تحلیل فضایی کیفیت زندگی در نقاط روستایی با تاکید بر بعد نهادی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان لاهیجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 58، خرداد 1401، صفحه 77-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد امیری میکال¹؛ عیسی پور رمضان^{* 2}؛ تیمور آمار³؛ آتوسا بیگدلی²

¹دانشجو دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

هدف مقاله حاضر تحلیل فضایی کیفیت زندگی با تاکید بر بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان است. لذا ابتدا به سابقه مدیریت روستایی و دهیاری پرداخته سپس با تعیین 11 گویه برگرفته از وظایف ابلاغی دهیاران بعنوان عناصر واسط بین دولت و مردم مورد ارزیابی قرار داده و نقش آنان در کیفیت زندگی مردم روستا تبیین شده است. تحقیق حاضر بر مبنای روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس هدف از نوع مطالعات کاربردی می باشد.جامعه آماری مورد مطالعه شامل 182روستای شهرستان لاهیجان می باشد. که 12 روستا در سه سطح جغرافیایی ساحلی ، جلگه و کوهپایه مورد مطالعه قرار گرفته اند. تعداد نمونه ها با بهره گیری از فرمول مورگان، تعداد 385 خانوار به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از پرسش نامه به وسیله نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون ضریب همبستگی اسپرمن صورت گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از وضعیت نسبتاً خوب شاخص های کیفیت زندگی از بعد نهادی در روستاهای شهرستان لاهیجان دارد. از اینکه دهیاریها توانسته اند در روستاهایی که فاقد مدیریت بوده اند با انجام کارهای عمرانی مانند آسفالت و نامگذاری معابر و تامین پاکیزگی محیط و ... رضایت نسبی را کسب کنند. و این میزان رضایت برای سازمانی که تقریبا 15 سال از فعالیت آن می گذرد در خور توجه است.

کلیدواژه‌ها

روستا؛ کیفیت زندگی؛ بعد نهادی؛ شهرستان لاهیجان

مراجع

احمدی، فاطمه. (1388). ارتقای روستا به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعه موردی: مورد: شهر صاحب شهرستان جگز). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشگاه تهران.

پوررمضان، عیسی و علینقی­پور، مریم. (1393). تحلیل اثرات اجرای طرح هادی بربهبود کیفیت زندگی روستا­های بخش مرکزی شهرستان رشت. مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 3(4)، 92-79.

پور طاهری، مهدی؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و فتاحی، احداله  .(1390). ارزیابی تطبیقی روش­های رتبه­بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی (مطالعه موردی: دهستان خاوه شمالی، استان لرستان). مجله پژوهش­های روستایی، 2 (6)، 31-13.

حاج یوسفی، علی .(1385). کیفیت زندگی و راهبردهای اصلاحی. نشریه دهاتی، 28، 28- 1.

رضوانی، محمد رضا؛ منصوریان، حسین و احمدی، فاطمه .(1389). ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی (مطالعه موردی شهرهای فیروز آباد و صاحب در استان­های لرستان و کردستان). فصلنامه پژوهش­های روستایی، 1(1)، 65-33.

رکن الدین افتخاری، عبدالرضا؛ سجاسی قیداری، حمدالله و عینالی، جمشید .(1386). نگرشی نو به مدیریت روستایی با تاکید بر نهاد­های تاثیر گذار. فصلنامه روستا و توسعه، 10(2)ریال 30-1.

رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و توکلی، مرتضی .(1382). رفاه اجتماعی روستایی؛ رویکردی شناختی در تبیین معرف­ها. فصلنامة مدرس، 7(2)، 82-62.

سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان .(1395). فرهنگ آبادی­های شهرستان لاهیجان.

سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان .(1396). سالنامه اماری استان گیلان.

سازمان ملل .( 2002). جمعیت جهان در سال 2002. ترجمه سید محمد سید میرزایی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

طالب، مهدی. (1376).  مدیریت روستایی در ایران. چاپ چهارم، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.

عنابستانی، علی­اکبر؛ روستا، مجتبی؛ محمدی، سیدعبدالرضا و رفیعیان، سجاد. (1394). تحلیل عوامل فضایی موثر برکیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی بخش سیمکان شهرستان جهرم. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 5(18)، 100- .75

کردزنگنه، جعفر. (1385). بررسی کیفیت زندگی مرتبط با سالمندان و عوامل مؤثر بر آن. پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: محمد میرزایی، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران.

محمدی یگانه، بهروز؛ چراغی، مهدی و گوشه نشین، فاطمه .(1391). تحلیل عوامل موثر در کیفیت زندگی زنان روستایی  (مطالعه موردی  دهستان وراوی). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، دانشکده علوم انسانی.

مرکز آمار ایران .(1385). سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان گیلان. فرهنگ آبادی­های شهرستان لاهیجان. 

مطیعی لنگرودی، سید حسن. (1382). مدیریت جدید برای نوسازی روستایی – تجربه اروپا و شمال آمریکا. دو فصلنامه علمی پژوهشی  جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 1(1)، 251 – 229.

مولایی هشجین، نصراله؛ کریمیان، مریم؛ بلوچی، عثمان و مغندانی، الهه .( 1393). ارزیابی نقش سیاست تبدیل روستاها به شهر در کیفیت زندگی ساکنان محلی (مورد شناسی شهرهای بردخون و بنک بوشهر). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 9(28)، 33- 17.

مهدوی، مسعود و نجفی کانی، علی اکبر. (1384). دهیاری­ها، تجربه­ای دیگر در مدریت روستاهای ایران (نمونه موردی: دهیاری های استان آذربایجان غربی). پژوهش­های جغرافیایی، 37(53)، 39-21.

میرزایی اهرنجانی، حسن؛ طالقانی، غلامرضا و سعدآبادی، علی اصغر .(1392). مدیریت توسعه و عمران روستایی. تهران: انتشارات آذین مهر.

وزارت کشور .(1377). سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور. معاونت امور دهیاری­ها، دفتر مدیریت توسعه روستایی.

Allen, J., Voget, R., & Cordes, S. (2002). Quality of Life in Rural Nebraska: Trends and Changes. Publications from the Center for Applied Rural Innovation (CARI).

Brown, J., Bowling, A., & Flynn, T. (2004). Models of Quality of Life. A Taxonomy, Overview and Systematic Review of the Literature. European Forum on Population Ageing Research, London.

Chou, T.Y., Cho Jiang, J.J., & Klein, G. (2013). The organizational citizenship behavior of IS personnel: Does organizational justice matter? Information and Management, 50(2-3), 105–111.

Collados, C. and Duane, T. (1999). Natural capital and quality of life: a model for evaluating the sustainability of alternative regional development paths. Ecological Economics, 30(3), 441-460.

Ivo Grgic, Tito Zimbrek ,Miroslav tratnik, Jirko markovina and josip Juracak .(2009). Quality of life in rural areas of Croatia : to stay or to leave ? African Journal of Agricultural Research, 5(8), 653-660.

Kamp Irene Van, K.,  Leidelmeijer, K .,  Marsman , G., &  de Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1-2), 5-18.

Pal, A. K., & Kumar, U. C. (2005). Quality of Life (QoL) Concept for the Evaluation of Societal Development of Rural Community in West Bangal, India.  Asia-Pacific Journal of Rural Development, 15(2), 83-93.