بررسی انتقادی ضبط و شرح بیت‌هایی از شاهنامه

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 13، پیاپی 48، تیر 1400، صفحه 13-39   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1872914.1494

نویسندگان

محمود رضایی دشت ارژنه^{* 1}؛ محمد حسین کرمی²؛ شهلا آموزگار³

¹دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

³دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

  شاهنامه فردوسی بزرگترین و ارزشمندترین حماسۀ ملی ایران است که برخلاف ظاهر آسان­ نمایش، ژرفایی بسیار تودرتو و پیچیده دارد، طوری که با وجود شرح ­ها و گزارش­ های مکرر شاهنامه­ پژوهان، هنوز درباره بسیاری از بیت­ های آن اتفاق نظر وجود ندارد. در این جستار با روش توصیفی تحلیلی، پس از واکاوی برخی از بیت­ های شاهنامه ویراسته جلال خالقی مطلق و طرح دیدگاه شاهنامه ­پژوهان دربارة هر بیت، روشن شد که گزارش برخی از بیت­ ها ­به ­سامان و مفهوم نیست که این ابهام یا از عدم توجه کافی به بافت متن ناشی شده و یا نارسایی گزارش بیت، ناشی از ضبط نادرست یا مغشوش یک واژه یا عبارت در بیت است. از این رو، هم به بررسی انتقادی ضبط برخی از بیت­ ها پرداخته شده و با توجه به قراین متعدد، نویسش موجه ­تری پیشنهاد شده است و هم پس از بررسی انتقادی گزارش برخی از ابیات و بازنمودن نارسایی این گزارش ­ها، کوشش شده که با توسل به منابع درون­ متنی و برون­ متنی، معنای درخورتری ارائه گردد. 

کلیدواژه‌ها

شاهنامه؛ جلال خالقی مطلق؛ بررسی انتقادی ضبط و شرح ابیات

مراجع

کتاب ها

آیتی، عبدالمحمد (1382) شاهنامه فردوسی تحریر عربی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

بنداری، الفتح بن علی (1350) الشاهنامه، قاهره: مطبعه دارالکتب المصریه بالقاهره.

جوینی، عزیزالله (1391) شاهنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل(1380) دیوان خاقانی شروانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: نگاه.

خالقی مطلق، جلال (1368) تصحیح شاهنامه، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

خالقی مطلق، جلال (1393) یادداشت های شاهنامه، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

رستگارفسایی، منصور (1383) حماسه رستم و اسفندیار، تهران: جامی.

شعار و دیگران، محمد جعفر (1368) رزم نامه رستم و اسفندیار، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.

کزازی، جلال الدین (1384) نامه باستان، تهران: سمت.

مهرآبادی، میترا (1379) شاهنامه به نثر(متن کامل)، تهران: روزگار.

نظری و دیگران (1382) داستان های پر آب چشم، تهران:آسیم.

مقالات

آیدنلو، سجاد (1382) ملاحظاتی درباره یادداشت های شاهنامه، نامۀ ایران باستان، شمارۀ2، سال3، صص39-71.

آیدنلو، سجاد (1385) ملاحظاتی درباره یادداشت های شاهنامه2، نامۀ ایران باستان، شمارۀ 1و2، سال6، صص55-81.

جعفری، سیاوش، رادفر، ابولقاسمی(1391) بررسی بیت هایی از شاهنامه در ویرایش جلال خالقی مطلق، کهن نامه ادب پارسی، سال3، شمارۀ 2، صص 49-66.

کرمی، محمدحسین(1385) نگاهی تازه به معنای چند بیت از شاهنامۀ فردوسی، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 14، صص 119-142.

منابع لاتین

Herodian. (1969) Herodians Roman History. Translated by C.R. Whitaker. London: The Loab classical Library.