مکان‌یابی فضاهای بهینه شهری با استفاده از منطق فازی و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی با تأکید بر زلزله(مطالعه‌ی موردی: شهرستان سپیدان)

آمایش محیط

دوره 14، شماره 53، شهریور 1400، صفحه 177-194   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

بابک اجتماعی^{* 1}؛ زهرا پربار²

¹( استادیار گروه جغرافیای دانشگاه پیام نور،تهران، ایران

²(مدرس مدعو دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)

چکیده

 
ساخت ‌و‌ سازهای غیراصولی و بی‌رویه در مناطق شهری و پیرامون آن‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط محیطی از قبیل شیب، نوع خاک و ضخامت آن، سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی، فاصله‌ی مناسب از کانون زلزله‌های احتمالی و...، منجر به پدیده‌ی مکان‌یابی و مکان‌گزینی غیراصولی شهرها می‌گردد. این پژوهش با ارائه‌ی الگویی مناسب به دنبال مکان‌‌یابی فضای بهینه در شرایط وقوع زلزله در شهرستان سپیدان می‌باشد. در مرحله‌ی اول به شناسایی عوامل مؤثر بر مکان گزینی پرداخته‌شده، سپس لایه‌های اطلاعاتی عوامل تأثیر‌گذار در مکان‌یابی، با استفاده از منطق فازی در سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی تهیه و نقشه‌ی نهایی از روی هم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی، به‌دست آمده‌است. نتایج حاکی از آن است که با توجه به امکانات شهر سپیدان، برای ایجاد فضای بهینه در شهرستان، مناسب‌تر است که سه سطح مدیریتی و شش پایگاه مختلف در نظر گرفته شود تا در مواقع بروز حادثه‌ی زلزله، امدادرسانیِ به‌موقع و مناسب‌تر در تمام نقاط صورت گیرد. این سه سطح عبارت‌اند از: اولویت اول روستای خانی وزک، اولویت دوم اطراف ده‌لاله و اولویت سوم روستای خفری که دو سطح در غرب شهر و یک سطح در جنوب قرار‌دارد و نقاط روستایی اطراف خود را پوشش می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

مکان‌یابی؛ فضای بهینه؛ فازی؛ شهرستان سپیدان؛ فضای شهری

مراجع

 

• اطلس گیتاشناسی 1395، موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی، تهران.
• امیری، م.نیکزاد، و.معرب، ی.فروغی، ن (1393)، مکان‌یابی محل دفن پسماند با استفاده از منطق فازی در سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی و مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 16، ص 485-501.
• بارت، کاسکو. (1389)، تفکر فازی، ترجمه غفاری، ع.مقصود پور، ع.پور ممتاز، ع، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی،338 ص.
• بهشتی فر، س.مسگری، م.ولدان زوج، م.کریمی، م (1389) استفاده از منطق فازی در محیط سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی به‌منظور مکان‌یابی نیروگاه‌های گازی، نشریه مهندسی عمران و نقشه‌برداری، دوره 44، ص 583-595.
• پاشاپور, ح, قربانی, ر, فرهادی, ا, درودی نیا, ع. (1398). پهنه‌بندی خطر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز ).آمایش محیط, 12(45), 49-70.
• پوراحمد، ا.حبیبی، ک.محمد زهرایی، س.نظری علوی، س (1386)، استفاده از الگوریتم‌های فازی و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی برای مکان‌یابی تجهیزات شهری، نشریه محیط‌شناسی، دوره 33، شماره 42، ص 31-42.
• تشنه لب .م و نورانی،ن(1394). ارائه شبکه عصبی برمبنای مجموعه‌های راف بمنظور سیستمهای دارای عدم قطعیت،چهارمین کنگره مشترک سیستم‌های فازی و هوشمند ایران ،زاهدان،18-20 شهریور،19-25.
• خاکپور، ب. زمردیان، م. صادقی، س. مقدمی، ا، (1390)، تحلیل میزان آسیب‌پذیری فیزیکی/ کالبدی منطقه 9 شهر مشهد از دیدگاه زلزله خیری. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای 34 –
• حاتمی, د, عربی, ز, رحمانی, ا. (1395). مکان یابی بهینه فضای سبز شهری با استفاده ازمدل Logic Fuzzy و AHP، در محیط GIS (نمونه موردی: شهر مشهد).آمایش محیط, 9(32), 63-84.
• طرح جامع شهر مصوب سپیدان (1376).
• محقق نسب, ع, نسترن, م, محمدی, م. (1398). مکان یابی چند معیاره کاربری فضاهای سبز با استفاده از روش تحلیل مناسبت کاربری زمین(مورد مطالعه: شهر اراک).آمایش محیط, 12(44), 43-64.
• ناصر وندی، ز و اسکانی، غ (1390) بررسی نقش ژئومورفولوزی در مکان‌یابی مناطق شهری و مدیریت بحران زلزله با استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی مورد: منطقه کن-سولقان، همایش ژئوماتیک 90، تهران،25-29 اردیبهشت،507-519پ.

 

• Badenko,V. Terleev,V.Arefiev,N(2015), GIS-based Fuzzy Method for Urban Planning, Procedia Engineering journal, PP39-44
• S,Gross.S,Visel.A,Kelly.M(2014) Fuzzy GIS-based multi-criteria evaluation for US Agave production as a bioenergy feedstock,Bioenergy journal, PP 84–99
• Pelling(ed). Natural disasters and development in a globalizing world. Routledge Pub.250p
• Smith, K.1992. Environmental hazards: Assessing risk & Reducing Routledge, Pub.sixth edition.pp1-46