بررسی تطبیقی ارتباطات کلامی در مثنوی مولوی و حدیقه سنایی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 60، دی 1400، صفحه 275-295   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.685426

نویسندگان

فرزانه غزالی¹؛ مهناز رمضانی^{* 2}؛ مریم یوزباشی²

¹دانشجوی دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی(ره)(شهر ری)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی(ره)(شهر ری)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مسائلی که در تمام آثار ادبی مشهود و ملحوظ می‌باشد، ارتباط کلامی است که از رهگذر آن، افکار و عواطف مختلفی رد و بدل می‌شود. با توجه به ماهیت آثار ادبی باید گفت که این پدیده به شکل‌های مختلف و با کمیت‌های متفاوتی نمود می‌یابد. در پژوهش حاضر که با رهیافت توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نوشته شده، تلاش بر آن است که انواع مختلف ارتباط کلامی در «مثنوی» مولوی و «حدیقه» سنایی مورد کنکاش قرار گیرد و اغراض مختلفی که در ورای این ارتباطات کلامی وجود دارد، در ترازوی نقد و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مولوی از رهگذر این ارتباطات کلامی اغراضی همچون بیان عشق، نیایشی کردن کلام خود، ارائه مفاهیم و تعالیم عرفانی و کلامی، پیروی از اولیاء ‌الله و داستان پردازی است را بیان کرده و هدف سنایی از کاربست این ارتباطات کلامی آن است که به تفسیر آیات و احادیث و نیز ارائه نکات ظریف اخلاقی و عرفانی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

ادبیات عرفانی؛ ارتباط کلامی؛ مثنوی مولوی؛ حدیقه سنایی

مراجع

انوشه، حسن(به سرپرستی). 1381ش، فرهنگنامه ادبی فارسی، دانشنامه ادبی فارسی، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات.

توکلی، حمیدرضا. 1389ش، بوطیقای روایت در مثنوی معنوی، تهران: مروارید.

داد، سیما. 1378ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مروارید.

رادفر، ابوالقاسم. 1368ش، فرهنگ‌واره داستانی و نمایشی، تهران: اطلاعات.

سبحانی، جعفر. 1375ش، فلسفه اسلامی و اصول دیالکتیک، قم: امیر.

سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. 1359ش، حدیقة الحقیقة وشریعة الطریقة(فخری نامه)، تصحیح و تحشیه مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

فرهنگی، علی‌اکبر. 1387ش، ارتباطات انسانی، چاپ چهاردهم، تهران: رسا.

محسنیان‌ راد، مهدی. 1387ش، ارتباط‌شناسی، تهران: سروش.

مولوی، جلال الدین. 1393ش، مثنوی معنوی، شرح کریم زمانی، تهران: اطلاعات.

میرصادقی، جمال. 1377ش، واژه‌نامه هنر داستان نویسی، تهران: مهناز.

همایی، جلال‌الدین. 1368ش، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ ششم، تهران: مروارید.

 

مقالات و پایا‌نامه‌ها

احمدیانی، محمدهادی. 1396ش، «بررسی و تبیین ارتباطات انسانی در آثار سعدی»، پایان‌نامه دکتری تخصصی رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یاسوج.

شریف‌نسب، مریم. 1390ش، «ارتباط کلامی در شعر کهن پارسی(سؤال و جواب، مکالمه، مناظره، دیالکتیک)»، کهن‌نامه ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 2، شماره 2، صص 71-88.

صادقی، مریم. 1393ش، «بررسی ارتباط کلامی در فیه ما فیه»، ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 10، شماره 36، صص171-220.

فرضی‌شوب، منیره و سیدمهدی زرقانی. 1387ش، «مفهوم تنزیه از دیدگاه غزالی و سنایی»، مجله کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره16، صص163-198.

گرجی، مصطفی و مهدی محمدی. 1393ش، «بررسی و تحلیل مفهوم ارتباط‌های چهارگانه بشری در مثنوی معنوی»، عرفانیات در ادب فارسی، شماره 20، صص11-36.