ویژگی‌های روانسنجی مقیاس توجه مشروط والدین در دانش‌آموزان شهرستان یزد

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 14، شماره 55، دی 1400، صفحه 147-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2021.1936120.2537

نویسندگان

خدیجه عابدینی¹؛ سیاوش طالع پسند^{* 2}؛ اسحاق رحیمیان بوگر³

¹دانشجوی مقطع دکتری روان شناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

²دانشیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

³دانشیار روانشناسی سلامت، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

توجه مشروط والدین یک راهبرد مهم و تأثیرگذار در تربیت فرزندان است در این راهبرد والدین عشق و توجه خود را به شیوة رفتاری فرزندان وابسته می­کنند بدین صورت که در توجه مشروط مثبت والدین بیش از حد از رفتار فرزند قدردانی کرده و در توجه مشروط منفی توجه و عشق خود را از فرزندان دریغ می­کنند. هدف این مطالعه رواسازی مقیاس توجه مشروط مادر در دانش­آموزان شهرستان یزد بود. جامعه مورد مطالعه کلیه دانش­آموزان دوره اول دبیرستان‌های شهرستان یزد در سال تحصیلی 99-98 بودند. شرکت‌کنندگان ۳21 نفر از دانش‌آموزان دختر و پسر بودند (152 دختر و 169 پسر) که به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند همه آنها مقیاس توجه مشروط مادر و مقیاس طرد و پذیرش والدین را تکمیل کردند. تحلیل اعتبار، تحلیل عاملی تأییدی و همبستگی سؤال نمره کل برای بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس توجه مشروط مادر اجرا شد. یافته­ها نشان داد مقیاس توجه مشروط از چهار عامل توجه مشروط و مثبت تحصیلی، توجه مشروط و منفی تحصیلی، توجه مشروط و مثبت هیجانی و توجه مشروط و منفی هیجانی اشباع شده است. ضرایب آلفای کرونباخ برای تمام خرده مقیاس‌ها و کل مقیاس در هر دو جنس و کل شرکت­کنندگان از نظر روان‌سنجی، مطلوب بوده و دامنة اکثر همبستگی­های مجموعه ماده­ها مطلوب بود. نتایج تحلیل عاملی حاکی از برازش مطلوب داده­های مدل بود. به‌علاوه، الگوی ضرایب همبستگی بین خرده مقیاس­ها و روایی ملاکی هم‌زمان پرسش‌نامه، با مقیاس طرد و پذیرش والدین بیانگر روایی خوب این مقیاس بود. در نتیجه نسخه فارسی پرسش‌نامه توجه مشروط مادر در جامعه دانش­آموزان از ویژگی­های روان‌سنجی قابل قبولی برخوردار است و می­توان آن را به‌عنوان ابزاری معتبر در پژوهش­های روان‌شناختی استفاده کرد

کلیدواژه‌ها

توجه مشروط والدین؛ هنجاریابی؛ توجه مشروط منفی؛ توجه مشروط مثبت

اصل مقاله

مقدمه

این سؤال همیشه مطرح بوده است که چه مسائلی در تربیت کودکان تأثیرگذار هستند و همین امر باعث شده تا انسان­ها دست به کنکاش بی‌وقفه‌ای در زمینه فرزندپروری بزنند و دستاوردهای چشمگیری نیز در این زمینه داشته باشند نوع برخورد والدین در قالب رفتارهای متنوع، بهنجار و طبیعی که به‌منظور کنترل و اجتماعی کردن فرزند خود به کار می­برند سبک‌های فرزندپروری نامیده می­شوند. (سیگلمن و ریدر[1]، 2014) بامریند[2] (1987) معروف‌ترین سبک­های فرزندپروری خانواده را ارائه داده است او سبک­های فرزندپروری را شامل سه سبک اقتداری، آمرانه استبدادی) و سهل­گیرانه می‌داند. او این سه سبک را با ترکیب اشکال مختلف پاسخگویی و کنترل تعریف کرد در مطالعات بعدی مشخص شد باید بین اشکال مختلف کنترل تفاوت قایل شد چرا که  آنها تأثیرات متفاوتی بر روی رشد کودکان دارند(گری و اشتاینبرگ، 1999)

