بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های رشد در برخی ارقام و لاین‌های جو در منطقه خوزستان

دوفصلنامه ی علوم به زراعی گیاهی

دوره 11، شماره 1، شهریور 1400، صفحه 113-131   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2./jpps.2021.685090

نویسندگان

میلاد مجدمی؛ عبدالله بحرانی^*

گروه زراعت، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران

چکیده

به منظور تعیین مناسب‌ترین ارقام و لاین‌های جو در تاریخ‌های مختلف کاشت، این آزمایش در سال زراعی 99-1398 در منطقه غیزانیه اهواز به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت (10 آبان ، 25 آبان و 10 آذر ) و فاکتور فرعی نیز شامل شش رقم و لاین جو ( اکسین، نوروز، نیمروز، WB-95-3 ، WB-95-9 و WB-95-19 ) بود. صفات مورد بررسی عبارت از طول ساقه، طول سنبله، طول دانه، تعداد دانه پوک، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد نیتروژن دانه، درصد پروتئین دانه و نیز شاخص‌های فیزیولوژیکی رشد بودند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و تعداد دانه پوک در سطح احتمال پنج درصد معنی دار بود. تاریخ کاشت 10 آبان با افزایش تعداد دانه پوک و تاریخ کاشت 10 آذر با کاهش تعداد دانه در سنبله باعث کاهش عملکرد گردیدند. در اغلب صفات مورد بررسی بین ارقام و لاین‌های جو مورد استفاده در سطح احتمال یک درصد  اختلاف معنی دار وجود داشت. بیشترین عملکرد دانه را رقم اکسین با میانگین 7710 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 25 آبان  و لاین WB-9519 نیز در همین تاریخ کاشت با میانگین 7226 کیلوگرم در هکتار تولید کردند. تاریخ کاشت 25 آبان که بیشترین تعدا دانه در سنبله و عملکرد دانه را داشت، بیشترین سطح برگ و سرعت جذب خالص را نیز ایجاد کرد. بیشترین میزان نیتروژن دانه در تاریخ کاشت‌های زود هنگام در لاین WB-95-3  مشاهده شد، و در تاریخ کاشت دیر هنگام، نیتروژن دانه کاهش یافت. به طور کلی نتایج  این آزمایش نشان داد که کاشت زود هنگام جو، عملکرد دانه را کاهش داد و همچنین کاشت رقم اکسین در 25 آبان در منطقه غیزانیه بهترین عملکرد دانه را به همراه داشت.

