بررسی آشنایی‌زدایی در استعارات دیوان ابن‌فارض و کلیات مولوی

عرفان اسلامی

دوره 18، شماره 69، مهر 1400، صفحه 19-38   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

منصوره طالبیان¹؛ روح الله صیادی نژاد^{* 2}؛ علیرضا فولادی³

¹دانشجوی دوره دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، ایران.

چکیده

آشنایی‌زدایی شگردی است که ادیب از آن سود­می‌جوید تا جهان متن را به چشم مخاطب بیگانه­بنمایاند و موضوع را به­گونه‌ای بیان­نماید تا درک دلالت‌های معنایی دشوار به­نظر­رسد. این انحراف از کاربرد متعارف یک اتفاق زبانی و واسطه­ای برای شناخت سبک ادبی شمرده­می‌شود. نگارندگان در جستار حاضر به روش تحلیلی به بررسی شگرد آشنایی‌زدایی در استعارات اشعار ابن‌فارض و مولوی می­پردازند. تحقیق نشان از آن دارد که استعاره تماثلی در سروده­های ابن‌فارض جایگاهی را به خود اختصاص­نداده و بسامد آن در عرفان عاشقانه او نسبت به عرفان زاهدانه بیشتر است. استعاره تجسیدیه در اشعار این دو شاعر با بسامد نزدیک به هم رعایت­شده، اندیشه‌های انتزاعی آنان را دنبال­می‌نماید و نشان از دلبستگی­شان به تأملات درونی -عرفانی است. هر دو شاعر با انتخاب شگرد تزاحم استعاره سبب دیریابی معنا شده‌اند تا از این طریق با برجسته­نمودن الفاظ خویش، سبب لذت ادبی مخاطبین را فراهم­آورند.

کلیدواژه‌ها

آشنایی‌زدایی؛ استعاره؛ ابن‌فارض؛ مولوی؛ زبان‌شناسی

مراجع