دستاوردهای سیاسی - اجتماعی نواندیشی دینی در ایران و مصر

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

دوره 8، شماره 29، آبان 1400، صفحه 59-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2020.1911576.1267

نویسندگان

ابراهیم قاسم پور¹؛ علی اکبر امینی^{* 2}؛ مرتضی منشادی³

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

²استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با تکیه بر اندیشه نواندیشان دینی همچون سید جمال به عنوان تئوریسین احیاءگری دینی در جهان اسلام از جمله ایران و مصر، علامه نائینی نواندیش اصلاح‌گر ایرانی و شیخ محمد عبده نواندیش اصلاح‌‌گر مصری درپی پاسخ به این پرسش است که جریان نواندیشی دینی چه دستاوردهای سیاسی- اجتماعی در ایران و مصر داشته است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که نواندیشی دینی در ایران قرن نوزدهم دستاوردهایی همچون گسترش عقل‌‌گرایی، ایجاد ساختار سیاسی نوین همچون ایجاد مجلس، قانون و عدالت‌خانه داشته و در مصر نیز دستاوردهایی همچون گسترش عقل‌‌گرایی، شروع دوره اصلاحات، ورود امواج مدرنیسم و مظاهر آن همچون چاپ روزنامه، مدارس جدید، تغییر نگرش به حقوق زنان، ناسیونالیسم و سکولاریسم به همراه داشته است.

کلیدواژه‌ها

نواندیشی دینی؛ ساختارگرایی؛ نهادهای مدرن؛ سکولاریسم

مراجع

آبادیان، حسین (1374). مبانی نظری حکومت مشروطه و مشروع. تهران: نشر نی.

احمدی، حمید (1390). جامعه‌شناسی سیاسی جنبش‌های اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

بهنام، جمشید (1375). ایرانیان و اندیشه تجدد. تهران: نشر فرزان روز.

بهی‌‌، محمد (1377). اندیشه نوین اسلامی در رویارویی با استعمار غرب. ترجمه سید حسین سیدی. تهران: انتشارات نشر.

بیگدلی، علی (1370). برخورد ناسیونالیسم با اسلام در مصر/ روند پذیرش فرهنگی غرب در جامعه مصر. پژوهش‌‌نامه علوم انسانی، شماره 7.

پیاژه، ژان (1384). ساختارگرایی. ترجمه رضا علی‌اکبرپور. تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

جعفریان، رسول (1366). مروری بر زمینه‌های فکری التقاط جدید در ایران. بی‌جا: سلمان فارسی.

جلیلی، مهدی (1382). جایگاه تعلیم و تربیت در اندیشه و عملکرد شیخ محمد عبده. مصباح، شماره 49.

جمالی، لطف‌الله و همکاران (1379). زندگی و مبارزات سید جمال‌الدین اسدآبادی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. تهران: انتشارات کلبه شروق و سماط.

حائری، عبدالهادی (1368). ایران و جهان اسلام. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

حورانی، آلبرت (1393). اندیشه عرب در عصر لیبرالیسم. ترجمه علی جواهر کلام. تهران: نشر امیرکبیر.

دریفوس، هوبرت (1391). میشل فوکو فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.

رهبری، مهدی (1388). انقلاب مشروطه، تجددگرایی و زایش نوگرایی در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 5(1).

زیباکلام، صادق (1392). سنّت و مدرنیته، ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار. تهران: انتشارات روزنه.

شادلو، شیده (1377). سیمای زنان در جهان مصر. تهران: انتشارات زیتون.

عبده، محمد (1972م). الاعمال الکامله تحقیق. محمد عماره. بیروت: الموسسه العربیه للدراسات و النشر، ج3.

عماره، محمد (1988م). الامام محمد عبده مجدد الدنیا بتجدید الدین. قاهره: دارالشرق.

عنایت، حمید (1352). شش گفتار درباره دین و جامعه. تهران: انتشارات موج.

عنایت، حمید (1397). سیری در اندیشه سیاسی عرب. تهران: انتشارات امیرکبیر.

عیدان، عقیل؛ موحد، مهران (1392). شیخ محمد عبده و مسائل زنان. قابل دسترس در:

http://www.jomhornews.com/fa/article/47423/

محیط طباطبایی، محمد (بی‌تا). نقش سید جمال‌الدین در بیداری مشرق زمین. بی‌‌جا: بی‌‌نا.

مددپور، محمد (1389). سیر تفکر معاصر. تهران: انتشارات سوره مهر، ج2.

مدرسی چهاردهی، مرتضی (1347). سید جمال‌الدین و اندیشه‌های او. تهران: انتشارات کتاب‌‌های پرستو.

موثقی، سید احمد (1378). علل و ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌های سیاسی و آرای اصلاحی سید جمال‌الدین اسدآبادی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

موثقی، سید احمد (1388). سید جمال‌الدین اسدآبادی مصلحی متفکر و سیاست‌مدار. قم: بوستان کتاب.

نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله. قم: بوستان کتاب.

نوفل، هند (2015 م). اول من اصدرت صحیفه عن المراء عام 1892. قابل دسترس در:

https://www.elbalad.news/877563

هارلند، ریچارد (1386). دیباچه‌‌ای تاریخی بر نظریه ادبی افلاطون تا بارت. ترجمه بهزاد برکت. رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.

یوسفی اشکوری، حسن (1378). نوگرایی دینی: نقد و بررسی جنبش‌های سیاسی معاصر. تهران: نشر قصیده.