«رویارویی مصدق با قانون‌گریزی دربار: بازگشت به مشروطه یا اشتباه راهبردی در محاسبات سیاسی؟»

فصلنامه تاریخ

مقاله 11، دوره 17، شماره 64، فروردین 1401، صفحه 256-308   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

پرویز کریمیان راوندی¹؛ علی بیگدلی^{* 2}؛ سینا فروزش³

¹دانشجوی دکتری تاریخ . دانشکده علوم انسانی واحدعلوم و تحقیقات تهران .دانشگاه ازاد اسلامی .تهران . ایران

²عضو هیات علمی گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد،علوم وتحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی ، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه ازاد اسلامی، تهران ، ایران

چکیده

دخالت متنفذان دربار نقش مؤثری در سقوط دولت مصدق داشت. فعال‌ترین و بانفوذترین آنان مادر شاه و خواهر دوقلوی او اشرف پهلوی بودند. به‌ویژه اشرف که شبکه‌ای گسترده از افراد بانفوذ تشکیل داده بود که به «دار و دسته» اشرف معروف بودند. از آغاز زمامداری مصدق این دو زن فعالانه با او مبارزه می‌کردند. مصدق و سایر رهبران نهضت ملی بارها از طریق واسطه‌هایی تلاش کردند تا شاه جلو فعالیت‌های سیاسی آنان را بگیرد، اما موفق نشد. و به رغم اقدامات سخت‌گیرانه مصدق بر ضد دربار و وادار نمودن اشرف به خارج شدن از ایران باز این زن دست از توطئه برنداشت و در پاریس مشغول خیانت به نهضت م نفت ایران بود و هم او بود که در نزدیکی‌های کودتای28 مرداد به تهران آمد و پیام سیا» را به برادرش تحویل داد.

پرسش اصلی مقاله: رویارویی دکترمحمد مصدق با قانونی‌گریزی دربار، در راستای بازگشت به مشروطهیا اشتباه راهبردی در محاسبات و تصمیم‌گیری‌های سیاسی بود؟ این تحقیق به دلیل ابتناء بر Grounded Theory و اکتشافی بودن، فاقد فرضیه است و تحقیق حاضر، پرسش محور و نظریه‌یاب خواهد بود.

شواهد و مستندات تاریخی نشان می‌دهد که تقابل مصدق با قانون‌گریزی دربار در راستای تداوم نظام مشروطه-خواهی در ایران بوده است. بی‌اعتنایی شاه و درباریان به قانون اساسی و انحلال قوه مقننه توسط دکتر مصدق و انعطاف‌ناپذیری وی، دو کفه ترازویی بودند که در عرض هم، پایه‌های نظام دموکراتیک را در ایران تضعیف کردند و زمینه نفوذ بیگانگان را در اخذ تصمیمات کلان و سرنوشت‌ساز برای ایرانیان فراهم ساختند.

کلیدواژه‌ها

شاه؛ مصدق؛ کاشانی؛ قوام؛ مجلس شورای ملی

مراجع