آثار فقهی کلامی مسأله ولایت فقیه

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 12، شماره 46، شهریور 1400، صفحه 1-15   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهری قاسمی¹؛ سید محمدمهدی احمدی^{* 2}

¹دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی آثار فقهی کلامی مسأله ولایت فقیه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که ولایت فقیه پویا، متحرک و سازنده جامعه انسانی است. بایستگی آن در عصر غیبت بر اساس قاعده لطف به اثبات رسیده است. مبنای مشروعیت مقام ولایت برای ولی امر مسلمین، تجلی الهی می‌باشد. ثقل بحث مسأله ولایت فقیه مبنا و دلیل مشروعیت ولایت فقیه است که بررسی بحث مشروعیت فقط در علم کلام و به نوعی به اصول دین و بحث توحید و فعل الهی بازگشت دارد، متصور است. همه مسلمانان جهان موظف به اطاعت از ولی هستند. حکومت ولایت فقیه براساس کلامی بودن، به همه شوون جامعه اسلامی تعمیم دارد، به نوعی به مبحث توحید و فعل الهی مربوط شده و ایمان و پذیرش ولایت باید در اعتقادات مکلفان باشد و به مسائل و فروع فقهی ربطی پیدا نمی‌کند.

کلیدواژه‌ها

ولایت فقیه؛ امامت؛ عصر غیبت؛ کلام؛ فقه

مراجع

قرآن کریم.

ابراهیم‌زاده آملی، عبد­الله (1389). جایگاه و نقش علم کلام و متکلمان در اسلام. آیین حکمت، شماره4.

ابوحبیب، سعدی ( 1408ق). القاموس الفقهی لغه و اصطلاحا. دمشق: دارالفکر، چاپ دوم.

بروجردى، حسین (1429ق). منابع فقه شیعه. ترجمه مهدی حسینیان قمی، ج30.

پیشه‌فرد، مصطفی جعفر (1388). درآمدی بر فقه مقارن. بی‌جا: معاونت امور روحانیت بعثه مقام معظم رهبری.

تهرانى، سید محمدحسین (1421ق). ولایت فقیه در حکومت اسلام. مشهد: انتشارات علامه طباطبایى، چاپ دوم.‌ ج1،3.

جوادی آملی، عبدالله (1378). ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. قم: مرکز نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1387). نسبت دین و دنیا. قم: مرکز نشر اسراء.

جوادى آملى، عبدالله (1368). پیرامون وحى و رهبرى. تهران: انتشارات الزهراء.

جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410ق). تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین، ج6.

حرعاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسایل الشیعه إلی التحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت، ج18، 12.

حقیقت، سید صادق (1377). بررسی و نقد نظریه­های دولت در فقه شیعه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، ج7.

خامنه‌اى، سید على (1418ق). قرارداد ترک مخاصمه و آتش‌بس. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت.

خلخالى، سید محمدمهدى (1422ق). حاکمیت در اسلام یا ولایت فقیه. ترجمه جعفر الهادى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.

خمینی، سید روح‌الله (1373). صحیفه نور. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

خمینى، سید روح‌اللّه (1423ق). ولایت فقیه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.

خمینى، سید روح‌اللّه (1424ق). توضیح المسائل. قم: دفتر انتشارات اسلامى، چاپ هشتم، ج1.

ربانى گلپایگانى، علی (1372). مدخل و درآمد علم کلام. قم: نشر مؤلف.

زنجانى، عباس‌على (1421ق). فقه سیاسى. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم، ج2.

سبزوارى، مولى هادى بن مهدى (1425ق). اسرار الحکم فى المفتتح و المختتم. قم: انتشارات مطبوعات دینى.

سعیدی مهر، محمد (1393). آموزش کلام اسلامی. بی‌جا: موسسه فرهنگی طه، چاپ پانزدهم.

شاهرودى، محمد ابراهیم (1372). ادوار فقه و کیفیت بیان آن. تهران: کیهان.

شوشترى، سید محمدحسن (1427ق). دیدگاه‌هاى نو در حقوق. تهران: نشر میزان، چاپ دوم، ج1.

صدوق، محمّد بن على (1409ق). من لا یحضره الفقیه. ترجمه على اکبر غفارى. تهران: نشر صدوق، ج4.

علم الهدى، ابوالقاسم على بن حسین (1346). الذریعه الى اصول الشیعه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق). کتاب العین. قم: نشر هجرت، چاپ دوم، ج8.

قرشى، سید على اکبر (1412ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ج7.

کربلائی پازوکی، علی (1382). ولایت مطلقه مسأله­ای کلامی یا فقهی؟. فقه، شماره 35.

مصباح یزدى، محمدتقى (1378). پرسش‌ها و پاسخ‌ها: ولایت فقیه و خبرگان. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، چاپ ششم، ج1-2.

مصباح، محمدتقى (1390). نگاهى گذرا به نظریه ولایت فقیه. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.

مطهری، مرتضی (1370). مجموعه آثار. قم: انتشارات صدرا، ج2.

معرفت، محمّدهادى (1377). ولایت فقیه. قم: مؤسسه التمهید.

مفید، محمّد بن محمد (1413ق). المقنعه. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.

مکارم شیرازى، ناصر (1427ق). دائرة‌المعارف فقه مقارن. قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب.

منصور، جهانگیر (1377). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسه انتشارات آگاه، چاپ پنجم.

مومن قمی، محمد (1428ق). الولایه الهیه الاسلامیه او الحکومه الاسلامیه. قم: جامعه مدرسین، ج1.

مؤمن قمى، محمد (1415ق). کلمات سدیده فى مسائل جدیده. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.

هادوى، مهدی (1377). مبانى کلامى اجتهاد. قم: مؤسسه فرهنگى خانه خرداد.