سنجش رابطه میان وقوع خشک‌سالی و تغییرات پهنه آبی تالاب انزلی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست

جغرافیای طبیعی

دوره 14، شماره 52، تیر 1400، صفحه 119-135   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

کیوان اسدی¹؛ پرویز رضائی^{* 2}؛ بهمن رمضانی گورابی³

¹دانشجوی دکتری اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²دانشیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استاد اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

تغییر اقلیم یکی از بزرگ‌ترین خطرات پیش روی بشر در حال حاضر و نیز در نسل‌های آینده است. پدیده تغییر اقلیم موجب تغییرات زیادی در الگوهای مکانی بارندگی شده و افزایش پدیده‌های حدی همچون خشک‌سالی را به دنبال دارد. همچنین پیش‌بینی شده است که تغییر اقلیم بر فراوانی، شدت و مدت خشک‌سالی تأثیر خواهد داشت. خشک‌سالی در تمامی اقلیم‌ها، حتی در اقلیم‌های مرطوب و نیمه مرطوب به وقوع می‌پیوندد از این جهت تالاب‌ها نیز که از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های کره زمین می‌باشند، مستثنا نیستند. در این پژوهش به بررسی رخدادهای خشک‌سالی در تالاب انزلی و ارتباط آن با تغییرات پهنه تالاب در طول دوره آماری 1975-2016 پرداخته شده است. به‌منظور بررسی خشک‌سالی از دو شاخص SPI و RDI استفاده شده است. جهت تعیین پهنه آبی، تصاویر ماهواره‌های لندست مورد استفاده قرار گرفت. بررسی شاخص‌های خشک‌سالی در حوزه تالاب انزلی نشان می‌دهد که مقادیر به دست آمده توسط شاخص RDI نسبت به مقادیر به دست آمده توسط شاخص SPI، خشک‌سالی را با شدت کمتری برآورد می‌کند. همچنین نتایج نشان داد که مساحت پهنه آبی تالاب انزلی در طول سال‌های مورد بررسی روند کاهشی دارد که با روند افزایشی پدیده خشک‌سالی از لحاظ دفعات وقوع و شدت کاملاً همسو است.

کلیدواژه‌ها

تالاب انزلی؛ شاخص خشک‌سالی SPI؛ شاخص خشک‌سالی RDI؛ تصاویر ماهواره‌ای لندست

مراجع

1- ایران‌منش، فاضل، چرخابی، امیرحسین، جلالی، نادر، غفاری، علیرضــا (1383). بررســی تغییرات و روند رشد فرســایش خندقی با استفاده از روش‌های پردازش اطلاعــات رقومــی در منطقه دشــتیاری چابهار، گــزارش نهایی طــرح تحقیقاتی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری.

2- جعفربیگلو، منصور، ویسی، عبدالکریم، نورایی صفت، ایثار، نادری، سیروس. 1394. ارزیابی تأثیرات خشک‌سالی بر تالاب هشیلان. اکو بیولوژی تالاب. ۷ (۳) :۸۱-۹۲.

3- خزائی، مرضیه، زارع، محمد، مختاری، محمدحسین، رشتیان، آناهیتا، عربی علی‌آباد، فهیمه (1398). مقایسه دقت انواع روش‌های طبقه‌بندی در تهیه نقشه کاربری اراضی (مطالعه موردی: شهر یزد). کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 7(1): 165-178.

4- زبردست، لعبت، جعفری، حمیدرضا. (1390). ارزیابی روند تغییرات تالاب انزلی با استفاده از سنجش از دور و ارائه راه حل مدیریتی. محیط‌شناسی, 37(57): 1-8.

5- عیسوی، وحید، رضائی چیانه، اسماعیل 1393. تحلیل تأثیر خشک‌سالی و تغییرات کاربری و پوشش اراضی بر تالاب‌های منطقه سولدوز. اکو بیولوژی تالاب . ۶ (۱) :۹۱-۱۰۱.

6- فنایی، راضیه، عطایی، هوشمند (1393). بررسی خشک‌سالی تالاب بین‌المللی گاوخونی و پیامدهای زیست‌محیطی آن. اولین همایش ملی محیط‌زیست.

7- فیروزی، فاطمه، طاووسی، تقی، محمودی، پیمان (1398). بررسی حساسیت دو شاخص پوشش گیاهی  NDVIو EVI به خشک‌سالی‌ها و ترسالی‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک مطالعه موردی دشت سیستان. نشریه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی. 28، )11( :179-163.

8- قایناتی، شبنم، فضل اولی، رامین، مسعودیان، محسن، نادی، مهدی (1398). استفاده از دو شاخص SPImod و SDImod به‌منظور بررسی تطبیقی خشک‌سالی هواشناسی و هیدرولوژیکی در حوضه آبریز تجن. نشریه علمی-پژوهشی آبیاری و زهکشی ایران. 13)3:(626-613 .

