بررسی تطبیقی الگوی بدون بازپرس دیوان کیفری بین‏المللی و الگوی با بازپرس دادرسی کیفری ایران

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 1، شماره3 (پیاپی3)، شهریور 1400، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین عبدی¹؛ محمد علی اردبیلی^{* 2}

¹دانش آموخته دکتری حقوق کیفری و جرم‏شناسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail]

²گروه حقوق،دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. ( نویسنده مسئول): [e-mail]

چکیده

«بازپرس» در حال حاضر، با چالش ها و انتقادات فراوان روبرو است. حذف بازپرس در کشورهایی نظیر آلمان اتفاق افتاده و در فرانسه، با محدودیت های قضایی متعدد مواجه شده است. انتقادات وارد بر بازپرس را می‏توان در سه محور اصلی مطرح کرد: اولاً؛ از آنجا که بازپرس، تحقیقات را شخصاً انجام داده و دلایل مربوط به جرم را خود جمع‏آوری می‏نماید، در امکان رعایت بی‏طرفی توسط وی ابهام وجود دارد. این ابهام در مواردی که تصمیمات بازپرس با حقوق اساسی افراد نظیر حق آزادی و حریم خصوصی در تعارض باشد، پررنگ‏تر می‏گردد. ثانیاً؛ وجود بازپرس، عامل اطاله رسیدگی‏های کیفری خواهد بود؛ چه آنکه در الگوی دارای بازپرس آیین دادرسی کیفری، علاوه بر اقناع وجدان قاضی دادگاه پس از پایان مرحله محاکمه، اقناع وجدان بازپرس نیز پس از پایان مرحله تحقیقات مقدماتی الزامی است. وجود دو اقناع وجدانی در فرایند رسیدگی به یک پرونده کیفری، لازم نبوده و نتیجه‏ای جز طولانی شدن دادرسی کیفری در پی نخواهد داشت. ثالثاً؛ بازپرس، در الگو دارای بازپرس به علت مشکلات عملی و کمبود نیروی انسانی، فقط در بعضی پرونده های مهم‏تر وارد عمل می‏شود. نتیجه عملی این موضوع، عدم تفکیک مطلق مراحل تعقیب و تحقیق و ورود دادستان (به عنوان مقام اجرایی و طرف یک پرونده کیفری) به امر تحقیق خواهد بود. در دادرسی کیفری ایران با وجود انتقادات گفته شده، الگوی دارای بازپرس پذیرفته شده است؛ در حالی که در الگوی دیوان کیفری بین‏المللی، بازپرس وجود ندارد و دادستان به طور همزمان مشغول انجام تعقیب و تحقیق است.

کلیدواژه‌ها

بازپرس؛ دادستان؛ اصل بی طرفی؛ تعقیب؛ تحقیق؛ الگوی با بازپرس؛ الگوی بدون بازپرس

مراجع