کلیدواژه‌ها

تعداد دانه پوک؛ درصد پروتئین دانه؛ شاخص‌های رشد؛ نیتروژن دانه

مراجع

منابع
1 ثابت مقدم، ح.، ق. فتحی، و ا. سیادت. - 1389 . تأثیر تاریخ کاشت و تراکم بذر بر عملکرد دانه و اجزای
عملکرد جو در منطقه اهواز. مجموعه مقالات یازدهمین کنگره علوم کشاورزی ایران، تهران. 359 ص.
2 جوادی، ح.، ر. برادران، و غ. موسوی. - 1386 . بررسی اثر تراکم گیاه بر عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام سورگوم
دانهای در شرایط آب و هوایی بیرجند، علوم کشاورزی، 1 ( 12 :) 31 - 39 .
3 حسین پور، ت. - 1383 . ارزیابی برخی از ویژگیهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی موثر اجزای عملکرد در
ژنوتیپهای گندم تحت آبیاری محدود. مجله علوم کشاورزی ایران، ) 1 ) 5 : 36-23 .
4 حق جو، م.، و ع. بحرانی. - 1393 . اثر میزان آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و انتقال
مجدد ماده خشک ذرت رقم سینگل کراس 260 . مجله علوم زراعی ایران، 14 ( 4 :) 292-278 .
5 حق جو، م.، و ع. بحرانی. - 1394 . اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم کلزای پاییزه در استان
فارس. مجله اکوفیزیولوژی گیاهی، ) 21 ) 7 : 19-11 .
6 حمزه ئی، ج.، ا. ماله میر، و م. سیدی. - 1393 . تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد پنج رقم جو
دیم در منطقه همدان. سیزدهمین همایش علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران و سومین همایش علوم و تکنولوژی
بذر ایران،کرج.
7 خداشناس، ع.، و م. دادمند. - 1397 . تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام و لاینهای جو
دیم. گزارش سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
8 دغاغله، ر.، ح. صبوری، ح. حسینی مقدم، ع. جرجانی، و ح. فلاحی. - 1396 . روابط بین صفات زراعی و
مورفولوژی در ژنوتیپ های جو با استفاده از روشهای آماری چند متغیره. مجله زراعت و اصلاح نباتات، 13 ( 1 :) 11 -
33 .
9 راهنما، ا. - 1385 . فیزیولوژی گیاهی، انتشارات پوران پژوهش. 332 صفحه.
10 سالاری، م.، و ع. بحرانی. - 1399 . بررسی تاثیر تاریخهای مختلف کاشت بر خصوصیات کمیو کیفی سویا در
خوزستان. مجله علوم به زراعی گیاهی، جلد ) 2 ) 10 : 55 - 72 .
11 سلامات، ن. - 1388 . اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزاء عملکرد ارقام دیررس گندم. فصلنامه علمیتخصصی
فیزیولوژی گیاهان زراعی، دانشگاه آزاد اسلامیواحد اهواز. 3 : 37 - 50 .
12 شریفی، ح.ر.، و ش. جاسمی. - 1393 . بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام و
لاینهای امید بخش جو. سیزدهمین کنگره ملی علوم زراعت و اصلاح نباتات، کرج، موسسه تحقیقات و تهیه نهال و
بذر. 1 - 5 .
281

طباطبایی، ع. - 1392 . اثر تاریخ کاشت و تراکم بذر بر صفات زراعی، عملکرد دانه و شاخص برداشت ارقام جو
در منطقه یزد، مجله بهزراعی نهال و بذر، جلد 2 ( 29 :) 523 - 538 .
14 عارفی، ا.، م. صفاری، و ر. مرادی. - 1397 . اثر تاریخهای مختلف کاشت بر خصوصیات رشدی، عملکرد و
پروتئین دانه سه رقم گندم در کرمان. نشریه پژوهشهای کاربردی زراعی، 31 ( 4 :) 137-121 .
15 فلاحی، ح.، م. محمودیان، و ع. اندرخو. - 1395 . بررسی اثر میزان بذر و تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای
عملکرد جو رقم صحرا. یافتههای تحقیقاتی در بهبود تولیدات گیاهان زراعی، 2 ( 2 :) 1 - 12 .
16 قنبری، ا.، ح. روشنی، و ا. توسلی. - 1391 . اثر تاریخ کاشت بر برخی خصوصیات زراعی و عملکرد دانه ارقام
گندم زمستانه. مجله علمی  پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی، جلد ششم، 2 ( 22 :) 14-1 .
17 کشیری، م.، ن. لطیفی، و م. قاسمی. - 1382 . تجزیه و تحلیل رشد انواع گلرنگ باالگوی کشت متفاوت در
شرایط دیم. مجله علوم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، 10 : 85 - 94 .
18 کمالی، ن.، م.ر. خواجهپور، و ع. سلیمانی. - 1396 . بررسی شاخصهای فیزیولوژیکی مرتبط با رشد رقمهای
مختلف جو تحت تاثیر تاریخ کاشت. فصلنامه علوم گیاهان زراعی ایران، دوره 48 ( 1 :) 183 - 197 .
19 مدحج، ع.، ع. سیادت، و ا. نادری. - 1383 . بررسی اثر تنش گرمای بعد از گرده افشانی بر ارقام گندم و جو.
مجله علمیکشاورزی، 27 ( 2 :) 83 - 100 .
20 نورمحمدی، ق.، ع. سیادت، و ع. کاشانی. - 1380 . زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شیراز. صفحه 112 .
21 نیستانی، ا.، محمودی، ع.ا. و ف. رحیم نیا. - 1384 . تجزیه علیت و برآورد وراثتپذیری عملکرد و اجزای آن
در ارقام مختلف جو. مجله کشاورزی، 7 ( 2 :) 66-55 .
22-Arora, A., Singh, V.P., and Mohan J. 2001. Effect of nitrogen and water stress on photosynthesis and nitrogen content in wheat. Biologia Plantarum, 44(1): 153-155.
23-Blum, A., Majer, J., and Gozlan, G. 2005. Association between plant production and some physiological component of drought resistance in wheat. Plant, Cell and Environment, 6: 219-225.
24-Dastan, S., Mobasser, H.R., Ghanbari-Malidarreh, A., Arab, R., Ghorbannia, E., and Rahimi, R. 2011. Effects of sowing dates and CCC application on morphological traits, agronomical indices and grain yield in barley cultivars. World Applied Sciences Journal, 14(11): 1717-1723.
25-DehghanzadehJaz, H., Khajeh pour, M.R., Heidari, H. and Soleymani, A. 2007. Growth indices of winter wheat as affected by irrigation regimes under Iran conditions. Pakistan Journal of Biological Science, 10(24): 4495-4499.
26-Guarda G., Padovan S., and Delogu G. 2004. Grain yield, nitrogen-use efficiency and baking qualityof old and modern Italian bread-wheat cultivars grown at different nitrogen levels. Eurasian Journal of Agronomy, 21: 141-142.
27-Haussmann, B.I.G., Obilana, A.B., Ayiecho, P.O., Blum, A., Schipprack, W., Geiger Hezhong, S., and Rayram, A. 1999. Differential responses of wheat characters to high temperature. Euphitica, 72: 197-203

