرمشاهی، ویراستۀ میرچا الیاده، تهران، طرح نو

برت اف، برینر، ( 1375)، مترجم:افروز اسلامی، مجله: نامه فرهنگ، ش 22

بریجانیان ،ماری ،( 1381) ،فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، ویراسته بهاءالدین خرمشاهی،قم

پل ویلم، ژان، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران، تبیان، 1377.

پیمان،حبیب الله،(1379)،«بحرانی که وحی در عقلانیت زمان برانگیخت»،بازتاب اندیشه ،شماره 12

جرج جرداق،( 1970م)،الامام علی(ع) صوت العدالة الانسانیه، ج1، بیروت، منشورات دار مکتبة الحیاة

حییم، سلیمان،( 1377) ، فرهنگ حییم، فرهنگ معاصر،تهران

رحیمی،علیرضا،(1368)، نقدی برتفکرعصرجدیددراروپا،بعثت،تهران

سبحانی، جعفر،)1384)، عرفی شدن دین، قم، موسسة امام صادق(ع)، 1384.

سروش، عبدالکریم، (1377)،«معنا و مبنای سکولاریسم»، کیان، ش 26، سال پنجم

همو،(1377) ،«ذاتی وعرضی در ادیان»کیان،شماره42

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم( 1981 م) الحکمه المتعالی فـیه الاسـفار الاربعـه العقلیـه ،بیروت، داراحیاء التراث

همو، ( 1340ش) رسالة سه اصل، تصحیح سیدحسین نصر، تهران، دانشگاه علوم معقول ومنقول.

همو، ( 1354ش) المبدأ المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسـفة ایران

همو، ( 1360ش) اسرار الآیات ، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.

همو، ( 1361ش) العرشیه ، تصحیح و ترجمه غلامحسین آهنی،تهران، انتشارات مولی

همو، ( 1363ش) مفـاتیح الغیـب ، تهـران، مؤسسـة مطالعـات وتحقیقات فرهنگی

همو، ( 1366 ش) تفسیر القرآن، مقدمه محسن بیدارفر، قم، بیدار

همو، ( 1381ش) المشاعر، با شرح محمد جعفر لاهیجی، مشـهد،انتشارات زوار.

همو، ( 1387ش) کسر اصنام الجاهلیه ، تهران، بنیاد حکمت صدرا.

همو، ( 2002م) الشواهد الربوبیه فیه المناهج السلوکیه ، مشـهد،المرکز الجامع ی للنشر.

همو، (بی تا) الحاشیه الهیات اشفاء، قم، بیدار

همو، (بی تا) رسائل صدرا شیرازی ، چاپ سنگی، کتابت به سال1302. ق، ه چاپ در کارخانة آقا میرزا عباس .

همو، (1367) ، شرح اصول الکافی، کتاب «حجة»، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی

ضاهر، عادل،(1998)، الاسس الفلسفیة العلمانیة، بیروت، دارالساقی، 1998.

قدردان‌قراملکی، محمدحسن، (1380)، جامعه شناسی ادیان،چاپ دوم،ناشر: بوستان کتاب قم

مطهری، مرتضی، (1374) ،امامت و رهبری، انتشارات صدرا، تهران، چاپ شانزدهم

همو، (1361)، ده گفتار،انتشارات صدرا، تهران

نصیری،علی،(1391)،تقریرهای متفاوت ازتاریخمندی قرآن،پایگاه اینترتی موسسه وحی وخرد،http://maref.ir/notes/topics/

نقیب العطاس،(1374)، محمد، اسلام و دنیوی گری، ترجمة احمد آرام، تهران، دانشگاه تهران.

وایتسکر،(1375)، سکولاریزاسیون چیست؟، مجله نامه فرهنگ، تابستان

همیلتون، ملکم،) 1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، تبیان.