بررسی و تحلیل رشد ناموزون شهری با استفاده از مدل‌های کمی (مطالعه موردی: منطقه 22 شهر تهران)

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

دوره 12، شماره 46، اسفند 1399، صفحه 47-31   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی گودرزی¹؛ آمنه حق زاد^{* 2}؛ مهرداد رمضانی پور¹؛ کیا بزرگمهر¹

¹گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

²استادیار گروه جغرافیا، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

چکیده

شهرنشینی پدیده پیچیده و پویا بوده که شامل تغییرات بزرگ مقیاس در کاربری اراضی در سطح محلی می‌باشد. منطقه 22 بزرگ‌ترین منطقه شهر تهران بوده و در سال‌های اخیر شاهد افزایش ساخت و ساز در این منطقه هستیم. شاخص‌های کمی مورد استفاده در این پژوهش شامل آنتروپی نسبی، شاخص موران، ضریب جینی و مدل هلدرن بود.  هدف از انجام  این پژوهش، بررسی تأثیر رشد پراکنده شهری بر الگوی تراکم شهری در منطقه 22 تهران می‌باشد. روش تحقیق کنونی تحلیلی - تطبیقی و از نظر نوع کاربردی –توسعه‌ای بود. اطلاعات مربوط به مساحت و جمعیت از مطالعات طرح جامع، تفصیلی و دیگر منابع مربوطه تهیه شد. در این مطالعه، بحث پراکنده روی شهری با استفاده از معیارهای کمی مختلفی از جمله آنتروپی شانون، ضریب جینی و شاخص موران مورد بررسی قرار گرفت. مقدار آنتروپی جمعیت در سال 1397، 96/0 بوده و نسبت به سال 1390 افزایش یافته و به یک نزدیک‌تر شده است. بنابراین مقایسه آنتروپی سال 1397 نسبت به سال 1390 نشان دهنده پراکندگی بیشتر جمعیت در سال 1397 بود. ضریب موران منطقه مورد مطالعه در دو مقطع زمانی 1390  و 1397 نشانگر الگوی تجمع خوشه‌ای می‌باشد. با توجه به مجموع ضرایب محاسبه شده می‌توان گفت که منطقه 22 شهر تهران دارای الگوی پراکنده بوده و الگوی پراکندگی آن تک‌قطبی کامل نمی‌باشد. میزان تراکم در ناحیه یک بیشتر از سایر نواحی بوده و در سایر نواحی (2، 3 و 4) الگوی پراکندگی غالب‌تر می‌باشد. به منظور کنترل مؤثر پراکندگی شهری، بایستی برنامه یکپارچه برای استفاده از اراضی شهری تدوین شده و استراتژی‌های توسعه فشرده تدوین شود.

کلیدواژه‌ها

پراکنده رویی شهری؛ منطقه 22؛ شهرنشینی؛ شاخص‌های کمی