ارزش اثباتی امارات در علم اصول وکارکرد آن در فقه و حقوق موضوعه

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 1، شماره3 (پیاپی3)، شهریور 1400، صفحه 127-152   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا سادات اشرفی^{* 1}؛ هادی عظیمی گرکانی²

¹کارشنای ارشد الهیات گرایش فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

چکیده

اماره طریق به حکم شرعی واقعی است که برای جاهل به‏عنوان حکم واقعی جعل شده است. به عبارت دیگر اماره چون موجب ظن است شارع آن را معتبر دانسته است؛ مانند خبر. در واقع در اصطلاح علم اصول چیزی است که یکی از موضوعات احکام شرعی را اثبات کند و در آن جهت کشف و حکایت از واقع مورد ملاحظه قرار گیرد. مانند خبر ثقه و بینه و امثال آن. بنابراین اماره شامل اصول عملیه نمی‌شود بلکه نقطه مقابل آن قرار دارد زیرا مجاری اصول عملیه در وقتی است که به امارات دسترسی نباشد وگرنه با وجود امارات و اقامه حجت بر حکم شرعی واقعی، نوبت به اصول نمی‌رسد. با توجه به اهمیت بررسی اماره از منظر فقهی حقوقی و اصول اسلامی، این تحقیق با هدف بررسی ارزش اثباتی امارات در علم اصول و کارکرد آن درفقه وحقوق موضوعه انجام پذیرفته است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به صورت توصیفی - تحلیلی انجام پذیرفته است. ازنتایج به دست آمده از این پژوهش می‏توان گفت: در اصول نظریات سه گانه بر مبنای نظریاتی در باب جعل امارات می‏باشند و در فقه در بحث اجزاء مبنای دیدگاه های مختلف در قول به اجزاء و عدم اجزاء می‏باشد. در قانون مدنی اماره در زمره دلایل اثبات آمده است، ولی تفاوت عمده آن با سایر دلیل‏ها در این است که به طور مستقیم به واقع نمی‏رسد. به همین جهت، دخالت عقل در استنباط از اوضاع و احوالی که همراه با واقع است چشمگیرتر می‏شود، چندان که می‏توان گفت، آنچه دلیل به حساب می‏آید و به واقع می‏رسد، استنباط عقل از اوضاع و احوال است نه خود اوضاع و احوال.

کلیدواژه‌ها

حق؛ حق تقدم؛ طلب ممتاز؛ حق سبق؛ اولویت

مراجع