 یکی از ابعادکنترل، کنترل روانشناختی است در این روش والدین با القای حس گناه و شرم و سلب محبت بچه ها را وادار به برآوردن تقاضاهایشان می کنند(بادان فیرور، طبابطبایی و ناجی، 1396).کنترل روانشناختی به عنوان روشی درک می شود که در آن والدین با مداخله در روان کودک خود، تجربه عاطفی فرزندان خود را دستکاری می کنند (باربر[3]، 1996 ). یکی از ابعاد کنترل روانشناختی ابراز توجه مشروط است این راهبرد به معنی نشان دادن محبت و احترام بیشتر از حد معمول به کودکان در صورت بروز رفتارهای مطلوب و عدم ابراز محبت و احترام در صورت بروز رفتارهای نامطلوب است که توسط بسیاری از والدین به عنوان یک استراتژی مفید برای تأثیرگذاری بر رفتار فرزندان انجام می شود. از دیدگاه رفتارگرایی، توجه مشروط ممکن است به عنوان یک راهبرد مفید اجتماعی تلقی شود و به کودک می آموزد که بین رفتارهای مطلوب و ناخواسته تمایز قائل شوند(روث وآسور، نیمیک[4]، 2009). اما انسانگرایانی مانند راجرز [5](1951) استدلال کردند که توجه مشروط عزت نفس، اکتشاف و خودتنظیمی را تضعیف می کند(آسور و روث، 2004). ترک محبت به دنبال یک رفتار نامطلوب باعث اضطراب می شود و سپس با ارایه محرک اجتماعی پسندیده به دلیل تغییر رفتار، اضطراب کاهش می یابد و حالت عاطفی مثبت ایجاد می شود(آرونفرد، 1968) . اخیراً ، نظریه پردازان استدلال کرده اند که توجه مشروط عزت نفس و عملکرد روانشناختی را کاهش می دهد (آسور و روث، 2004). یافته‌ها در زمینه  توجه مشروط والدین در حوزه تنظیم هیجانات در کودکان خردسال حاکی از آن است که استفاده والدین از توجه مشروط ممکن است به اختلال در رشد حداقل سه مهارت هیجانی خاص  شود که این سه مهارت شامل (الف) ظرفیت تشخیص احساسات منفی در دیگران، (ب) آگاهی از احساسات منفی در خود، و (ج) پاسخ‌های همدلانه به تجربیات منفی عاطفی دیگران است (روث و همکاران، 2009). وقتی کودکان نتوانند انتظارات والدین خود را برآورده کنند، توجه مشروط منفی شامل رفتار تنبیهی از طریق سلب توجه، قدردانی یا محبت است. طبق نظریه خود تعین گری دسی و رایان[6]، (2000) والدین از طریق چنین رفتاری دو نیاز اساسی روانشناختی فرزندان خود یعنی نیاز به خودمختاری و نیاز به یکپارچگی اجتماعی را نقض می کنند( دسی و رایان، 2000). لذا کودکانی که توجه مشروط منفی بیشتری از طرف والدین  خود دریافت می کنند، تمایل کمتری برای نشان دادن رفتار مطلوب (واکنش یا تحرک) دارند، کینه شدیدتری نسبت به والدین خود احساس می کنند و قدرت تنظیم هیجانی کمتری دارند (بی نظمی هیجانی). همچنین توجه مشروط منفی منجر به عدم تعهد مرتبط به مدرسه در این کودکان  می شود(روث و همکاران، 2009). علاوه بر این ، توجه مشروط والدین از نظر مفهومی شبیه رفتار شرطی شده است که در آن رفتارها تحت تأثیر تقویت یا تنبیه قرار می گیرند. وقتی والدین کودک خود را با توجه کمتر و یا  بیشتر از حد معمول مورد خطاب قرار میدهند در انها تقویت یا تنبیه ایجاد می کنند، توجه مشروط همیشه نوعی تقویت یا تنبیه است. اما هر نوع تقویت یا مجازات توجه مشروط به حساب نمی آید و فقط در صورتی توجه مشروط محسوب می شود که توجه به دنبال انجام یک رفتار خاص ارایه شود ("من بیشتر از شما قدردانی می کنم زیرا در درس ریاضی نمره خوبی گرفتید") و بنابراین یک پیوند  احتمالی بین رفتار و شخص صورت می گیرد. در مقابل، همچنین می تواند تقویت یا تنبیهی وجود داشته باشد که منحصراً مربوط به رفتار بدون قضاوت درباره ارزش شخص باشد (کمینز و وگ[7]، 1999). به عنوان مثال، کودکان می توانند گزارش دهند که والدین آنها اغلب در مورد عملکرد خوب مدرسه به آنها بازخورد مثبت می دهند، بدون اینکه احساس کنند قدردانی والدین آنها به عملکرد درسی آنها بستگی دارد ("این که شما چنین نمره خوبی کسب کرده اید ، نشان می دهد که وضعیت خوبی در درس ریاضی دارید) (به آیزور،کانت میمن و روت، 2014 مراجعه کنید). هنگام ارایه با زخورد باید تا آنجا که ممکن است از اشاره به شخصیت فرد خود داری شود.  