28-Khichar M.L., and Niwas R. 2006. Microclimatic profiles under different sowing environments in wheat. Journal of Agrometeoroly, 8: 201-209.
29-Maleki, M., Khourgami, A., and Farnia, A. 2012. New barley varieties morphological response to planting date in Borujerd region of Iran. International Journal of Science and Advanced Technology, 2(3): 39-42.
30-Navabi, A.R., and Zolghadr, M. 1996. Effect of planting date on grain yield and related characteristics in two barley cultivars. Seed and Plant, 12(1): 45-53.
31-O’Donovan, J.T., Turkington, T.K., Edney, M.J., Juskiw, P.E., McKenzie, R.H., Harker, K.N., Clayton, G.W., Lafond, G.P., Grant, C.A., Brandt, S., Johnson, E.N., May, W.E., and Smith, E. 2012. Effect of seeding date and seeding rate on malting barley production in western Canada. Canadian Journal of Plant Science, 92: 321-330.
32-Qasim, M., Qamer, M., and Alam, M. 2008. Sowing dates effect on yield and yield components of different wheat varieties. Journal Agricultural Research, 46(2): 279-285.
33-Rahimi, M.M., and Bahrani, A. 2011. Seed yield and oil compositions of flax (Linum usitatissimum L.) plant as affected by sowing date and nitrogen. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences, 10(6):1045-1053.
34-Sadras, V.O., and Calvino, P.A. 2001. Quantification of grain yield response to soil depth in soybean, maize, and wheat. Agronomy Journal, 93: 577-583.
35-Samarah, N.H., and Al-Issa, T.A. 2006. Effect of planting date on seed yield and quality of barley under semi-arid Mediterranean condition. American-Eurasian Journal of Agriculture and Environmental Science, 4: 222-225.
36-Slafer, G.A. and Rawson, H.M. 1994. Sensitivity of wheat phasic development to major environmental factors: A re-examination of some assumptions made by physiologists and modelers. Australian Journal of Plant Physiology, 21: 393- 426.
37-Xie, Q., Huang, W., Dash, J., Song, X., and Huang, L. 2015. Evaluating the potential of vegetation indices for winter wheat LAI estimation under different fertilization and water conditions. Advances in Space Research, 56: 2365-2373.