واکاوی دیدگاههای مونتگومری وات در باره دلایل هجرت مسلمانان به حبشه

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 7، شماره 3، مهر 1400، صفحه 31-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هادی مهدو ی چَرَمی¹؛ علیرضا روحی^{* 2}؛ سید حسین مجتبوی³

¹دانشجوی دکتری گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران([e-mail])

²دانشیار(عضومدعو) گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی،واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)؛ ([e-mail])

³استادیار(عضومدعو)گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران ؛ ([e-mail])

چکیده

چکیده
بعد از اعلام و آشکار شدن دعوت عمومی از سوی حضرت محمد(ص) و انتقاد و عیبجویی از بت‌ها و بت پرستان، شکنجه و آزار قریش نسبت به مسلمانان شروع شد. از دیدگاه مورخان مسلمان، با گسترش فشارها و شکنجه های جسمی و روحی و تهدید خطر ارتداد تازه مسلمانان، در سال پنجم بعثت(615م) گروهی از مسلمانان، با تدبیر رسول خدا(ص) برای گریز از آزار و شکنجه مشرکان در مکه، به حبشه مهاجرت کردند. ویلیام مونتگومری وات ، کشیش و مستشرق مشهور اسکاتلندی، که با سبکی عالمانه و موشکافانه، بیش از نیم قرن به مطالعه تاریخ اسلام و سیره نبوی پرداخته و آثار و دیدگاههای او در غرب و نیز در جهان اسلام به بی طرفی و منصفانه تعبیر شده و طرفداران بسیاری دارد، معتقد است این ماجرا به همان سادگی که در گزارشات و روایات تاریخی مسلمانان ارائه شده، نیست. او با نگاهی تحلیلی و شکاکانه در کتاب محمد]ص[ در مکه که به حوادث عصر نبوی تا زمان هجرت اختصاص دارد و از مفصل ترین کتابهای نوشته شده درباره مرحله مکی سیره نبوی به زبان انگلیسی بوده، به دنبال دلایل مادی و اجتماعی این هجرت بوده و دلایلی چون انگیزه های تجاری، نظامی و وجود اختلاف بین مسلمانان را به عنوان علل این هجرت مطرح می ‌کند که با دیدگاه مورخان مسلمان تفاوت بنیادین دارد. این پژوهش با استناد به منابع تاریخی و با روش تحلیلی- انتقادی ضمن بررسی و نقد نظرات وات به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا پژوهش وات بیان کننده علت اصلی این مهاجرت و اقامت طولانی مسلمانان در حبشه می باشد؟ دستاورد های این پژوهش بیانگر این است که دلایل مطرح شده از سوی وات بر فرضیه های غیر مستند و حدس و گمان استوار بوده و کند و کاو عقلی بدون یافتن دلیل و پشتوانه‌ی نقلی در تحقیقات تاریخی ثمری نخواهد داشت. همچنین او با طرح این دلایل، درصدد دستیابی به نتیجه دلخواه خود یعنی تشکیک در منابع تاریخ اسلام و تضعیف جایگاه پیامبر(ص) و دین اسلام نزد مخاطبانش می باشد.

کلیدواژه‌ها

محمد(ص)؛ هجرت؛ حبشه؛ مسلمانان؛ ویلیام مونتگومری وات