در مقابل توجه مشروط منفی، توجه مشروط مثبت شامل افزایش محبت و قدردانی است که فرزندان انتظارات والدین خود را برآورده می‌کنند. به‌این‌ترتیب، والدین به فرزندان خود می‌آموزند که فقط در برخی شرایط شایسته تقدیر هستند و ارزش شخصیتی خود را به تحقق معیارهای خارجی مربوط می‌دانند(دسی و رایان، 1985). که این شکل از انگیزه منجر به کسب نمرات خوب در مدرسه می شود. در نتیجه، می توان از یک سو فرض کرد که توجه مشروط مثبت (در کوتاه مدت) با نمرات بهتر در مدرسه همراه باشد. از طرف دیگر ، این تأثیرات باید در نظر گرفته شود ، که تجربه فشار درونی می تواند زمینه ساز بروز اضطراب امتحان باشد. از آنجایی که کودکانی که توجه مشروط مثبت دارند باید همیشه در حفظ آن مراقب باشند(روث و همکاران، 2009) ، همچنین از نظر نگرش و رفتار از اصالت کمتری برخوردارند و دامنه رفتارشان به وضوح محدود است. این محدودیت در دامنه رفتار می تواند مربوط به مدیریت هیجانات منفی باشد ، که بیش از حد سرکوب می شوند تا خطر تعاملات منفی کودک با والدینش تا حد ممکن کم شود (سرکوب احساسات)(آترپو، کیل، آسور واستینزمایر-پلستر [8]، 2017). در حالی که قدردانی مشروط منفی نشان دهنده شکل خاصی از کنترل روانشناختی است (به معنای محرومیت از عشق)، تأثیر نامطلوب آن بر رشد کودک بارها اثبات شده است (باربر و هارمون[9]، 2002؛ باربر و شیا،[10] 2013)، تأثیر قدردانی مشروط مثبت از نظر تئوری بسیار بحث انگیزتر و از نظر تجربی با چند استثنا (به عنوان مثال روت و همکاران ، 2009) هنوز بررسی نشده است. برای اینکه بتوانیم این سازه را بررسی کنیم، باید بتوانیم به روشنی هر دو جهت قدردانی مشروط را در یک پرسشنامه جدا کنیم

 

بررسی مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که استراتژی توجه مشروط تعیین‌کننده مهم رشد عاطفی در کودکی و نوجوانی است، متغیری که تاکنون در کشور کمتر به آن توجه شده است و از نظر ادبیات پژوهی در ایران مورد غفلت قرار گرفته است و نیاز است تا پژوهشگران بر روی این متغیر مطالعه نمایند؛ بنابراین باتوجه‌به اهمیت این متغیر و وجود نقص پژوهشی در این زمینه داشتن یک ابزار تشخیصی برای ثبت توجه مشروط والدین مفید خواهد بود؛ بنابراین در مطالعه حاضر مقیاس توجه مشروط والدین در ابعاد تحصیلی و هیجانی به زبان فارسی انطباق داده شد. براین‌اساس، هدف اصلی این پژوهش بررسی روایی و اعتبار نسخه فارسی پرسش‌نامه توجه مشروط ُوالدین در نوجوانان ایرانی است.

 

روش کار

پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های توصیفی است. جامعه پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در دبیرستان‌های متوسطه اول شهر یزد بود. از روش نمونه‌برداری خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده شد. به این صورت که در مرحله اول چهار دبیرستان از میان دبیرستان‌های دولتی ناحیه یک شهر یزد در سال تحصیلی 1398-1399 به‌تصادف انتخاب شدند. در مرحله بعد از هر دبیرستان تعدادی از دانش‌آموزان انتخاب شدند. کلاین^[11] معتقد است در تحلیل عاملی اکتشافی برای هر متغیر 10 تا 20 نمونه لازم است و دست‌کم حجم نمونه 200 نفر قابل دفاع است(جکسون، 2003) ؛ اما در تحلیل­عاملی­تأییدی حداقل حجم نمونه براساس عامل­ها تعیین می شود نه متغیرها. اگر از مدل­یابی معادلات ساختاری استفاده شود حدود 20 نمونه برای هر عامل(متغیر­نهفته) لازم است. حجم نمونه توصیه ­شده برای تحلیل عاملی تأییدی حدود 200 نمونه برای ده عامل توصیه شده است ( شاه وگلدشتاین، 2006). لذا براساس نظرات مطرح­ شده در این پژوهش با استفاده از روش نمونه­گیری ­خوشه ای حجم نمونه 321 نفر در نظر گرفته شد.

 

