بررسی پراکنش زمانی ـ مکانی اختلاف دمای شبانه روزی در استان فارس

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 14، شماره 53، آبان 1400، صفحه 75-95   

نوع مقاله: مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

حکیمه اژدرنیا¹؛ اشرف اسدی^{* 2}

¹کارشناس سازمان محیط زیست استان فارس

²استادیار گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه پیام نور

چکیده

اختلاف دمای شبانه روزی یک نمایه‌ی مهم برای شناسایی تغییرات آب و هواست. هدف این پژوهش تحلیل و بررسی روند فصلی و سالانه اختلاف دمای شبانه روزی و تغییرات آن در طی دوره آماری 20 ساله از 1380 تا 1399 در استان فارس می باشد. بدین جهت داده های دمای کمینه و بیشینه ماهانه که از مهم ترین پارامترهای مرتبط با تغییر اقلیم و اثرگذار بر فعالیت های اکولوژیکی می باشند در 26 ایستگاه استان از سازمان هواشناسی اخذ گردید. از بین ایستگاه های استان تنها 13 ایستگاه دارای طول آماری بیش از 20 سال بود که به دلیل دوره مشترک جهت بررسی و مقایسه برای این پژوهش انتخاب شد و نمایه مورد نظر برای ایستگا ه های منتخب محاسبه گردید. پس از انجام آزمون همگنی ران تست بر روی داده ها، آزمون آماری و گرافیکی من ـ کندال جهت تعیین روند و آزمون شیب سن جهت تعیین نرخ شیب روند استفاده شد. بیشترین نرخ روند و تغییرات از نظر زمانی در فصل تابستان و کمترین در فصل پاییز مشاهده شد. در برآورد شیب سن برای تعیین جهت روند نمایه آشکار گردید که برخی ایستگاه ها تغییرات افزایشی بیش از 2 درجه سانتیگراد را تجربه نموده اند. نقشه های نوع روند و مقدار تغییرات نیز ترسیم گردید و نشان داد نیمه غربی استان بیشتر روند افزایشی و بیشترین نرخ تغییرات را تجربه کرده است.

کلیدواژه‌ها

اختلاف دمای شبانه روزی؛ روند؛ آزمون من کندال؛ آزمون تخمین گر شیب سن؛ فارس

مراجع

1- اسدی، اشرف، حیدری، علی (1390): تحلیل تغییرات سری‌های زمانی دما و بارش شیراز طی دوره 2005-1951. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 85 صص 152-137.

2- دارند، محمد (1393): واکاوی تغییرات مقادیر حدی بارش و دما در ارومیه به‌عنوان نشانه‌هایی از تغییر اقلیم. پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، شماره 82، صص 29-1.

3- دارند، محمد (1392): ارزیابی تغییرات نمایه‌های فرین دما بر روی پهنۀ استان کردستان طی نیم سدۀ اخیر. مخاطرات محیط طبیعی، شماره 3، صص 75-93.

4- رحیم زاده، فاطمه، عسگری، احمد (1383): نگرشی بر تفاوت نرخ افزایش دمای حداقل و حداکثر و کاهش دامنه شبانه‌روزی دمای کشور. فصل­نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 73، صص 154-156.

5- جوان، خدیجه (1398): بررسی نوسانات دامنه شبانه‌روزی دمای هوای شهر ارومیه و پیش‌بینی آن برای دوره‌های آتی. همایش بین‌المللی تغییر اقلیم، پیامدها، سازگاری و تعدیل، تهران.

6- سبزی پرور، علی‌اکبر، عسگری، راضیه، قیامی شمامی، فرشته (1390): ارزیابی روند احتمالی تغییرات اختلاف دمای شبانه‌روزی در برخی اقلیم‌های خشک کشور طی پنج دهه گذشته. پژوهش فیزیک ایران، شماره 42، صص 37-27.

7- شمس، شیده، موسوی بایگی، سید محمد (1395): بررسی نقطۀ شکست و روند تغییرات دامنه شبانه‌روزی دمای هوای شهر مشهد. فصل­نامه آب و خاک، 49: 1673.  DOI:10.22067/JSW.V0I0.40804

8- عزیزی، قاسم (1383): تغییر اقلیم، چاپ اول، نشر قومس، تهران.

