بازشناسی احساسات از روی گفتار با استفاده از ترکیب شبکه‌های عصبی ترنسفورمر و کانولوشنی

روش‌های هوشمند در صنعت برق

مقاله 6، دوره 13، شماره 52، اسفند 1401، صفحه 79-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یوسف پورابراهیم¹؛ فربد رزازی^{* 1}؛ حسین صامتی²

¹دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر- واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشکده مهندسی کامپیوتر- دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

چکیده

بازشناسی احساسات از روی گفتار با توجه به کاربردهای متنوع آن امروزه مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است. با پیشرفت روش‌های آموزش شبکه‌های عصبی عمیق وگسترش استفاده از آن در کاربردهای مختلف، در این مقاله کاربرد شبکه‌های کانولوشنی و ترنسفورمر در یک ترکیب جدید در بازشناسی احساسات گفتاری مورد بررسی قرار گرفته که از لحاظ پیاده‌سازی نسبت به روش‌های موجود ساده‌تر بوده و عملکرد مطلوبی نیز دارد. برای این منظور شبکه‌های عصبی کانولوشنی و ترنسفورمر پایه معرفی شده و سپس مبتنی بر آنها یک مدل جدید حاصل از ترکیب شبکه‌های کانولوشنی و ترنسفورمر ارایه شده که در آن خروجی مدل کانولوشنی پایه ورودی مدل ترنسفورمر پایه است. نتایج حاصل نشان می‌دهد که استفاده از شبکه‌های عصبی ترنسفورمر در بازشناسی بعضی از حالت‌های احساسی عملکرد بهتری نسبت به روش کانولوشنی دارد. همچنین در این مقاله نشان داده شده ‌که استفاده از شبکه‌های عصبی ساده به­صورت ترکیبی عملکرد بهتری در بازشناسی احساسات از روی گفتار می‌تواند داشته باشد. در این رابطه بازشناسی احساسات گفتاری با استفاده از ترکیب شبکه‌های عصبی کانولوشنی و ترنسفورمر با نام کانولوشنال-ترنسفورمر (CTF) برای دادگان راودس دقتی برابر 94/80 درصد به­دست آورد؛ در حالی­که یک شبکه عصبی کانولوشنی ساده دقتی در حدود 7/72 درصد به­دست آورد. همچنین ترکیب شبکه‌های عصبی ساده علاوه بر اینکه می‌تواند دقت بازشناسی را افزایش دهد، می‌تواند زمان آموزش و نیاز به نمونه‌های آموزشی برچسب دار را نیز کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

بازشناسی احساسات؛ پردازش سیگنال گفتار؛ شبکه‌های عصبی عمیق؛ طبقه‌بندی

مراجع

[1] K. Han, D. Yu, I. Tashev, "Speech emotion recognition using deep neural network and extreme learning machine", Proceeding of the ISCA, pp. 223-227, Singapore, Malaysia, Sept. 2014 (doi: 10.21437/Int­ersp­eech.2014-57).

[2] A. M. Badshah, J. Ahmad, N. Rahim, S.W. Baik, "Speech emotion recognition from spectrograms with deep convolutional neural network", Proceeding of the IEEE/PlatCon, pp. 1-5, Busan, South Korea, Feb. 2017 (doi: 10.1109/PlatCon.2017.7883728).

[3] S. Mittal, S. Agarwal, M.J. Nigam, "Real time multiple face recognition: A deep learning approach", Proceedings of the ICDMIP, pp. 70-76, Okinawa, Japan, Nov. 2018 (doi: 10.1145/3299852.3299853).

[4] H.S. Bae, H.J. Lee, S.G. Lee, "Voice recognition based on adaptive MFCC and deep learning", Proceeding of the IEEE/ICIEA, pp. 1542-1546, Hefei, China, June 2016 (doi:10.1109/ICIEA.2016.7603830).

[5] K. He, X. Zhang, S. Ren, J. Sun, "Deep residual learning for image recognition", Proceedings of the IEEE/CVPR, pp. 770-778, Las Vegas, NV, USA, June 2016 (doi: 10.1109/CVPR.2016.90).