ابزارهای اندازه‌گیری

   مقیاس توجه مشروط والدین[12].مقیاس توجه شرطی والدین (PCR) در مقیاس هفت درجه‌ای لیکرت (1= "من کاملاً مخالفم" تا 7 = "کاملاً موافقم"). روث و همکاران (2009) آلفای کرونباخ را برای این چهار مقیاس بین 84/0 α = و 92/0 α = نشان داد. مقیاس به کار رفته در این پژوهش شامل هشت گویه در عامل مثبت تحصیلی و نه گویه در مورد عامل منفی تحصیلی و هشت گویه درحوزه هیجانی است توسط روث و همکاران(2009) طراحی شده است   توجه مشروط یک راهبرد اجتماعی برای ایجاد یا اصلاح نگرش و رفتارهای کودک است، که در آن والدین میزان علاقه و قدردانی خود را به رفتارهای خاص کودک یا نتایج عملکرد بستگی می دهند. به همین ترتیب ، یک ابزار سنجش توجه مشروط باید به صراحت شامل این تغییر درتوجه باشد (وقتی نمره خوبی در مدرسه کسب کنم، احساس می‌کنم مادرم نسبت به حد معمول محبت و تمایل بیشتری به من نشان می‌دهد.) علاوه بر این، توجه مشروط والدین از نظر مفهومی شبیه رفتار شرطی شده است که در آن رفتارها تحت تأثیر تقویت یا تنبیه قرار می گیرند. وقتی والدین کودک خود را با توجه کمتر و یا  بیشتر از حد معمول مورد خطاب قرار میدهند در انها تقویت یا تنبیه ایجاد می کنند، توجه مشروط همیشه نوعی تقویت یا تنبیه است. اما هر نوع تقویت یا مجازات توجه مشروط به حساب نمی آید و فقط در صورتی توجه مشروط محسوب می شود که توجه به دنبال انجام یک رفتار خاص ارایه شود ("من بیشتر از شما قدردانی می کنم زیرا در درس ریاضی نمره خوبی گرفتید") و بنابراین یک پیوند  احتمالی بین رفتار و شخص صورت می گیرد. در مقابل، همچنین می تواند تقویت یا تنبیهی وجود داشته باشد که منحصراً مربوط به رفتار بدون قضاوت درباره ارزش شخص باشد( کامینز و دوک، 1999) به عنوان مثال، کودکان می توانند گزارش دهند که والدین آنها اغلب در مورد عملکرد خوب مدرسه به آنها بازخورد مثبت می دهند، بدون اینکه احساس کنند توجه والدین آنها به عملکرد درسی آنها بستگی دارد "این که شما چنین نمره خوبی کسب کرده اید ، نشان می دهد که وضعیت خوبی در درس ریاضی دارید" (آسور، کنات میمان و روث، 2015). هنگام ارایه بازخورد باید تا آنجا که ممکن است از اشاره به شخصیت فرد خود داری شود. در مقیاس های ابتدایی این سازه که توسط آسور و همکاران (2004 ) تهیه شده بود فقط میزان تغیر در توجه مشروط در نظر گرفته می شد (به عنوان مثال "توجه والدین من به میزان یادگیری من بستگی دارد.") ، از چند سال پیش، یک تقسیم بندی مفهومی با  تاکید به ابعاد توجه  مثبت مشروط و توجه منفی مشروط نیز به این مقیاس اضافه شد . بنابراین، توجه مشروط مثبت به معنای افزایش توجه به دلیل رفتارها و نتایج مطلوب است به عنوان مثال "وقتی چیزهای زیادی یاد می گیرم ، این احساس را دارم که مادر / پدرم برای من ارزش بیشتری قائل هستند." و توجه مشروط منفی به معنای کاهش قدردانی به دلیل رفتارها یا پیامدهای نامطلوب "اگر در مدرسه نمره بدی بگیرم ، احساس می کنم مادرم کمتر از من قدردانی می کند" (روث و همکاران، 2009). مزیت این نوع جداسازی در این است که می تواند تأثیر افزایش توجه مثبت مشروط و اثر افزایش توجه مشروط منفی را کنترل کند..

پرسش‌نامه طرد و پذیرش والدین ویژه کودکان^[13]. این پرسش‌نامه به‌منظور سنجش میزان درک کودکان از طرد و پذیرش والدین تهیه شده است. برای کودکان سنین 8 تا 18 سال مناسب است. این پرسش‌نامه دارای 24 سؤال بسته پاسخ است. پاسخ سؤال‌ها از تقریباً همیشه نادرست (1) تا همیشه درست (4) درجه‌بندی شده است. در این پرسش‌نامه پاسخ صحیح یا غلط وجود ندارد. این پرسش‌نامه شامل چهار عامل پذیرش/ محبت، خصومت/ پرخاشگری، بی‌تفاوت/ غفلت‌کننده و طرد می‌باشد. از جمع نمرات پذیرش/ محبت به‌صورت معکوس با نمرات خصومت، غفلت و طرد نمره کل طرد و پذیرش والدین به دست می‌آید؛ بنابراین نمره بالا نشان‌دهنده طرد بالا و نمره پایین نشان‌دهنده پذیرش بالا است. آلفای کرونباخ این پرسش‌نامه توسط روهنر (2007) در آمریکا 81/0 گزارش شده است. در ایران یزد خواستی (1390) ضریب همسانی درونی آزمون را 91/0 گزارش کرده است(یزدخواستی و قاسمی، 1390 ).

