ارزیابی تغییرات عملکرد و اجزا عملکرد گندم (.Triticum aestivum L) در شرایط تغییر مقدار بیوچار و میکوریزا

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 11، شماره 1، شهریور 1400، صفحه 63-75   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2./jpps.2021.684939

نویسندگان

سید محمد امین سبحانی¹؛ مجتبی علوی فاضل^{* 2}؛ محمد رضا اردکانی³؛ عادل مدحج⁴؛ شهرام لک⁵

¹دانشجوی دکتری، گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²دانشیار گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

³استاد دانشکده کشاورزی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

⁴دانشیار گروه زراعت، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

⁵استاد گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

همزیستی قارچی با افزایش جذب مواد معدنی و استفاده از بیوچار می‌تواند به عنوان یک اصلاح کننده خاک که سبب بهبود شرایط فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک شده و برای رشد و تغذیه گیاه مفید باشد. این پژوهش به‌منظور بررسی اثر مقادیر بیوچار و میکوریزا بر عملکرد و برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی گندم طی سال‌های زراعی 96-1395 و 97-1396 در شهرستان زهره در جنوب غربی ایران انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل قارچ میکوریزا در دو سطح شامل عدم استفاده (شاهد) و استفاده از گونه Glomus intradiaces و مقادیر بیوچار حاصل از زیست توده گیاهی و ضایعات کشاورزی به عنوان اصلاح‌کننده خاک در سه سطح عدم کاربرد (شاهد) و کاربرد چهار و هشت تن در هکتار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر میکوریزا و بیوچار بر عملکرد زیستی، عملکرد دانه، شاخص برداشت و برخی اجزای عملکرد دانه از جمله تعداد سنبله در متر مربع و دانه در متر مربع معنی‌دار نبود. برهم‌کنش مقادیر متفاوت بیوچار و میکوریزا بر وزن هزار دانه، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبلچه و درصد پروتین دانه در سطح یک درصد معنی‌دار شد. میزان پروتین دانه (هشت درصد) تعداد سنبلچه در سنبله (11 درصد) و وزن هزار دانه (16 درصد) نسبت به گیاهان شاهد افزایش معنی‌دار نشان داد. در این تحقیق کاربرد چهار تن در هکتار بیوچار در گیاهان تلقیح شده با قارچ میکوریزا بیشترین میزان عملکرد (23 درصد ) را در مقایسه با شاهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عملکرد دانه؛ عملکرد زیستی؛ شاخص برداشت؛ پروتئین دانه

مراجع

منابع
-1 امرایی، ب.، اردکانی، م. ر.، رفیعی، م.، پاکنژاد، ف.، رجالی، ف. 1394 . بررسی تاثیر کودهای زیستی )میکوریزا
-17 :)2( و ازتوباکتر( بر عملکرد و برخی خصوصیات زراعی ارقام مختلف گندم. مجله زراعت و اصلاح نباتات. 12
-2 جیریایی، م.، فاتح، ا.، و آینهبند، ا. 1393 . ارزیابی تأثیر مایکوریزا و آزوسپریلوم بر برخی خصوصیات ارقام
.62-45 :)1( گندم در مرحله استقرار. نشریه تولید گیاهان زراعی. 7
-3 حبیبی، س.، مسکرباشی، م.، فرزانه، م. 1394 . تأثیر قارچ میکوریزا بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم تحت
.484-471 :)3( تأثیر کیفیت آب. نشریه پژوهشهای زراعی ایران. 13
-4 خادم، ا.، رئیسی، ف.، بشارتی، ح. 1396 . مروری بر اثرات کاربرد بیوچار بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و
.30-13 :)1( زیستی خاک. نشریه علمی ترویجی مدیریت اراضی. 5
-5 رجالی، ف. 1384 . مروری اجمالی بر همزیستی میکوریزی مبانی و کاربردها. در ضرورت تولید صنعت کوددهی
بیولوژیکی در کشور مؤسسه تحقیقات خاک و آب، مجموعه مقالات، چاپ دوم. تهران، ایران.
-6 شهسواری، ن.، و صفاری، م. 1384 . اثر مقدار نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم گندم در کرمان.
.87-82 : مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 66
-7 فتحی گردلیدانی، ا.، میرسیدحسینی، ح. 1394 . جنبه های مختلف اثرات بیوچار در اصلاح و بهبود کیفیت
. خاک. همایش بین المللی پژوهش های کاربردی در کشاورزی. خرداد 1394
-8 کوچکی، ع.، و سرمدنیا، غ. ح. 1387 . فیزیولوژیکی گیاهان زراعی )ترجمه(. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
400 صفحه.
-9 گویلی، ا.، موسوی، س. ع. ا.، و کامگارحقیقی، ع. ا. 1395 . اثر بیوچار کود گاوی و تنش رطوبتی بر ویژگیهای
259-243 :)2( رشد و کارایی مصرف آب اسفناج در شرایط گلخانهای. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 30
-10 ونایی، س.، سیوسهمرده، ع.، و حیدری، غ. ر. 1390 . اثرات تنش سرما در مرحله جوانهزنی و گیاهچهای بر
مجله دانشگاه علوم .)Cicer arietinum( فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان و برخی صفات فیزیولوژیکی در نخود
.514-524 : پزشکی کرمان. 3
-11 یعقوبیان، ا.، قاسمی، س.، یعقوبیان، ی. 1396 . اثر تاریخ کاشت و کود اوره بر برخی صفات مورفولوژیک،
:)2( عملکرد و اجزای عملکرد گندم در شرایط آب و هوایی شهرستان هشترود. فصلنامه بومشناسی گیاهان زراعی. 13
.53-64
12- Abbas, T., Rizwan, M., Ali, S., Rehman, M.Z., Qayyum, M.F., Abbas, F.,
Hannan, F., Rinklebe, J. and Ok, Y.S. 2017. Effect of biochar on cadmium
bioavailability and uptake in wheat (Triticum aestivum L.) grown in a soil with aged
contamination. Ecotoxicology and Environmental Safety, 140, 37-47. doi: 10.1016/j.
ecoenv.2017.02.028.
13- Adediran, J. A., L. B. Taiwo, M. O. Akande, R. A. Sobulo, and O. J. Idowu. 2004.
Application of organic and inorganic fertilizer for sustainable maize and cowpea
yields in Nigeria. Journal of Plant Nutrition. 27: 1163-1181.
14- Arif, M., Asad, A., Umair, M., Munsif, F., Kawsar, A., Inamullah, M., Saleem,
M. and Gohar, A. 2012. Effect of biochar, FYM and mineral nitrogen alone and in
combination on yield components of maize. Sarhad Journal of Agriculture, 28 (2):
191-195

