ژئوپلیتیک جهانی شدن و تأثیر آن بر اقتصاد جهانشهرتهران با استفاده از مدل SWOT

آمایش محیط

دوره 14، شماره 53، شهریور 1400، صفحه 25-42   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

شیرکو پسندی¹؛ بیژن رحمانی^{* 2}

¹(دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)

²(دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی،‌ ملایر، ایران)

چکیده

 
جهانشهرها به مثابه پدیده­های سیاسی ­- فضایی، بر روابط و قدرت سیاسی یکدیگر در چهارچوب ژئوپلیتیک جهانی شدن در سطوح ملی، منطقه­ای و بین­المللی اثر می­گذارند. این فضای رقابتی از طریق ایجاد اقتصاد بازار آزاد، جریان سرمایه و کالا، دیپلماسی شهری، روابط بین‌الملل، حوزه نفوذ جهانشهرها در بستر جهانی شدن تحقق می­یابد و شبکه­ای از سلسله مراتب جهانشهرها را به وجود می­آورد. در جریان این تحولات، دو قطب متضاد با فضای ژئوپلیتیکی متفاوت از جهانشهرهای برتر مانند لندن، نیویورک و توکیو و جهانشهرهای سیاه چاله­ای منجمله تهران، علی‌رغم برخورداری از موقعیت ژئوپلیتیک برتر، همچنان در انزوا به سر می­برند و در فرآیندهای ژئوپلیتیک جهانی شدن سهم عمده­ای ندارند. هدف از این پژوهش، بررسی روابط و میزان تأثیرپذیری تهران از ژئوپلیتیک جهانی شدن و تحولات اقتصادی آن(رفع محرومیت و افزایش رفاه اجتماعی) در جریان رقابت پذیری، روابط سیاسی و دیپلماتیک با سایر جهانشهرهاست. ­روش تحقیق براساس ماهیت نظری آن تاریخی و توصیفی_ تحلیلی و برپایه‌ی مدل تحلیلی SWOT (سه معیار عمده ژئوپلیتیک جهانی شدن، رقابت اقتصادی و عوامل دیپلماسی شهری) است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد جهانشهرهای خاورمیانه مانند استانبول، ابوظبی، قاهره، دبی و ریاض با درک وضعیت ژئوپلیتیک جهانی شدن با سایر جهانشهرهای قدرتمند(آلفا، بتا و گاما) توانسته­اند تا حدودی جایگاه مناسب‌تری در سلسله مراتبی جهانشهرهای جهان نسبت به تهران بیابند. در پایان نیز به منظور ایجاد اصلاح در مناسبات سیاسی_اقتصادی تهران با کشورهای خاورمیانه و کشورهای غربی در بستر ژئوپلتیک جهانی شدن، پیشنهادهایی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

ژئوپلیتیک؛ جهانی شدن؛ اقتصاد؛ جهانشهر تهران

مراجع

 