به‌منظور اجرای پژوهش ابتدا مقیاس توسط دو نفر از متخصصان زبان انگلیسی‌به‌فارسی برگردانده شد. سپس ترجمه برگردان انجام شد. مشکلات مربوط به ترجمه گویه‌ها بررسی و رفع شد. در یک مطالعه مقدماتی مقیاس ترجمه شده در اختیار یک نمونه 30 نفری از دانش­آموزان قرار گرفت پس از جمع‌آوری مقیاس‌ها واژگانی که برای دانش‌آموزان قابل‌فهم نبود بازنویسی شد و با نزدیک‌ترین واژه جایگزین گردید. مقیاس نهایی در اختیار 360 نفر از دانشجویان قرار داده شد که 39 مقیاس به‌صورت ناقص پر شده بود لذا از تحلیل کنار گذاشته شدند و در نهایت 321 پرسش‌نامه وارد تحلیل شد. تحلیل عامل تأییدی و تحلیل اعتبار به روش آلفای کرونباخ اجرا شد. همچنین روایی همگرا و واگرا مقیاس نیز محاسبه شد.

 

یافته‌ها

تحلیل عاملی تأییدی: نخست چولگی تک متغیری و چند متغیری داده‌ها بررسی شد و از برآوردهای بیشینه درست نمایی استفاده شد. شاخص های برازندگی ریشه واریانس خطای تقریب [14]، ریشه استاندارد واریانس پس ماند[15]، شاخص برازندگی مقایسه ای[16]، شاخص نیکویی برازش[17] و شاخص نیکویی برازش تعدیل شده [18] برای سنجش برازندگی مدل استفاده شد. برش های متعددی برای شاخص های برازندگی توسط متخصصان مطرح شده است. برای مثال، مقدار مساوی با کمتر از 05/0 برای ریشه واریانس خطای تقریب مقدار مساوی یا بالاتر از 96/0 برای شاخص برازندگی مقایسه ای، مقدار مساوی یا کمتر از 07/0 برای ریشه استاندارد واریانس پسماند، نشان دهنده برازندگی کافی مدل است (جرسکوگ، 2003). از طرف دیگر پیشنهاد شده است که اگر مقدار شاخص های برازندگی مقایسه ای، نیکویی برازش و نیکویی برازش تعدیل شده بزرگتر از 9/0 باشد و شاخص های ریشه واریانس خطای تقریب و ریشه واریانس پس ماند کوچکتر از 05/0 باشد  بیانگر برازش بسیار خوب و اگر کوچکتر از 1/0 باشد بیانگر برازش خوب میباشد( برکلر[19]، 1990) . شاخص های برازندگی فرم نهایی مقیاس بررسی شد. یافته ها حاکی از آن است که بعضی از شاخص های برازندگی حاکی از برازندگی مطلوب داده – مدل است (جدول1). در این مدل41/573= ، 269= df  نسبت این دو  131/2 =  df/   است که در حد مطلوبی است.

 

 

 

جدول 1- شاخص‌های برازش مدل چهار عاملی مقیاس توجه مشروط والدین (تعداد=321)

Table 1

Fit indicators of the four-factor model of the Parental Conditional Regard Scale (Number=321)

مدل model		CFI	IFI	NFI	NNFI	RMSEA	RMSEA CI	RMR	SRMR	GIF	AGFI
دو عاملی Two factors	573.41	0.956	0.956	0.928	0.951	0.0595	0.527-0.662	0.197	0.06	0.875	0.849

 

شکل 1  مدل اندازه‌گیری نهایی مقیاس توجه مشروط والدین(ضرایب متریک گزارش شده‌اند) *.

همه ضرایب در سطح 01/0 p< معنادار هستند

 

جدول 2 برآورد پارامترهای استاندارد مقیاس توجه مشروط والدین (تعداد=321)