15- Chaudhry, U.K., Shahzad, S., Naqqash, M.N., Saboor, A., Yaqoob, S., Abbas,
M.S. and Saeed, F. 2016. Integration of biochar and chemical fertilizer to enhance
quality of soil and wheat crop (Triticum aestivum L.). Journal of Biodiversity and
Environmental Sciences, 9 (1): 348-358.
16- FAO. 2017. Food outlook. Global Market Analysis. Available in: http://www. fao.
foodoutlook. com. (accessed march 2016).
17- Fiaz, K., Malik, S. A, Younis, U., Danish, S., Raza Shah, M. H. and Niaz, S. 2014.
Drought impact on Pb/Cd toxicity remediated by biochar in Brassica campestris.
Journal of Soil Science and Plant Nutrition. 14(4): 845-854.
18- Gebremedhin, G.H., Haileselassie, B., Berhe, D., and Belay, T. 2015. Effect of
biochar on yield and yield components of wheat and post-harvest soil properties in
Tigray, Ethiopia. Journal of Fertilizers and Pesticides. 6:158-162.
19- Khalvati, M.A., Mozafar, A. and Schmidhalter, U. 2005. Quantification of water
uptake by arbuscular mycorrhizal hyphae and its significance for leaf growth, water
relations, and gas exchange of barley subjected to drought stress. Plant Biology.
Stuttgart. 7:706-712.
20- Kathrin, A. 2016. Biochar in soil: Effect on physical, chemical and hydrological
properties in differently textured soils. M.Sc. thesis, Department of Agro ecology,
AU.
21- Mahmoud, E., Ibrahim, M., Abd El-Rahman, L., and Khader, A. 2019. Effects
of biochar and, phosphorus fertilizers on phosphorus fractions, wheat yield and
microbial biomass carbon in Vertic Torrifluvents. Communications in Soil Science
and Plant Analysis. 50(3): 362-372.
22- Mosanaei, H., Ajamnorozi, H., Dadashi, M.R., Faraji, A., Pessarakli, M. 2017.
Improvement effect of nitrogen fertilizer and plant density on wheat (Triticum
aestivum L.) seed deterioration and yield. Emirates Journal of Food and Agriculture.
2017. 29(11): 899-910.
23- Noori, M., Mobasser, H. R., Rigi, Kh., Heidari, M., and Keykha, A. R. 2014. Effects
of mycorrhiza and nitrogen fertilizer on quantitative traits of wheat. Journal of Novel
Applied Sciences. 3 (3): 295-297.
24- Pal, A., and Pandey, S. 2017. Role of Arbuscular Mycorrhizal Fungi on Plant Growth
and Reclamation of Barren Soil with Wheat (Triticum aestivum L.) crop. International
Journal of Soil Science. 12: 25-31.
25- Rab, A., Rabnawaz Khan, M., Ul Haq, S., Zahid, S., Asim, M., Afridi, M.Z., Arif,
M. and Munsif, F. 2016. Impact of biochar on mungbean yield and yield components.
Pure and Applied Biology, 5(3): 632-640.
26- Sun, H. J., Zhang, H. C., Shi, W. M., Zhou, M. Y., Ma, X. F. 2019. Effect of biochar
on nitrogen use efficiency, grain yield and amino acid content of wheat cultivated on
saline soil. Plant, Soil and Environment, 65(2): 83–89.
27- Ullah, Z., Akmal, M., Ahmed, M., Ali, M., Zaib, A., Ziad, T. 2018. Effect of biochar
on maize yield and yield components in rainfed conditions. International Journal
Agronomy Agricultur Research. 12(3): 46-51.
28- Vaccari, F., S. Baronti, E. Lugato, L. Genesio, S. Castaldi, F. Fornasier, and F. Miglietta.
2011. Biochar as a strategy to sequester carbon and increase yield in durum wheat.
Europ. J. Agron. 34: 231-238