حروف و برخی ویژگی‌ها و کاربردهای آن‌ها در لهجۀ طَرقی از گویش راجی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 35، اردیبهشت 1401، صفحه 1-23   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2021.1931310.1438

نویسنده

مژگان اصغری طرقی^*

دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی- مدرّس دانشگاه جامع علمی- کاربردی

چکیده

در این پژوهش، حروف به‌عنوان مبحثی درخور توجه در جمله، با تمرکز بر موارد خاص لهجۀ طرقی  از گویش راجی بررسی و بدین منظور، جمله‌های متعددی به‌صورت کاملاً تصادفی از کلام گویشوران طرق­ رود (از توابع شهرستان نطنز در استان اصفهان) برگزیده و حروف در آن‌ها تحلیل شده است. در بخش نخست، برخی مقدمات و در بخش دوم، پیشینۀ پژوهش دربارۀ گویش راجی و لهجۀ طرقی تبیین شده است؛ آن‌گاه به مبحث اصلی پرداخته و ابتدا برخی حروف اضافۀ خاص طرقی معرفی و تشریح شده؛ سپس به جایگاه، ساختار و حذف حروف در جمله‌های طرقی پرداخته شده و درنهایت، جمع ‏بندی مطالب صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش حاضر بدین شرح‌اند: استفاده از برخی حروف اضافۀ ساده و مرکّب خاص به‌لحاظ جایگاه، ساختار، کاربرد و ویژگی‌های آن ­ها در جمله­ های طرقی و حضورشان در کلام فارسی گویشوران طرقی؛ دسته ­بندی حروف اضافۀ مورداستفاده در جمله‌های طرقی به‌لحاظ جایگاهشان در جمله (متناسب با متمم) به اقسام پیشین، پسین، پیشین و پسین، و دوجزئی (تفکیک ­پذیر به‌وسیلۀ متمم)؛ شباهت زیاد حروف ربط طرقی و فارسی به ­لحاظ نوع و کاربرد، و لغزندگی جایگاهشان در جمله در برخی موارد؛ دسته ­بندی حروف مورداستفاده در جمله­ های طرقی ازنظر ساختاری به دو نوع ساده و مرکّب (تفکیک‌پذیر و تفکیک‌ناپذیر)؛ بسامد و تنوع چشمگیر حذف حروف در جمله‌های طرقی در مقایسه با فارسی و انتقال ‏یافتن این فرایند به کلام فارسی گویشوران طرقی؛ حذف ­شدن «را»ی نشانۀ مفعول در تمام جمله‌های طرقی؛ حذف پربسامد تمام یا بخشی از حروف اضافه؛ شباهت زیاد الگوی حذف حروف ربط در جمله‌های طرقی و فارسی.

کلیدواژه‌ها

گویش؛ گویش‌شناسی؛ حروف؛ راجی؛ طرقی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی 1.pdf

مراجع

1- آقاربیع، ابوالحسن. (1383). گویش راجی هنجن، چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی- گروه نشر آثار.

2- احمدی، امیر و محرابی، حجت.(1389). «واژگان دالّ بر نام اندام‌های بدن در ساختار اصطلاحات گویش راجی: یک تحلیل شناختی»، همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران، دانشگاه سمنان، ص 81-101.

3- اسدی مفرّح، طیبه. (مقالۀ در دست انتشار). «هم­تصریفی حالت مطلق و مفعولی در طرقی ازمنظر ساخت­واژۀ توزیعی»، پنجمین همایش بین­المللی زبان­ها و گویش­های ایران (گذشته و حال)- دی­ماه 1399.

4- اسدی مفرّح، طیبه و اصغری طرقی، مژگان. (مقالۀ در دست انتشار). «بررسی ساخت کُنایی در لهجۀ طرقی از گویش راجی از منظر انگارۀ ساخت­واژۀ توزیعی»، فصلنامۀ زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا.

5- اسماعیلی، محمد‌مهدی. (1390). گنجینۀ گویش‌های ایرانی استان اصفهان 1: گویش‌های طرقی، طاری، کشه‌ای، طامه‌ای، نطنزی، تکیه‌ای، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

6- اصغری طرقی، مژگان. (1398). «دستگاه صرف فعل در لهجۀ طرقی از گویش راجی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 5(1)، 28-1.

7- انوشه، مزدک. (1399). صرف در نحو: از کمینه­ گرایی تا صرف توزیعی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.

8- حلواچی نشلجی، عباس. (1390). فرهنگ گویش راجی نشلج، چاپ اول، کاشان: همگام با هستی.

9- خراسانی، سعید. (1398). بررسی زبانی، ادبی و محتوایی ضرب‌المثل‌های گویش راجی شهرستان دلیجان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، استاد راهنما: محسن مؤمن، دانشگاه پیام نور استان مرکزی، مرکز پیام نور دلیجان.

10- خطیب­رهبر، خلیل. (1367). دستور زبان فارسی: کتاب حروف اضافه و ربط (مشتمل بر تعریف و تقسیم و شرح اصطلاحات و معانی و کاربرد حروف)، چاپ اول، تهران: سعدی (سرای اخوان).

11- دهقانیان، عباس. (1386). فرهنگ جامع زبان و گویش نطنز، چاپ اول، تهران: پَرَشکوه.

12- رئیس‌پور، راشین. (1390). بررسی فرایندهای اشتقاق و ترکیب در گویش راجی هنجن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، استاد راهنما: فریبا قطره، دانشکدۀ ادبیات، زبان‌های خارجی و تاریخ، دانشگاه الزهرا.

13- صفری، حسین. (1373). واژه‌نامۀ راجی: گویش شهرستان دلیجان، با پیشگفتار و یاوری فریدون جنیدی، چاپ اول، بی‌جا: بی‌نا.

14- طالبی بیدهندی، علی. (1398). زیندا: زندگی در بیدهند نطنز، گویش بیدهندی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ آموزشی- تألیفی ارشدان.

15- مجیدی، محمدرضا. (1354). گویش‌های پیرامون کاشان و محلات، تهران: فرهنگستان زبان ایران.

16- مدرّسی، یحیی. (1384). «پلورالیسم قومی- زبانی و هویت ملی»، نامۀ انسان‌شناسی، 4(7)، 146-129.

17- مدنی، داوود. (1374). توصیف گروه فعلی گویش راجی (گویش دلیجان)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، استاد راهنما: کوروش صفوی، دانشکدۀ ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی.

18- ملکی، محمود. (آذر 1393). «بررسی فرایندهای واجی گویش راجی»، مجلۀ زبان‌ها و گویش‌های ایرانی: ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان، 3(1)، 156-129.

19- نجفی، زهره. (1390). «کاربرد حروف در یکی از گویش‌های محلی استان اصفهان (گویش نیسیان)»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 1(3)، 228-211.