[6] K.Y. Huang, C.H. Wu, Q.B. Hong, M.H. Su, Y.H. Chen, "Speech emotion recognition using deep neural network considering verbal and nonverbal speech sounds", Proceeding of the IEEE/ICASSP, pp. 5866-5870, Brighton, UK, May 2019 (doi: 10.1109/ICASSP.2019.8682283).

[7] W. Lim, D. Jang, T. Lee, "Speech emotion recognition using convolutional and recurrent neural networks", Proceeding of the IEEE/APSIPA, pp. 1-4, Jeju, Korea (South), Dec. 2016 (doi: 10.1109/APSIP­A.201­6.782­06­99).

[8] G. Trigeorgis, F. Ringeval, R. Brueckner, E. Marchi, M.A. Nicolaou, B. Schuller, S. Zafeiriou, "Adieu features? End-to-end speech emotion recognition using a deep convolutional recurrent network", Proceeding of the IEEE/ICASSP, pp. 5200-5204, Shanghai, China, March 2016 (doi: 10.1109/ICASSP.2016.7472669)

[9] Y. Pourebrahim, F. Razzazi, H. Sameti, "Parallel shared hidden layers auto-encoder as a cross-corpus transfer learning approach for unsupervised persian speech emotion recognition", Signal Processing and Renewable Energy, 2021 (Accepted Manuscript).

[10] Y. Pourebrahim, F. Razzazi, H. Sameti, "Semi-supervised parallel shared encoders for speech emotion recognition", Digital Signal Processing, vol. 118, Article Number: 103205, Nov. 2021 (doi: 10.1016/j.dsp.2­021­.103205).

[11] N. Yazdanian, H. Mahmodian, "Emotion recognition of speech signals based on filter methods", Journal of Intelligent Procedures in Electrical Technology, vol. 7, no. 27, pp. 3-12, Dec. 2016 (dor: 20.1001.1.2322­3871.­1395.7.27.1.4).

[12] M. Kadkhodaei Elyaderani, S.H. Mahmoodian, G. Sheikhi, "Wavelet packet entropy in speaker-independent emotional state detection from speech signal", Journal of Intelligent Procedures in Electrical Technology, vol. 5, no. 20, pp. 67-74, March 2015 (dor: 20.1001.1.23223871.1393.5.20.6.1).

[13] D. Issa, M.F. Demirci, A. Yazici, "Speech emotion recognition with deep convolutional neural networks", Biomedical Signal Processing and Control, vol. 59, Article Number: 101894, May 2020 (doi: 10.1016/j.bspc.2020.101894).

[14] J. Zhao, X. Mao, L. Chen, "Speech emotion recognition using deep 1D & 2D CNN LSTM networks", Biomedical Signal Processing and Control, vol. 47, pp. 312-323, Jan. 2019 (doi: 10.1016/j.bspc.20­18.0­8.0­3­5­).

[15] S. Kwon, "A CNN-assisted enhanced audio signal processing for speech emotion recognition", Sensors, vol. 20, no. 1, Article Number: 183, Dec. 2020 (doi: 10.3390/s20010183).

[16] M. Farooq, F. Hussain, N.K. Baloch, F.R. Raja, H. Yu, Y.B. Zikria, "Impact of feature selection algorithm on speech emotion recognition using deep convolutional neural network", Sensors, vol. 20, no. 21, Article Number: 6008, Oct. 2020 (doi: 10.3390/s20216008).

[17] M. Sajjad, S. Kwon, "Clustering-based speech emotion recognition by incorporating learned features and deep BiLSTM", IEEE Access, vol. 8, pp. 79861-79875, April 2020 (doi: 10.1109/ACCESS.2020.2990405).

[18] M.S. Fahad, A. Ranjan, J. Yadav, A. Deepak, "A survey of speech emotion recognition in natural envi­ron­ment", Digital Signal Processing, Article Number: 102951, March 2020 (doi: 10.1016/j.dsp.2020.102951).