9- لرستانی، قاسم، اسماعیلی، رضا (۱۳۹۹). امکان‌سنجی استفاده از پارامترهای طیفی چهارگانه در استخراج پهنه‌های آبی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست (مطالعه موردی دریاچه سد لار). هیدرو فیزیک. ۵ )۱:( ۸۷-۹۶

10- مرتضایی فریز هندی، قاسم، لطفی مغانجوقی، جعفر، خلیقی سیگارودی، شهرام، محسنی ساروی، محسن، نظری سامانی، علی‌اکبر (1399). تحلیل و بررسی شاخص‌های خشک‌سالی هیدرولوژیکی استان کردستان. نشریه علمی-پژوهشی مهندسی و مدیریت آبخیز، 12(2): 441-453.

11- معدنچی، پیمان، شاهدی، کاکا، حبیب نژاد، محمود، سلیمانی، کریم، فاتحی مرج، احمد (1398). پهنه‌بندی خشک‌سالی‌های اقلیمی و بزرگی خشک‌سالی با استفاده از شاخص SPI و روش زمین‌آمار کریجینگ (مطالعه موردی: استان کرمان). نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران, 10(2)، 205-228.

 

12- Hosseinizadeh, A., Seyedkaboli, H., Zareie, H., Akhondali, A., & Farjad, B. (2015): Impact Of Climate Change On The Severity, Duration, And Frequency Of Drought In A Semi-Arid Agricultural Basin. Geoenvironmental Disasters, 2(1), 1-9.

13- IPCC (Intergovernmental Panel Of Climate Change). (2013): Working Group I Contribution To The IPCC Fifth Assessment Report Climate Change 2013: The Physical Science Basis-Summary For Policymakers. Intergovernmental Panel Of Climate Change, Stockholm.

14- Jehanzaib, M., Kim, T-W. (2020): Exploring The Influence Of Climate Change-Induced Drought Propagation On Wetlands. Ecological Engineering. 149:105799.

15- Knorn, J., A. Rabe, C.V. Radeloff, T. Kuemmerle, J. Kozak And P. Hostert. (2009): Land Cover Mapping Of Large Areas Using Chain Classification Of Neighboring Landsat Satellite Images. Remote Sens. Environ. 113: 957-964.

16- Lei, Y., Duan, A. (2011): Prolonged Dry Episodes And Drought Over China, International Journal Of Climatology. 31(12): 1831-1840.

17- Mckee, T.B., Doesken, N.J., Kleist, J., (1993): The Relationship Of Drought Frequency And Duration To Time Scales.In Proceedings Of The 8th Conference On Applied Climatology, 17: 184-179.

18- Ozesmi, S. L., E.M., Bauer. (2002): Satellite Remote Sensing Of Wetlands. Wetlands Ecology And Management. (10): 381-402.

19- Ranjan, P., Kazama, S. Sawamoto, M. (2006): Effects Of Climate Change On Coastal Fresh Groundwater Resources. Global Environmental Change, 16(4): 388–399.

20- Rossi, G. (2000): Drought Mitigation Measures: A Comprehensive Framework. In Drought And Drought Mitigation In Europe. J. Voght And F. Somma (Eds) Kluwer Academic Publisher, Dordrecht.

21- Safavi, M. Asareh, A. And Zeynivand, N. (2015): Evaluating Estimation Methods Of Potential Evaporation- Transpiration In Deylam City. Walia Journal 31(S4). 80-84.

22- Schott, J.R., Salvaggio, C. And Volchok, W.J. (1988): Radiometric Scene Normalization Using Pseudo-Invariant Features, Remote Sensing Of Environment 26 (1), 1–16.

23- Sharma, A., Kumar Goyal, M. (2020): Assessment Of The Changes In Precipitation And Temperature In Teesta River. Atmospheric Research 231: 104670.

24- Tsakiris, G. & Vangelis, H. (2004): Towards A Drought Watch System Based On Spatial SPI. Water Resources Management, 18, 1–12.

25- Yoshikawa, S., Pokhrel, Y., Kanae, S. (2018): A Global Hydrological Simulation To Specifythe Sources Of Water Used By Humans. Hydrology And Earth System Sciences, 22(1): 789-817.

26- Yu, H., Li, L., Zhu, W., Piao, D., Cui, G., Kim, M., Jeon, S, W., Lee, W-K. (2018): Drought Monitoring Of The Wetland In The Tumen River Basin Between 1991 And 2016 Using Landsat TM/ETM+. International Journal Of Remote Sensing. 40(4): 1445-1459.