شناسایی میراث صوفیان خراسان در آثار شیخ صدوق.

مطالعات تاریخی قرآن و حدیث

مقاله 9، دوره 27، شماره 69، شهریور 1400، صفحه 173-205   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سکینه انصاری^{* 1}؛ علی عادل زاده²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

²دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، پردیس قم، دانشگاه تهران، قم، ایران.

چکیده

میان سنت‌های روایی گوناگون همواره تعامل و یا تقابل-هایی رخ نموده است. سنت حدیثی امامیه نیز به عنوان یکی از سنت‌های حدیثی قدرتمند، در طول تاریخ بر دیگر سنت ها اثرگذار بوده، همان‌گونه که تأثراتی نیز پذیرفته است. مقاله-ی حاضر عهده‌دار کشف و تبیین روابط و تعاملات حدیثی شیخ صدوق به عنوان یکی از ارکان حدیث شیعه با سنت تصوف در قرن چهارم هجری است. صدوق از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین محدثین شیعه است که سفرهای بسیاری به نقاط مختلف داشته است. از جمله سفرهای مهم صدوق سفر به خراسان و اقامت در آن دیار است. در آن دوران تصوف بخشی مهم از ساختار معنوی جامعه‌ی خراسان بوده است. با توجه به پیش‌فرض این پژوهش در تعامل و تأثرات متقابل سنت‌های حدیثی گوناگون بر یکدیگر، و نیز اقامت طولانی مدت صدوق در خراسان، پرسش اصلی مقاله این است که آیا بین شیخ صدوق به عنوان یکی از محدثان صاحب سبک شیعی، با سنت حدیثی اهل تصوف پیوندی برقرار است؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که شیخ صدوق در برخی آثارش روایاتی را گزارش کرده که منشاء صوفیانه داشته است. تشابهات متنی، وجود الفاظ و مفاهیم مختص به متصوفه در متن برخی روایات، همچنین حضور روات و مشایخی در اسناد احادیث که گرایش صوفیانه‌ی آنان محرز است، مؤید این مطلب است.

کلیدواژه‌ها

شیخ صدوق؛ انتقال احادیث اهل تصوف؛ تأویلات ابن طیفور دامغانی؛ حاکم مروزی؛ عبدالله بن حامد بن محمد؛ ابوجعفر محمد بن علی بن نصر البخاری

مراجع