[19] A. Vaswani, N, Shazeer, N. Parmar, J. Uszkoreit, L. Jones, A. Gomez, Ł. Kaiser, I. Polosukhin, "Attention is all you need", Advances in Neural Information Processing Systems, pp. 5998-6008, Dec. 2017.

[20] N. Parmar, A. Vaswani, J. Uszkoreit, L. Kaiser, N. Shazeer, A. Ku, "Image transformer", Proceeding of the PLMR, pp. 4055-4064, Stockholm, Sweden, July 2018.

[21] D. Povey, H. Hadian, P. Ghahremani, K. Li, S. Khudanpur, "A time-restricted self-attention layer for ASR", Proceeding of the IEEE/ICASSP, pp. 5874-5878:, Calgary, AB, Canada, April 2018 (doi: 10.1109/IC­ASSP.2­018.8462497).

[22] P.J. Liu, M. Saleh, E. Pot, B. Goodrich, R. Sepassi, L. Kaiser, N. Shazeer, "Generating wikipedia by summarizing long sequences", arXiv preprint, pp. 1-18, Jan. 2018.

[23] C. Huang, A. Vaswani, J. Uszkoreit, N. Shazeer, C. Hawthorne, A.M. Dai, M.D. Hoffman, D. Eck, "Music transformer", arXiv preprint, 2018.

[24] P. Shegokar, P. Sircar, "Continuous wavelet transform based speech emotion recognition", Proceeding of the IEEE/ICSPCS, pp. 1-8, Surfers Paradise, QLD, Australia, Dec. 2016 (doi: 10.1109/ICSPCS.­2016.7­843­30­6).

[25] S.R. Livingstone, F.A. Russo, "The ryerson audio-visual database of emotional speech and song (RAVDESS): A dynamic, multimodal set of facial and vocal expressions in north american english", Plosone, vol. 13, no. 5, Article Number: 0196391, 2018 (doi: 10.1371/journal.pone.0196391).

[26] B. Zhang, E.M. Provost, G. Essl, "Cross-corpus acoustic emotion recognition from singing and speaking: A multi-task learning approach", Proceeding of the IEEE/ICASSP, pp. 5805-5809, Shanghai, China, March 2016 (doi: 10.1109/ICASSP.2016.7472790).

[27] Y. Zeng, H. Mao, D. Peng, Z. Yi, "Spectrogram based multi-task audio classification", Multimedia Tools and Applications, vol. 78, no. 3, pp. 3705-3722, Feb. 2019 (doi: 10.1007/s11042-017-5539-3).

[28] A.S. Popova, A.G. Rassadin, A.A. Ponomarenko, "Emotion recognition in sound", Proceeding of the ICN pp. 117-124, Moscow, Russia, Oct. 2017 (doi: 10.1007/978-3-319-66604-4_18).

[29] S. Kwon, "CLSTM: Deep feature-based speech emotion recognition using the hierarchical ConvLSTM network", Mathematics, vol. 8, no. 12, Article Number: 2133, Nov. 2020 (doi: 10.3390/math8122133).

[30] F. Chollet, "Deep learning with python", New York, NY: Manning Publications, 2017.

[31] M.S. Seyfioğlu, A.M. Özbayoğlu, S.Z. Gürbüz, "Deep convolutional autoencoder for radar-based classification of similar aided and unaided human activities", IEEE Trans. on Aerospace and Electronic Systems, vol. 54, no. 4, pp. 1709-1723, Feb. 2018 (10.1109/TAES.2018.2799758).

[32] V. Verma, N. Agarwal, N. Khanna, "DCT-domain deep convolutional neural networks for multiple JPEG compression classification", Signal Processing: Image Communication, vol. 67, pp. 22-33, Sept. 2018 (doi: 10.1016/j.image.2018.04.014).

[33] A. Bhavan, P. Chauhan, R.R. Shah, "Bagged support vector machines for emotion recognition from speech", Knowledge-Based Systems, vol. 184, Article Number: 104886, Nov. 2019 (doi: 10.1016/j.knosys.20­19.10­488­6).