واکنش رشد گیاه بابونه آلمانی L.) (Matricaria chamomilla به آلودگی کادمیوم و سرب در شرایط گلخانه و مزرعه

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 11، شماره 1، شهریور 1400، صفحه 19-34   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2./jpps.2021.684935

نویسندگان

محمد باقری^{* 1}؛ حمیدرضا جوانمرد²؛ محمدرضا نادری درباغ شاهی³

¹دانش آموخته دکتری زراعت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

²استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد اصفهان (خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

³دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

چکیده

استفاده از گیاهان دارویی در شرایط آلودگی خاک با فلزات سنگین، از نظر گیاه پالایی، و همچنین اثر بر ویژگی‌های مرفولوژیکی گیاه حائز اهمیت است. اثر فلزات کادمیوم و سرب بر رشد ریشه و اندام هوایی و همچنین تعداد گل گیاه بابونه آلمانی ) Matricaria chamomilla L.) در شرایط گلخانه و مزرعه، در مراحل مختلف رشد با گلدان‌های 10 کیلوگرمی حاوی خاک آلوده شده با کادمیوم (صفر، 10 و 40 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و سرب (صفر، 60 و 180 میلی‌گرم بر کیلوگرم)، در سال زراعی 98-97 در دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان مورد آزمایش قرار گرفت. اثر شاخص‌های آزمایش شامل غلظت فلز در سطح احتمال پنج درصد، مرحله و محل رشد و اندام گیاه، و همچنین اثر برهمکنش آنها بر ماده خشک معنی‌دار بودند. با افزایش غلظت کادمیوم و سرب از تعداد گل در شرایط مزرعه کاسته و بر تعداد گل در شرایط گلخانه افزوده شد. با افزایش غلظت عناصر سنگین، رشد گیاه بصورت معنی‌دار کاهش یافت، به طوری که میانگین سطح اول 39/480 گرم، سطح دوم 00/416 گرم، و سطح سوم برابر 33/399 گرم بود. بیشترین رشد گیاه در مرحله گلدهی (78/500 گرم) و پنجه زنی (67/511 گرم) به دست آمد که بصورت معنی‌دار از مرحله ساقه‌دهی (28/283 گرم) بیشتر بودند. افزایش غلظت کادمیوم در مقایسه با سرب، بصورت معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد سبب کاهش بیشتر رشد گیاه (11/333 گرم در برابر 44/407 گرم) شد. از گیاه بابونه آلمانی با قابلیت رشد در شرایط آلودگی خاک با فلزات سنگین می‌توان برای پاکسازی محیط های آلوده استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

آلودگی خاک؛ اندام گیاه؛ پاکسازی محیط زیست؛ مراحل رشد گیاه

مراجع

منابع
1 آزادبخت، ز.، بهشتی آل آقا، ع.، کهریزی، د.، و کرمی، م. - 1399 . تأثیر آلودگی کادمیم و سرب بر کیفیت
زیستی خاک و رشد گیاه کلزا ) napus Brassica (. نشریه تحقیقات آب و خاک ایران. 51 ( 1 :) 217 - 230 .
2 اسدی، س.، مقدم، م، قاسمی، ع.، فتوت، ا. - 1400 . تاثیر محلول پاشی متیل جاسمونات بر برخی خصوصیات
مورفوفیزیولوژیکی و میزان جذب سرب در گیاه دارویی ریحان تحت تنش سرب. مجله تنشهای محیطی در علوم
زراعی 13 : 1329-1344 .
3 آلبوغیش، - ن، زرین کمر، ف. 1392 . بررسی تغییرات ساختاری در اندام های زایشی بابونه آلمانی
(Matricaria chamomilla L.) ناشی از تنش سرب. پژوهشهای گیاهی ) مجله زیست شناسی ایران (27 :
336 - 345 .
4 بقائی, ا. ب.، مهان پور، ک. - 1397 . گیاه پالایی سرب توسط ذرت )رقم ماکسیما( و شبدر سفید در کشت
منفرد و مخلوط در خاک آلوده به سرب. فصلنامه سلامت و محیط زیست. 11 ( 1 :) 48-75 .
5 جمالی، ج.، انتشاری ش.، حسینی س.م. - 1391 . تاثیر عناصر پتاسیم و روی بر تغییرات بیوشیمیایی و
فیزیولوژیکی مقاومت به خشکی در ذرت )رقم سینگل کراس 704 (. مجله علمی فیزیولوژی گیاهان زراعی. 4 ( 14 )
: 44-37

