تحلیل حقوقی قوانین شهری با تأکید بر مفهوم حق بر شهر و ارتباط آن با حقوق شهروندی

فصلنامه حقوق قضایی

دوره 26، شماره 26 - شماره پیاپی 9، خرداد 1399، صفحه 29-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم افشاری^{* 1}؛ الهام پور مهابادیان²

¹استادیار گروه حقوق. واحد دماوند. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. ایران.

²استادیار گروه معماری و شهرسازی. واحد تهران مرکزی. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران. ایران.

چکیده

حق به شهر، مسئله‌ای با ماهیت اجتماعی، سیاسی و حقوقی است که با تعریف مجدد مفهوم حق شهروندی، مجموعۀ حقوقی را برای شهروندمدارتر کردن بستر زندگی شهری، به صورت شفاف و عادلانه مطالبه می‌کند. در این مقاله، ابتدا سعی شد تا با کنکاش در حوزۀ تئوری حق به شهر و مفهوم عدالت شهری، مجموعه‌ای از هنجارهای عمومی شهروندمداری تبیین شود. با توجه به ماهیت نظریات مذکور و انگارۀ مفهوم شهروندی از نگاه نظریه‌پردازان این حوزه‌ها، هر فرد به واسطۀ حضور در شهر و ایفای نقشی فعال در آن، مجموعه‌ای از حقوق اجتماعی را کسب می‌کند. با توجه به مطالعات انجام شده، این نتیجه حاصل شد که مجموعۀ حقوقی همچون حق به استفاده از مکان‌های شهری، آزادی، دموکراسی، مشارکت و...، می‌توانند به صورت هنجارهایی عمومی تعریف شوند که امر شهروندمداری در شهر را مرتفع سازند. در نهایت به واسطۀ تطبیق هنجارهای عمومی شهروندمداری با شاخصه‌های حقوق شهروندی و حقوق شهری و شاخصه‌های کیفی طراحی شهری مطرح شده توسط صاحب‌نظران این حوزه، کوشش شد تا چارچوب نظری جامعی در این خصوص تبیین شود.