Table 2

Estimation of standard parameters of the Conditional Parental Regard Scale

توجه مشروط والدین Parental Conditional Regard	شماره Number	ضرایب استاندارد Standard coefficients	واریانس خطا Error variance	ضریب تعیین The coefficient of determination
توجه مشروط مثبت تحصیلی academic conditional positive regard	1-وقتی نمره خوبی در مدرسه کسب کنم، احساس می‌کنم مادرم نسبت به حد معمول محبت و تمایل بیشتری به من نشان می‌دهد. 1- When (or if) I get a good grade at school, I feel that my mom gives me more warmth and affection than she usually does	0.67	0.55	0.44
	2-وقتی در مدرسه نمره خیلی خوبی کسب کنم، احساس می‌کنم مادرم بیشتر مرا دوست دارد 2- When (or if) I get a very good grade at school, I feel that my mom loves me more	0.7	0.50	0.49
	3-وقتی سخت درس بخوانم، احساس می‌کنم مادرم خیلی بیشتر از من قدردانی می‌کند 3-When (or if) I study hard; I feel that my mom appreciates me much more	0.70	0.51	0.48
	4-وقتی سخت درس بخوانم، مادرم از من خیلی راضی است و احساس می‌کنم او با من گرم‌تر و خوش خلاق‌تر است. 4- When (or if) I study hard, my mom is very satisfied with me and I feel that she is more warm and pleasant with me	0.76	0.42	0.57
	5-فکر می کنم که اگر امتحاناتم را خوب بدهم ، مادرم مرا بیشتر دوست داشته و قدردانی بیشتری از من خواهد داشت 5- I think that if I do well on tests my mom would love and appreciate me more.	0.76	0.42	0.57
	6-وقتی در مدرسه موفق شوم، احساس می‌کنم که مادرم مراقبت و توجه بیشتری به من دارد. 6- When (or if) I succeed in school, I feel that my mom gives me more caring and attention.	0.79	0.38	0.61
	7-وقتی در آزمون موفق شوم، مادرم این احساس را به من می‌دهد که ارزش بیشتری دارم 7- When (or if) I succeed in a test; my mom gives me the feeling that I'm worth more	0.73	0.46	0.53
	8-وقتی  در مدرسه خوب کار کنم ، احساس می‌کنم مادرم به من بیشتر افتخار می کند. 8-When (or if) I do well in school, I feel that my mom is more proud of me.	0.59	0.65	0.34
توجه مشروط منفی تحصیلی Parental academic conditional negative regard	9-وقتی در مدرسه نمره رضایت‌بخش نگیرم، احساس می‌کنم مادرم کمتر از حد معمول نسبت به من گرم و مهربان است.  9-When (or if) I get a non-satisfactory grade at school, I feel that my mom is less warm and affectionate toward me than she usually is	0.58	0.66	0.33
	10-وقتی در مدرسه نمره رضایت بخش نگیرم ، احساس می کنم مادرم کمتر مرا دوست دارد. 10-When (or if) I get a non-satisfactory grade at school, I feel that my mom loves me less.	0.74	0.45	0.54
	11-وقتی در مدرسه موفق نشوم، احساس می‌کنم که مادرم مراقبت و توجه کمتری به من دارد. 11-When (or if) I do not succeed in school, I feel that my mom gives me less caring and attention.	0.78	0.39	0.60
	12-وقتی من در امتحان موفق نشوم، مادرم جوری رفتار میکند احساس کنم بی ارزش‌هستم. 12-When (or if) I do not succeed in a test, my mom lets me feel that I am worthless	0.79	0.37	0.63
	13-فکر می کنم اگر در امتحان موفق نشوم، مادرم محبت و مراقبت کمتری به من نشان می‌دهد. 13-I think that if I fail in a test my mom would show me less affection and caring.	0.80	0.35	0.64
	14-وقتی در مدرسه نمره ضعیف بگیرم - مادرم مدتی از من دوری میکند. 14-When (or if) I get a poor grade at school - my mom keeps away from me for a while.	0.56	0.68	0.31
	15-وقتی در مدرسه خوب کار نکنم - احساس می کنم مادرم به خاطر من شرمنده می‌شود. 15-When (or if) I do not do well in school - I feel that my mom is ashamed of me.	0.48	0.79	0.20
	16-وقتی  سخت درس نخوانم - احساس میکنم مادرم کمتر از من قدردانی می کند. 16-When (or if) I do not study hard - I feel that my mom appreciates me less.	0.64	0.58	0.41
	17-وقتی  سخت درس نخوانم ، مادرم رضایت کمتری از من دارد و احساس می کنم که او نسبت به من کمتر گرم و  خوش اخلاق است. 17-When (or if) I do not study hard, my mom is less satisfied with me and I feel that she is less warm and pleasant with m	0.67	0.54	0.45
توجه مشروط مثبت هیجانی (وقتی از چیزی یا شخصی عصبانی هستم، اما قادر به پنهان کردن آن هستم، احساس می‌کنم مادرم...) ‏ Parental emotional conditional positive regard (When I am angry at something or someone, but able to conceal it, I feel that my mother...)	18- بیش از حد معمول از من قدردانی می‌کند. 18-appreciates me more than usual.	0.81	0.35	0.64
	19-بیشتر از حد معمول به من  محبت می کند. 19-gives me more affection than usual.	0.87	0.24	0.75
	20-بیش از حد معمول به من علاقه نشان می دهد. 20-shows more interest in me than usual.	0.88	0.22	0.78
	21-بیشتر از حد معمول به من توجه می کند 21-pays more attention to me than usual	0.81	0.35	0.64
توجه منفی هیجانی (هنگامی که از چیزی یا شخصی عصبانی هستم و آن را نشان می دهم ، احساس می کنم مادرم...) Parental emotional conditional negative regard (When I am angry at something or someone and show it, I feel that my mother ...)	22- کمتر از حد معمول از من قدردانی می‌کند. 22-appreciates me less than usual.	0.86	0.43	0.57
	23-نسبت به حد معمول محبت کمتری به من نشان می دهد. 23-gives me less affection than usual.	0.85	0.27	0.73
	24-نسبت به معمول علاقه کمتری به من  نشان می دهد. 24-shows less interest in me than usual.	0.82	0.33	0.66
	25- کمتر از حد معمول به من توجه می­کند 25- pays less attention to me than usual	0.85	0.28	0.71