جوانمرد ح. ر.، مختاری کرچگانی، ح.، غلامی، ع. - 1397 . اثر پلیمر سوپر جاذب، اسید هیومیک و باکتری
بر صفات فیزیولوژیک یونجه یکساله ) Medicago scutellata ( در خاکهای آلوده به سرب . مجله علمی
فیزیولوژی گیاهان زراعی. 10 ( 37 : ) 138-119 .
7 حسنپور درویشی، ح. - 1393 . بررسی اثر سرب و روی و نقش قارچ میکوریزا بر فعالیت آنزیمهای
آنتیاکسیدانت و بیومارکرهای تخریب در یونجه، خلر و ماشک گل خوشهای. مجله علمی فیزیولوژی گیاهان زراعی.
6 ( 24 : ) 88-73 .
8 دادنیا، م.ر. - 1391 . بررسی اثر تنش کمبود آب و محلول پاشی سلنیوم بر فعالیت برخی از آنزیم های آنتی
اکسیدانت در ارقام آفتابگردان روغنی. مجله علمی فیزیولوژی گیاهان زراعی. 4 ( 14 : ) 18-71 .
9 صادقی پور، ا. - 1396 . اثر کاربرد کلسیم بر ویژگیهای فیزیولوژیکی و عملکرد دانه سویا در شرایط آلودگی
خاک به سرب. مجله علمی فیزیولوژی گیاهان زراعی. 9 ( 35 : ) 104-89 .
10 مشایخی، ش.، ابدالی مشهدی، ع.ر.، بخشنده، ع.، لطفی جلال آبادی، ا.، سید نژاد، س.م. - 1398 .
بررسی برخی از خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک بابونه آلمانی ) Matricaria chamomilla L ( تحت تأثیر
محلولپاشی اسید سالیسیلیک و اسید هیومیک. مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران, 35 ( 3 :) 364-424 .
11- Bagheri, M., Javanmard, H.R. and Naderi, M.R. 2021. Soil cadmium and lead affecting biochemical properties of Matricaria chamomilla L. at different growth stages in the greenhouse and field. https://doi.org/10.1007/s10534-021-00314-z 12- Doostikhah, N., Panahpour, E., Nadian, H. and Gholami, A., 2020. Tomato (Lycopersicon esculentum L.) nutrient and lead uptake affected by zeolite and DTPA in a lead‐polluted soil. Plant Biology. 22: 317-322. 13- Fattahi, B., Arzani, K., Souri, M.K. and Barzegar, M., 2019. Effects of cadmium and lead on seed germination, morphological traits, and essential oil composition of sweet basil (Ocimum basilicum L.). Industrial Crops and Products. 138: 111584. 14- Huang, D., Gong, X., Liu, Y., Zeng, G., Lai, C., Bashir, H., Zhou, L., Wang, D., Xu, P., Cheng, M. and Wan, J., 2017. Effects of calcium at toxic concentrations of cadmium in plants. Planta. 245: 863-873. 15- Kumar, A., MMS, C.P., Chaturvedi, A.K., Shabnam, A.A., Subrahmanyam, G., Mondal, R., Gupta, D.K., Malyan, S.K., S Kumar, S., A Khan, S. and Yadav, K.K., 2020. Lead toxicity: health hazards, influence on food chain, and sustainable remediation approaches. International Journal of Environmental Research and Public Health. 17: 2179.
23

16- Kutrowska, A., Małecka, A., Piechalak, A., Masiakowski, W., Hanć, A., Barałkiewicz, D., Andrzejewska, B., Zbierska, J. and Tomaszewska, B., 2017. Effects of binary metal combinations on zinc, copper, cadmium and lead uptake and distribution in Brassica juncea. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology. 44: 32-39. 17- Lindsay, W.L. and Norvell, W.A., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganese, and copper. Soil Science Society of America Journal. 42: 421-428. 18- Miransari, M., 2011. Hyperaccumulators, arbuscular mycorrhizal fungi and stress of heavy metals. Biotechnology Advances. 29: 645-653. 19- Miransari, M., Bahrami, H.A., Rejali, F. and Malakouti, M.J., 2008. Using arbuscular mycorrhiza to alleviate the stress of soil compaction on wheat (Triticum aestivum L.) growth. Soil Biology and Biochemistry. 40: 1197-1206. 20- Muszyńska, E., Hanus‐Fajerska, E. and Ciarkowska, K., 2018. Studies on lead and cadmium toxicity in Dianthus carthusianorum calamine ecotype cultivated in vitro. Plant Biology. 20: 474-482. 21- Saini, S. and Dhania, G., 2020. Cadmium as an Environmental Pollutant: Ecotoxicological Effects, Health Hazards, and Bioremediation Approaches for Its Detoxification from Contaminated Sites. In: Bharagava R., Saxena G. (eds) Bioremediation of Industrial Waste for Environmental Safety. Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-13-3426-9_15
22- Shi, Q., Wang J., Zou, J., Jiang, Z., Wang, J., Wu, H., Jiang, W. and Liu, D., 2015. Cadmium uptake and accumulation and its toxic effects on leaves in Hordeum vulgare. Fresenius Environmental Bulletin. 24: 4504–4511. 23- Száková, J., Dziaková, M., Kozáková, A. and Tlustoš, P., 2018. The risk element uptake by chamomile (Matricaria recutita (L.) Rauschert) growing in four different soils. Archives of Environmental Protection. 44(4): 12-21.
24- Wiszniewska, A., Hanus-Fajerska, E., Muszynska, E. and Smolen, S., 2017. Comparative assessment of response to cadmium in heavy metal-tolerant shrubs cultured in vitro. Water, Air and Soil Pollution. 228 (8): 1-13.
33