کلیدواژه‌ها

حق به شهر؛ حقوق شهروندی؛ قوانین شهری؛ قوانین شهرداری‌ها

مراجع

1. آراسته، حمیدرضا؛ عنایتی، ترانه و نظافتی پایانی، یوسف، بررسی میزان آگاهی دانشجویان از حقوق شهروندی با تاکید بر برنامه درسی، نشریه علمی پژوهشی اطلاع رسانی و کتابداری، 1389، شماره 6، صص 53-67.
2. احمدی، محمد؛ پوراحمد، احمد و حاتمی نژاد، حسین، بررسی تأثیر آگاهی شهروندی بر پاسخگویی و عملکرد سازمان زیباسازی برای بهبود منظر شهری (مطالعه موردی: منطقه 6 کلانشهز تهران)، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه گلستان، 1392، سال سوم، شماره پیاپی دهم، صص 20-1.
3. باقری، لیلا، بررسی اخلاق و حقوق شهروندی در جامعه و انتظار مردم از دولت (مطالعه موردی: شهر تهران)، فصلنامه اخلاق زیستی، 1393، سال چهارم، شمارة یازدهم، صص 126-93.
4. بیرانوند، رضا؛ آبید، محمد و کشفی، سعید، نقش و تکالیف پلیس راهنمایی و رانندگی در رعایت حقوق شهروندی رانندگان، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، 1390، شماره 21، صص 33-52.
5. جعفری، محمدجعفر، مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش، 1362.
6. حاج زاده، مصطفی و منصوری، اعظم، سنجش میزان آگاهی‌های عمومی به حقوق شهروندی در استان خراسان شمالی، فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 1392، سال چهارم، شمارة دوازدهم، صفحات 57-76.
7. خوئینی، غفور، حقوق شهروندی و توسعه پایدار، تهران، نشر فرهنگ صبا، 1386.
8. ذکائی، محمدسعید، اخلاق شهروندی، نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، تهران، مؤسسۀ نشر کلمه، 1380، شمارة 5.
9. رجبی، آزیتا و حصاری نژاد، جعفر، شرکت‌های مردم نهاد شهری: راهکاری برای مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، فصلنامۀ اقتصاد و مدیریت شهری، 1392، شمارة چهارم، صص 129-111.
10. رضائی پور، آرزو، حقوق شهروندی، تهران، انتشارات آریان، 1385.
11. زیاری، کرامت‌اله؛ شیخی، عبدالله؛ باقرعطاران، مرضیه و کاشفی دوست، دیمن، ارزیابی میزان آگاهی‌های عمومی شهروندان پیرانشهر از حقوق شهروندی و قوانین شهری، پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 1392، دورة 1، شماره 1، صص 59-77.
12. ساکت، محمدحسین، دیباچه‌ای بر دانش حقوق، تهران: نشر نخست، 1371.
13. شیانی، ملیحه، فقر ـ محرومیت و شهروندی در ایران، فصلنامۀ علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 1384، سال پنجم، شمارة 18، صص 64-41.
14. فکوهی، ناصر، تقویت اخلاق شهروندی: راهی برای گذار به مردم سالاری مشارکتی، فصلنامۀ مطالعات اجتماعی ایران، 1388، سال سوم، شمارة 2 (پیاپی)، صص 15-1.
15. فون هایک. فردریش، قانون، قانونگذاری و آزادی، ترجمه مهشید معیری و موسی غنی نژاد، 1380، تهران: طرح نو.
16. قربانی پور، جمیله و رضایی نژاد، امیرعلی، آشنایی با حقوق شهروندی، تهران، معاونت آموزش قوة قضائیه، 1386.
17. کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1389.
18. کاظمی، سیدعلی، موانع و چالشهای تدوین لایحه‌ی حمایت از حقوق شهروندی در ایران، مجله حقوقی دادگستری، 1386، شماره 58، صص 134-119.
19. کامیار، غلامرضا، حقوق شهرسازی، تهران، انتشارات مجد، 1379.
20. کامیار، غلامرضا، حقوق شهری و شهرسازی، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387.
21. گیدنز، آنتونی، جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران، انتشارات نی، 1393.
22. محسنی، رضاعلی، ابعاد و تحلیل حقوق شهروندی: راهکارهایی برای تربیت و آموزش حقوق شهروندی، فصلنامۀ مطالعات سیاسی، 1389، سال سوم، شمارة 10، صص 117-144.
23. مدنی، سیدجلال‌الدین (1373) حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر پایدار، 1377.
24. مظفری، رسول و ملازاده، عباس، تنوع و پایداری درآمدی در اقتصاد شهری با تاکید بر مشارکت شهروندی، اقتصاد شهر، 1391، شمارة 15، صص 45-54.
25. نجاتی حسینی، سیّد محمود، بررسی جایگاه مفهوم شهروندی در قانون شهرداری؛ تهران: انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، 1380.
26. نوروزی، کامبیز، بررسی قانون شهرداری، جلد اول: مبانی نظری، تهران: سازمان شهرداری‌های کشور، 1380.
27. نیازپور، امیرحسین، حق متهمان مبنی بر داشتن وکیل در فرایند کیفری؛ جلوه‌ای از حقوق شهروندی، مجله حقوق دادگستری، 1386، شماره 58، صص 118-93.
28. هاشمی، فضل‌الله، حقوق شهری و قوانین شهرسازی، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، 1371.
29. هانری لویی برول، جامعه شناسی حقوق، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1370.
30. ییلدرم. صلاح‌الدین، آلن دوپن و سنک تیکبز، بیانیه اروپایی حقوق شهری، ترجمه ایمانی جاجرمی، ماهنامه شهرداریها،، 1380 سال دوم، ش 29، صص 56 –
31. Beigzadeh, Ebrahim; Afshari Maryam (2012), Climate change and environmental regulators in international law, Journal of Legal research, 14(6). (Persian).
32. Beigzadeh, Ebrahim; Afshari Maryam (2012), Climate change from international security to human security in international law, Journal of Legal research, 14(107). (Persian).
33. Brown, A., & Kristiansen, A. (2009). Urban Policies and the Right to the City: Rights, Responsibilities, and Citizenship, UN-HABITAT, Policy Paper Series on Management of Social Transformations.
34. Brynskov, M. (2014). Urban interaction design: towards city making. Germany: Schloss Neuhausen.
35. Fainstein, S.S. (2014). The just city. International Journal of Urban Sciences, 18 (1): 1-18.
36. Griffin, T.L., Cohen. A., & Maddox. D. (2015). The just city essays: 26 vision for urban equity, inclusion and opportunity. (Volume 1 of The Just City Essays Series). Independent Publisher. Available from: https://www.thenatureofcities.com/the-just-city-essays. (accessed March 2019).
37. Harvey, D. (2003). Debates and developments: the right to the city. International Journal of Urban and Regional Research, 27(4): 939-941
38. Harvey, D., & Potter, C. (2009). The right to the just city. In P. Marcuse, J. Connolly., J.Novy., I. Olivo., Potter & J. Steil (Eds.), Searching for the just city (pp. 40–51). NewYork, NY: Routledge.
39. Haughton, G., & Hunter, C. (2005). Sustainable cities. London: J. Kingsley Publishers.
40. Holston, J., & Appadurai, A. (1996). Cities and Citizenship. Public Culture, 8, 187-204. Available from: http://www.arjunappadurai.org/articles/Appadurai _Cities_and_Citizenship.pdf. (accessed March 2019(.
41. Lefebvre, H. (2002). Critique of everyday life; foundations for a sociology of the everyday. first edition, Translated by John Moore. London: Verso, 2.
42. Mitchel, D. (2003). The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space. New York: Guilford Press.
43. Pourmahabadian, Elham; Ahmadi, Hassan; Amiri, Seyyed Yousef (2017), Formulation of principles and
44. Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: the right to the city and its urban politics of the inhabitant, GeoJournal, 58(2/3): 99–108.
45. Purcell, M. (2003). Citizenship and the right to the global city: reimagining the capitalist world order. International Journal of Urban and Regional Research, 27(3): 564–590.
46. Seidaei Gelsefidi, SeyyedKaveh; Pourmahabadian, Elham; Falamaki, Mohammad Mansour, (2020) Explain the role of sidewalks in promoting security in crime-prone urban spaces and creating vitality in historical contexts, journal of Safe city,3(10). (Persian).