برآورد پارامترها. باتوجه‌به اینکه مدل چهار عاملی (شکل 1) با بیست و پنج گویه برازندگی نسبتاً مناسبی نشان داد، ضرایب استاندارد، جملات خطا و واریانس تبیین شده(R² )  گزارش شدند (جدول2). همه مسیرهای استاندارد معنادار بودند. در عامل یک گویه 6 اعتبار قابل قبولی داشت(61/0= (. برآورد اعتبارگویه 8 نسبتاً پایین بود. به این ترتیب، معتبرترین و نیرومندترین نشانگر سازه نهفته توجه مشروط مثبت تحصیلی گویه 6 بود. برای سازه نهفته توجه مشروط منفی تحصیلی گویه 13 اعتبار قابل قبولی داشت (64/0= ). همچنین در سازه نهفته توجه مشروط مثبت هیجانی گویه 20 بالاترین اعتبار را داشت (78/0= ). در سازه نهفته توجه مشروط منفی هیجانی گویه 23 بالاترین میزان اعتبار را داشت (73/0= ).  برآورد اعتبار سایر گویه ها نیز قابل قبول بود. معتبرترین و نیرومندترین نشانگر سازه نهفته توجه مشروط والدین گویه 20 بود.

 

جدول 3 - همبستگی صفر مرتبه خرده مقیاس‌های توجه مشروط والدین و خرده مقیاس‌های طرد و پذیرش والدین (تعداد=321)

Table 3

Zero-order correlation of conditional parental attention subscales and parental rejection and acceptance subscales (number = 321)

		1	2	3	4	5	6	7	8
توجه مشروط والدین	توجه مشروط مثبت تحصیلی academic conditional positive regard	1
	توجه مشروط منفی تحصیلی academic conditional negative regard	.029**	1
طرد وپذیرش والدین	3.توجه مشروط مثبت هیجانی emotional conditional positive regard	0.43**	0.094	1
	توجه مشروط منفی هیجانی emotional conditional negative regard	0.16**	0.34**	0.21**	1
	پذیرش acceptance	0.13*	0.22**	0.13*	-0.15**	1
	خصومت Hostility	0.63	0.34**	-0.11*	0.22**	0.40**	1
	بی تفاوتی Incuriosity	-0.05	0.28**	-0.11*	0.19**	-0.29**	0.57**	1
	طرد rejection	-0.05	.029**	-0.06	0.20**	-0.34**	0.70**	0.53**	1

*p <0.05 **p<0.01

 

روایی همگرا. برای محاسبه روایی همگرا و مقیاس توجه مشروط والدین از اجرای همزمان آن با پرسشنامه طرد و پذیرش والدین ویژه کودکان استفاده شد. یافته‌های مربوط به روایی همگرا  و واگر نشان می دهد که بین توجه مشروط مثبت تحصیلی و پذیرش همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. افزون برآن، یافته‌های مربوط به روایی واگرا نشان می دهد که بین توجه مشروط مثبت تحصیلی و خصومت، بی تفاوتی و طرد  همبستگی منفی معنی دار وجود دارد. همچنین، بین توجه مشروط منفی تحصیلی و پذیرش رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. یافته‌های مربوط به روایی همگرا نشان میدهد بین توجه مشروط منفی تحصیلی و مؤلفه های خصومت، بی تفاوتی و طرد رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. بیشترین شدت همبستگی بین توجه مشروط منفی تحصیلی با عامل خصومت مشاهده شد ( 43/0 = r). سایر روابط در جدول 3 گزارش شده است.

  تحلیل اعتبار. اعتبار مقیاس توجه مشروط والدین با استفاده از روش همسانی درونی و با بهره‌گیری از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. نتایج نشان داد اعتبار مؤلفة توجه مشروط مثبت تحصیلی 91/0، توجه مشروط و منفی ُتحصیلی 89/0، اعتبار توجه مشروط و مثبت هیجانی 93/0 و اعتبار توجه مشروط و منفی هیجانی 91/0  می‌باشد و ضریب آلفای کرونباخ کل پرسش‌نامه 90/0 محاسبه شد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

