ارزیابی و سطح‌بندی مناطق شهری از لحاظ توسعه‌یافتگی فرهنگی با تلفیق عملگر فازی GIS و Spss (نمونه موردی: مناطق چهارگانه شهر ارومیه)

آمایش محیط

دوره 14، شماره 53، شهریور 1400، صفحه 1-24   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سعید ملکی¹؛ عظیم علی شائی²؛ قاسم فرهمند^{* 3}

¹(استاد تمام گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران)

²(استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ایران)

³(دانشجوی دکتری آب و هواشناسی شهری، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران)

چکیده

 
یکی از بحث‌انگیزترین مباحث به‌ویژه در جوامع درحال‌توسعه، موضوع فرهنگ و توسعه آن است. توسعه به ‌عنوان فرایندی چند بعدی، تلاشی برای بهبود زندگی مادی و معنوی انسانی، و فرهنگ، به‌منزله بنیان زندگی فکری و معرفتی جامعه محسوب می‌شود. ارتباط متقابل این دو امکان رشد توانایی‌های انسان را فراهم می‌آورند. توسعه فرهنگی زیربنای توسعه پایدار شمرده می‌شود. لذا توسعه شهری زمانی پویا خواهد بود که در ارتباط نزدیک با توسعه فرهنگی و درواقع بخشی جدایی‌ناپذیر از آن باشد. در این راستا هدف از این مقاله بررسی چگونگی یا نحوه برخورداری مناطق چهارگانه شهر ارومیه از لحاظ شاخص فرهنگی، به‌منظور دستیابی به میزان نابرابری‌های ناحیه‌ای می‌باشد. با توجه به مؤلفه‌های موردبررسی، رویکرد حاکم بر این پژوهش «توصیفی _ کمی و تحلیلی» است. جامعه آماری پژوهش، مناطق چهارگانه شهر ارومیه را شامل می‌شود که برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش آزمون‌های (ANOVA, Independent- samples T test, Tukey HSD) در نرم‌افزار SPSS، و همچنین عملگر (Gama Fuzzy) در نرم‌افزار Arc GIS استفاده‌شده است. نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که منطقه 3و 4 شهر ارومیه با میانگین (38/24 و 08/24) به‌عنوان گزینه برخوردار، از اولویت بهتر توسعه نسبت به دو منطقه دیگر برخوردار هستند، و مناطق 1و2 به ترتیب با میانگین (46/21 و 74/22). به‌عنوان مناطق محروم از لحاظ توسعه فرهنگی شناخته می‌شوند. البته این امر در عملگر(7/0Gama ) با جزئیات دقیق‌تری نشان داده‌ شده است که همگی مبین وجود نابرابری‌های ناحیه‌ای موجود در شهر ارومیه است.
 
 

کلیدواژه‌ها

شاخص فرهنگی؛ توسعه‌یافتگی فرهنگی؛ آزمون تی؛ تحلیل واریانس؛ شهر ارومیه

مراجع

 