9- علیزاده، امین (1381): اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

10- فرج زاده، منوچهر، فیضی، وحید (1391): آشکارسازی تغییرات زمانی و مکانی عناصر دما و بارش در ایران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 64: صص 67-49.

11- محمدی، بختیار (1390): تحلیل روند بارش سالانه ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 43، صص 106-95.

12- منتظری، مجید، روحی، زهرا (1391): تحلیل روند دامنه شبانه‌روزی (DTR) استان اصفهان طی سال‌های 1961 تا 2008، اولین همایش ملی توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه‌خشک. کد COI  مقاله. SDARIDR01_188

13- منتظری، مجید (1391): واکاوی روند دامنه شبانه‌روزی (DTR) در ایران، پنجمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، کد COI  مقاله . ICIWG05_174.

 

14- Braganza, K. D. Karoy؛ J. M. Arblaster (2004): Diurnal Temperature Range As An Index Of Global Climate Change During The Twentieth Century, Geophisical Research Letters, Vol 31: Pp. 13217. Doi:10.1029/2004GL019998, 2004.

15- Drápela, K. I. Drápelová (2011): Application Of Mann-Kendall Test And The Sens Slope Stimates For Trend Detection In Deposition Data From B “L K “(Beskydy Mts. The Czech Republic) 1997˚ 2010. Beskydy, Vol 4 (2), Pp. 133- 146.

16- Movahedy, S (2012): Spatio-Temporal Analysis Of Rainfall (Case Study: Caspian Sea Basin, Iran).American Journal Of Scientific Research, Issue 75, Pp. 16-28.

17- Salmi, T. A. Määttä, P. Anttila, T, Ruoho, And T, Amnell (2002): Detecting Trends Of Annual Values Of Atmospheric Pollutants By The Mann-Nnn D Tttt Nnd Nnn’s Soop Iiii M –The Excel Template Application MAKESENS. Publications On Air Quality, No. 31: Report Code FMI-AQ-11.

18- Stone, D. A.Weaver(2003): Factors Contributing To Diurnal Temperature Range Trends In Twentieth And Twenty-First Century Simulations Of The Cccma Coupled Model, Climate Dynamic, Vol 20, Pp. 435-445.

19- Sun, X. G.Ren؛ Q. You (2019): Global Diurnal Temperature Range (DTR) Changes Since 1901. Clim Dyn Vol 52, Pp3343–3356. Https://Doi.Org/10.1007/S00382-018-4329-6.

20- Xiubao, S. Guoyu. R. Qinglong.Y؛Yuyu.R (2018): Global Diurnal Temperature Range (DTR) Changes Since 1901, Climate Dynamics, June 2018. DOI: 10.1007/S00382-018-4329-6.

21- Zahraei, A. M.R. Poodineh؛ S.A. Hosseini (2020): Evaluating The Impacts Of Climate Change On The Diurnal Temperature Range (DTR) In Southeastern Of Iran Using The Outputs Of Aogcms (2020). Model. Earth Syst. Environ. 6: Pp. 943–952.

Https://Doi.Org/10.1007/S40808-020-00730-Z

22- Zhang, X (2005): Trend In Middle East Climate Indices From 1950 To 2003. Journal Of Geophisical Research, Vol 110. Pp 104. DOL. 10:1029/2005JDOO 6181.

23- Zihui, W.؛ Z. Yumin؛ L. Ming؛ Y.Huajing؛ X. Shan ؛ H. Xiaoliang؛ O. Yubo؛ Z. Yongbo؛ D. Xianzhong؛ H. Wei؛ L.Chenghao؛ Z. Yiji؛ W. Long؛ X. Min؛ T. Longhui؛ Z. Jinzhen؛ L. Sha؛ W. Fan؛ D. Zhishan؛ T. Heshen؛ P. Jieqi؛ W. Xinwang؛ Z. Nanshan؛ R. Pixin  (2020): Association Of Diurnal Temperature Range With Daily Hospitalization For Exacerbation Of Chronic Respiratory Diseases In 21 Cities, China. Respir Res. Vol 21, Pp 251 (2020). Https://Doi.Org/10.1186/S12931-020-01517-7

24- WMO, (1966): Climate Change. Technical Note No 79.

25- WMO, (2000): Detecting Trend And Other Change In Hydrological Data. WMO/ TD- NO. 1013.