• احمدی پور، ز.، میرزائی تبار، م. 1393. تبیین ژئوپلیتیکی اکولوژی سیاسی و اقتصاد سیاسی شهر. هفتمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران، خوارزمی، 28-27 بهمن. 10-8.
• انصاری، م.، سرور، ر،. سبحانی، ن. 1395. نقش آفرینی شهرهای جدید دانائی محور در ارتقاء رقابت‌پذیری ملی(مطالعه موردی:شهر جدید اندیشه). فصلنامه آمایش محیط، 35: 121-87.
• تافلر، آ. 1384. موج سوم. ترجمه شهیندخت خوارزمی. چاپ هفدهم. تهران: نشر خوارزمی. 674.
• حاتمی نژاد، ح،. عبدی، ن. 1386. اقتصاد سیاسی و فضای شهری. اطلاعات اقتصاد سیاسی، 238-237: 205-196.
• خانیها، ن،. قورچی، م. 1388. جهانی شدن، اقتصاد پسا فوردیسم و تنگه‌های بین‌المللی. فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، 1: 256-227.
• حافظ نیا، م. 1396. اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. چاپ پنجم. انتشارات پاپلی. 536.
• حافظ نیا، م،. جان پرور، م. 1396. مرزها و جهانی شدن: با نگاهی کوتاه به مرزهای ایران. چاپ دوم. انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. 288.
• داداس،ک. 1384. ژئوپلتیک در جهان متغیر. ترجمه‌ی زهرا احمدی پور با همکاری عطاالله عبدی. چاپ اول. انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی. 292.
• رحمانی، ب،. آقامیری، ح.س. 1392. جمعیت روستایی، وزن ژئوپلیتیک و کلان شهر تهران،(فرصت‌ها،چالش‌ها) مطالعه موردی: دهستان سولقان. فصلنامه آمایش محیط، 23: 165-149.
• زین العابدین، ی. 1385. نگرش ژئوپلتیکی برجهانی شدن سیاستهای جهانی. مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاههای انسانی، 1: 44- 35.
• سجاسی قیداری، ح.ا.، صادقلو، ط.، صادقی، ح.، غفاری، ح.م. 1393. تبیین راهبردهای توسعه سرویس‌ها و زیرساخت‌های ICTدرکشور با رویکرد آمایش اقتصادی(مطالعه موردی استان‌های کرمانشاه، سمنان، فارس و آذربایجان شرقی). فصلنامه آمایش محیط، 31: 53- 29.
• عزتی، ع.ا. 1394. ژئوپولیتیک در قرن بیست و یکم. چاپ ششم. انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
• کلارک، ی. 1382. جهانی شدن و نظریه‌ی روابط بین‌الملل. ترجمه‌ی فرامرز تقی لو. چاپ اول. انتشارات وزارت امور خارجه. 388.
• کیانی، د. 1380. فرهنگ جهانی؛ اسطوره یا واقعیت. فصلنامه مطالعات ملی، سال سوم، 10: 122- 91.
• لاکوست، ا،. ژیبلن، ب. 1378. عوامل و اندیشه‌ها در ژئوپلیتیک. ترجمه علی فراستی. چاپ اول. نشر امن. 168.
• محمدی، ح.ر،. حیدری فر، م.ر،. حیدری، ش.1391. جهانی شدن و سرزمین سازی در جغرافیای سیاسی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی،80: 102- 85.
• مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. 1384. طرح بازنگری ساختاری نظام مدیریت و مالیه شهری کلانشهر تهران. rpc.tehran.ir
• Abramov,Yu,A,.Kuybar,V,I.2008 .Global Regionalization: Substantiating the Term. Sotsialno-gumanitarnye znaniya,1: 242–250.
• Cuddy-Keane,M. 2003. Modernism, Geopolitics, Globalization, 10(3): 539-558.
• Dalby,S.2009. THE GEOPOLITICS OF THE INTERNATIONAL SYSTEM AND GLOBALIZATION. Multidisciplinarity in International Studies,1: 1-18.
• Dodds, K,.Atkinson, D.2000. Geopolitical Traditions: Critical Histories of a Century of Geopolitical Thought(Critical Geographies). First Edition. New York.412P.
• Dodds, K. 2007. Geopolitics: a Very Short Introduction.Second Edition.Oxford University Press.176P.
• Flint, C. Introduction to Geopolitics.First Edition. London, Rutledge.237P.
• Hantington,S.1993.the Clash of Civilizations.Foreign Affairs, 72(3):22- 49.
• Ištok,R,.Baar,V,.Siwek,T,.Koziak,T.2011.In­The­Scale­ofGlobalization (Think Globally, Act Locally, Change Individually in the 21st Century).First Edition.University of Ostrava.378P.
• Mazour,I.,Chumakov,A,.Gay,W.2005.GlobalStudies ncyclopedia. First Edition.Moscow.590P.
• ’Tuathail,.G,Dalby,.S.Routledge.2001.The Geopolitics Thoughts in Twentieth Century.Translated by Mohamadreza, Hafeznya,. Hasheme,­Nasiri.iran).First Edition.Ministry of Foreign Affairs.720P.
• Taylor, P.1979. Political Geography. London. Longman Scintfic and Technical. U.K,1: 54-83.
• Taylor,P. J.2007.Cities in Globalization; Practices, policies and theories.A lineage for contemporary inter-city studies.2:1 –13.
• Wingo,L.1961; Transportation and Urban Land.First Edition. Washington D.C. Resources for the Future.146P.