1. احمدی، ب. دادگر، م. ربیعی، س. 1393. سطح‌بندی میزان توسعه‌یافتگی استان‌های کشور بر مبنای شاخص‌های حمل‌ونقل جاده‌ای با استفاده از تلفیق تکنیک‌های AHP و Topsis، فصلنامه آمایش محیط ملایر، 8(29): 75-98.
2. افروغ، ع. 1379. فرهنگ شناسی و حقوق فرهنگی، انتشارات مؤسسه فرهنگ و دانش، چاپ اول، تهران.
3. افشانی، ع. 1388. آموزش کاربرد SPSS در علوم اجتماعی و رفتاری، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ دوم، یزد.
4. اکبریان، ر.1386. بررسی نقش فرهنگ در اقتصاد، ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال دوم، 5(12): 24-32.
5. ایزدی، م. محمدی، ج. 1391. رتبه‌بندی مناطق شهر اصفهان از لحاظ شاخص‌های فرهنگی بر اساس تصمیم‌گیری چند شاخصه، فصلنامه رفاه اجتماعی، 12(44): 175-198.
6. تودارو، م.1367. توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمه غلامعلی فرجادی، نشر مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، چاپ دوم، تهران.
7. حاتمی نژاد، ح. نوذری، س. 1385. دیدگاه جغرافیای فرهنگی و شهر، مجله سپهر، دوره پانزدهم، 15(59): 10-14.
8. رحمتی، ص. تقوایی، م. 1385. تحلیل شاخص‌های توسعه فرهنگی استان‌های کشور. مجله‌ی جغرافیا و توسعه‌ی ناحیه‌ای، 4(7): 117-132.
9. رستگار، م ص. 1389. تحلیل فضایی درجه توسعه‌یافتگی سکونت‌گاه‌های روستایی (شهرستان زرین‌دشت)، پایان‌نامه کارشناسی رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه اصفهان.
10. زنگی‌آبادی، ع. 1378. تحلیل و سازمان‌دهی ساختار فضایی شاخص‌های توسعه شهری در شهرهای بالای صد هزار نفر، رساله دکتری، دانشگاه اصفهان.
11. زیاری، ک. 1379. سنجش درجه توسعه‌یافتگی فرهنگی استان‌های ایران، نامه علوم اجتماعی، 8(16): 91-104.
12. صفی، س. نظریان، ا. 1393. نقش ساختار مدیریت شهری در توسعه فرهنگ شهر و شهرنشینی (مطالعه موردی: شهر همدان)، فصلنامه آمایش محیط، 8(29): 51-74.
13. ضرابی، ا. ایزدی، م. ابوالحسنی، ف. 1391. تعیین میزان برخورداری مناطق شهری اصفهان از شاخص فرهنگی، مجله تحقیقات جغرافیایی، 27(3): 45-64.
14. شاد، ر. عبادی، ح. سعدی مسگری، م. وفائی نژاد، ع ر. 1388. طراحی و اجرای GIS کاربردی جهت مکان‌یابی شهرک صنعتی با استفاده از مدل‌های فازی و وزن‌های نشان‌گر و ژنتیک، نشریه دانشکده فنی دانشگاه تهران، 43(3): 417-429.
15. فاضل نیا، غ. توکلی، م. تاج‌بخش، ک. 1389. ارزیابی برنامه‌های توسعه فرهنگی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان رستم، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 3(3): 149-177.
16. فنی، ز. 1388. بررسی ابعادی از تحولات فرهنگی شهر (مطالعه موردی: مناطق 1 و 12 شهر تهران)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 42(68): 37-54.
17. لطفی، ح. رشیدی، م. 1393. تحلیل و رتبه‌بندی استان‌های کشور ایران از نظر ظرفیت‌های راهبردی سرزمینی، فصلنامه آمایش محیط، 7(27): 144-165.
18. لطیفی،غ. 1383. نقش و اهمیت توسعه فرهنگی در توسعه پایدار شهری، مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی شماره 199
19. مامفورد، ل. 1393. فرهنگ شهری، ترجمه میثم پایی مطلق، انتشارات کتاب سبز.
20. مشکینی، ا. قاسمی، ا. 1391. سطح‌بندی شهرستان‌های استان زنجان بر اساس شاخص‌های توسعه فرهنگی با استفاده از مدل Topsis، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2(7): 1-11.
21. مولایی، م. 1386. مقایسه درجه توسعه‌یافتگی بخش خدمات و رفاه اجتماعی استان‌های ایران طی سال‌های 1373 تا 1383، فصلنامه رفاه اجتماعی، 6(24):241-258.
22. مهندسان مشاور طرح و آمایش. 1392. طرح جامع شهر ارومیه
23. مرکز آمار ایران: amar.org.ir
24. Gasratian, K. (2004). “Problems of Cultural Development in Russia,” Russian Social Science Review. 45(5): 28-43.
25. McCann, E. J. (2002): The Cultural Politics of Local Economic Development: Meaning Making, Place-Making, and The Urban Policy Process, Geoforum,37(333):385-398
26. Rosenstein, Carole (2011):  Cultural development and city  neighborhoods,  City, Culture and Society 1(2): 9–15.
27. United Nations, (2006): social justice in an open world, The Role of the United Nations
28. Varbanova, L. (2007). Our Creative Cities Online. In. B. Cvjeticanin (Ed.). Cultural Transitions in Southeastern Europe: The Creative City: Crossing Visions and New Realities in the Region. UNESCO Press.