مفهوم‌شناسی لهو، لعب و لغو و مصادیقی از آنها

فصلنامه حقوق قضایی

دوره 28، شماره 28، خرداد 1400، صفحه 29-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

منصوره باقری پور^{* 1}؛ سیدعلی پورمنوچهری²؛ نصرت الله صابری³

¹دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استادیار مدعو گروه حقوق، واحد ساوه و واحد الکترونیکی، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه و تهران، ایران

چکیده

از نظر قرآن، زندگی دنیا برای انسان یک فرصت بسیار استثنایی است که نباید آن را به بیهودگی تباه ساخت و زیان­کار شد. کسی که در دنیا به اعمال لهو و لغو مشغول شود و دنیا را به عنوان ابزاری برای رشد و کمال نبیند، زندگی خویش را به هدر داده است. در قرآن کریم سه واژه لهو، لعب و لغو به کار رفته و هر یک دارای بار معنایی و مفهومی ویژه­ است. به نظر می­رسد هر سه، معنایی نزدیک به هم دارند. از این رو، یک حکم تحریمی برای آنها وضع شده است؛ گرچه همه کارهای لغو و باطل مطرح در دنیا، لغو و باطل­های نسبی است. اهل ایمان تلاش می­کنند تا از فرصت حضور در دنیا، بیشترین و بهترین بهره را ببرند و مقرب درگاه الهی شوند. بدیهی است انسان­ها باید در زندگی دنیا تعقل کنند و هشیار باشند، که اگر فقط همت خویش را دنیا قرار دهند، در حقیقت در پی بیهودگی و لهوی رفته­اند که هیچ ثمره و توشه­ای برای آخرت ایشان ندارد. یکی از مصادیق لهو در دنیای کنونی، استفاده نامعقول از فضای مجازی است که با سرعتی غیرمشابه با گسترش دیگر رسانه­ها گسترده­ شده و امروزه تأثیر آن بر بخش­های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علم و فناوری مشهود است.  درک منطق این فضا به منظور بهره­مندی از آن در جوامع کنونی عصر حاضر، نخستین گام برای ایجاد تعامل مثبت و استفاده حداکثری از قابلیت­های محتوایی و آسیب­پذیری حداقل از تهدیدهای بالقوه آن است

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ لهو؛ لغو؛ لعب؛ فضای مجازی؛ زمان و مکان

مراجع

1. قرآن کریم؛
2. ابن­ بابویه، محمدبن­علی [شیخ صدوق]، الخصال، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، 1403ﻫ ق؛
3. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه‏، مصحح: عبدالسلام محمد هارون، مکتب الاعلام الاسلامی‏، قم، 1404ﻫ ق، چاپ اول؛
4. ابن­منظور، ‌محمدبن­مکرم، ‌لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ﻫ ق، چاپ سوم؛
5. اخوان بهبهانی، علی، برگرفته از سایت ویستا در تاریخ 15/7/1394، به نشانی:

http://vista.ir/article/230471

6. اردبیلى، احمدبن­محمد [محقق اردبیلی، مقدس اردبیلی]، مجمع الفائدﺓ و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان‌، مصحح: آقامجتبى عراقى؛ على‌پناه اشتهاردى و آقاحسین یزدى اصفهانى‌، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، قم ـ ایران، 1403ﻫ ق، چاپ اول؛
7. انصاری دزفولى، مرتضى بن محمدامین [شیخ انصاری]، کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات (ط- الحدیثه)، مصحح: گروه پژوهش در کنگره‌، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى‌، قم ـ ایران، 1415ﻫ ق، چاپ به نام "تراث الشیخ الأعظم 14"؛
8. 8. بستانى، فؤاد افرام، ‏ فرهنگ ابجدی‏، اسلامی، تهران، 1375ﻫ ش؛ چاپ دوم؛
9. بهشتی، سیدمحمدحسین، برگرفته از سایت راسخون در تاریخ 23/9/1394 ـ ساعت 11:00، به نشانی: http://rasekhoon.net/article/show/123720
10. پناهیان، علیرضا، یادداشت "با فضای مجازی چه کنیم؟" (28/8/93)،
    برگرفته از سایت بیان معنوی در تاریخ 27/9/1394 ـ ساعت 17:30، به
    نشانی: http://bayanmanavi.ir
11. تهانوى، محمدعلى بن على، کشاف اصطلاحات الفنون، مکتبه لبنان ناشرون، بیروت، 1996م، چاپ اول؛
12. جوادی آملی، عبدالله، برگرفته از سایت مشرق نیوز در تاریخ 26/9/1394 ـ ساعت 18:30، به نشانی: http://www.mashreghnews.ir/fa/news/413344
13. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح‏ (تاج اللغه و صحاح العربیه)، مصحح: احمد عبد الغفور عطار، دار العلم للملایین، بیروت، 1376ﻫ ق، چاپ اول؛‏
14. حر عاملى، محمدبن­حسن [شیخ حر عاملی]، تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، قم، 1409ﻫ ق، چاپ اول؛
15. حسینی ­عاملی، سیدمحمدجواد، مفتاح الکراﻤه فی شرح القواعد، مؤﺴﺴﺔ آل­البیت، بی جا، بی ­تا؛
16. حلی، حسن­بن­یوسف­بن­علی­بن­مطهر [علامه حلی]‌‍‌‍، تذکرة الفقهاء، مکتبه الرضویه لاحیاء الاثار الجعفریه, بی جا, بی تا؛
17. حیدری، محمد، معجم الأفعال المتداوله و مواطن استعمالها، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، قم، 1381ﻫ ش، چاپ اول؛
18. دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه دهخدا، دانشگاه تهران، تهران، 1377ﻫ ش، چاپ دوم از دوره جدید؛
19. ذهنى تهرانى، سیدمحمدجواد، تشریح المطالب، شرح فارسى بر مکاسب (ترجمه و شرح مکاسب شیخ انصارى)، حاذق، قم، 1369ﻫ ش؛‏
20. راغب اصفهانى، حسین­بن­محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دارالقلم، بیروت، ‏1412ﻫ ق، چاپ اول؛
21. شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی یا دائرﺓ المعارف لغات قرآن کریم، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1398ﻫ ق، چاپ دوم؛
22. فراهیدى، خلیل­بن­احمد، کتاب العین‏، هجرت، قم، 1409ﻫ ق، چاپ دوم؛
23. فضلی، عبدالهادی، دروس فی اصول الفقه الامامیه، مؤسسه ام­القری للتحقیق و النشر، قم، 1420ﻫ ش؛
24. قرشى، على­اکبر، قاموس قرآن‏، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران، 1371ﻫ ش، چاپ ششم؛
25. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، دارالکتاب، قم، 1404ﻫ ق؛
26. کانن، جاستین، برگردان آریا نوری، برگرفته از سایت انتروپولوژی در تاریخ 25/7/1394 ـ ساعت 19:00، به نشانی: http://anthropology.ir/node/26871
27. مجلسی، محمدباقر [علامه مجلسی]، بحارالانوار، الوفاء، بیروت،1403ﻫ ق/1983م، چاپ دوم؛
28. مکارم­شیرازی، ناصر، انوار الفقاﻫﺔ، تحقیق و تعلیق ابراهیم بهادری، مدرسه الامام علی­بن­ابیطالب، قم، 1418ﻫ ق، چاپ اول؛
29. ـــــ ، مصاحبه 14/1/1389، برگرفته از سایت شفاف در تاریخ 20/9/1394 ـ ساعت 18:20، به نشانی: http://shafaf.ir/fa/news/17532/
30. ـــــ ، مصاحبه 4/6/1393، برگرفته از سایت ایسنا در تاریخ 5/9/1394 ـ ساعت 21:30، به نشانی: http://isna.ir/fa/news/93060402148
31. موسوی­خمینی، سیدروح­الله [امام خمینی]، تحریرالوﺴﻳﻠﺔ، مطبعة الآداب، نجف،بی تا؛
32. ـــــ ، المکاسب المحرمه، موسسه اسماعیلیان، قم، بی تا؛
33. موسوی­خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاﻫﺔ، وجدانی، بی جا، 1371ﻫ ش، چاپ سوم؛
34. مهنا، عبدالله­على، لسان اللسان: تهذیب اللسان العرب، دار الکتب العلمیه، بیروت‏، 1413ﻫ ق، چاپ اول؛
35. ویکی پدیا، دانشنامه آزاد، برگرفته از سایت ویکی پدیا در تاریخ 25/7/1394 ـ ساعت 20:00، به نشانی: https://fa.wikipedia.org/Wiki