ر.در پژوهش‌های متعددی (باربر و هارمون،2002 پیس و زابولا، 2011) نشان داده شد که کنترل روان‌شناختی والدین نوعی اعمال محدودیت در رشد خودمختاری و استقلال فرزندان است یکی از ابعاد کنترل روان‌شناختی والدین ابراز توجه مشروط به فرزندان است شواهد مقدماتی و حاشیه‌ای قابل‌توجهی از مطالعه روی کودکان نشان می‌دهد استفاده والدین از عشق مشروط به‌عنوان یک استراتژی کنترل ممکن است با رشد اعتمادبه‌نفس پایین در کودکان مرتبط باشد (کوپر اسمیت، 1967). هافمن (1970) نتیجه گرفت که عشق ورزیدن مشروط رابطه‌ای ناسازگار با رشد رفتار اخلاقی دارد. اخیراً، نظریه‌پردازان استدلال کرده‌اند که توجه مشروط احتمالاً عزت‌نفس را کاهش می‌دهد و عملکرد روان‌شناختی را کاهش می‌دهد (آسور و همکاران، 2004). یافته‌هایی که در زمینه توجه مشروط والدین در حوزه تنظیم هیجانات در کودکان خردسال وجود دارد، حاکی از آن است که استفاده والدین از توجه مشروط ممکن است حداقل به اختلال در رشد سه مهارت هیجانی خاص منجر شود که این سه مهارت شامل (الف) ظرفیت تشخیص احساسات منفی در دیگران، (ب) آگاهی از احساسات منفی در خود و (ج) پاسخ‌های همدلانه به تجربیات منفی عاطفی دیگران، است (روت و همکاران، 2009). توجه مشروط منفی شامل رفتار تنبیهی از طریق سلب توجه، قدردانی یا محبت است وقتی کودکان نتوانند انتظارات والدین خود را برآورده کنند. طبق نظریه خود تعین گری (دسی و رایان، 2000) ، والدین از طریق چنین رفتاری دو نیاز اساسی روان‌شناختی فرزندان خود یعنی نیاز به خودمختاری و نیاز به یکپارچگی اجتماعی را نقض می‌کنند. روش‌هایی که توسط والدین برای کنترل روان‌شناختی استفاده می‌شود مانع رشد کودک به‌عنوان فردی جدا از والدین می‌شود و بنابراین از رشد سالم جلوگیری می‌کند

در این پژوهش ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس توجه مشروط والدین (آسور و همکاران، 2009) بررسی شد. نتایج نشان داد مقیاس توجه مشروط والدین از اعتبار کافی در زمینه توجه منفی و مثبت در دو بعد تحصیلی و هیجانی برخوردار بود. برای بررسی اعتبار مقیاس توجه مشروط والدین از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد نتایج نشان داد این مقیاس از اعتبار قابل قبولی برخوردار است نتایج این پژوهش با پژوهش‌های (آسور و همکاران، 2009 ) همخوان است آسور در مطالعه خود که در دو حوزه تحصیلی و هیجانی و در ابعاد مثبت و منفی بود نشان دارد  توجه مشروط درک شده با هزینه های عاطفی قابل توجهی در تمام ابعاد ذکر شده  همراه است. همچنین مطالعات

آترپو و همکاران، (2017) در آلمان پرسشنامه توجه مشروط را بر روی نوجوانان آلمانی هنجاریابی کردندو نتایج نشان داد این ابزار از بارزش کافی در این جامعه آماری برخوردار است.  درمطالعه­ای که برای هنجاریابی این پرسشنامه در کشور  آلمان بر روی نوجوانان صورت گرفت آلفای کرونباخ برای دو زیر مقیاس توجه مثبت و منفی تحصیلی به ترتیب91/0=α  و90/0=α به دست آمد همچنین در بررسی انجام شده دارای یک ابزار معتبر و قابل اعتماد معرفی شده است در مطالعه اترپو وهمکاران(2017) مقیاس توجه مشروط با مقیاس عزت نفس و عملکرد تحصیلی مقایسه شد

تحلیل عامل تاییدی بر روی این گویه ها و خرده مقیاس های  این ابزار انجام شد و روایی همگرا و واگرای  مقیاس با اجرای همزمان پرسشنامه طرد و پذیرش والدین(روهنر، 2007) بررسی شد .تحلیل عاملی تایید برازندگی داده‌ها را با یک ساختار چهار عاملی  تایید کرد ضرایب استاندارد و ضرایب تعیین بالایی برای چهار عامل (توجه مثبت و مشروط هیجانی، توجه منفی مشروط هیجانی، توجه مثبت تحصیلی و توجه منفی تحصیلی) به دست آمد این یافته‌ها با یافته‌های پژوهش های  ( روث و همکاران، 2009)و(آترپو و هکاران، 2017) همسو بود.

افزون بر آن برای محاسبه روایی مقیاس توجه مشروط والدین از اجرای هم‌زمان آن با مقیاس طرد و پذیرش والدین استفاده شد. شواهد روایی واگرا نشان داد که خرده مقیاس‌های توجه مشروط مثبت والدین با طرد والدین رابطه منفی و مثبت دارد. از طرفی شواهد روایی همگرا نشان داد همبستگی مثبت و معنادار بین خرده مقیاس‌های توجه مشروط منفی والدین با پذیرش والدین وجود دارد.

نخستین محدودیت مطالعه حاضر آن است که مشخص نیست نمرات حاصل از این ابزار تا چه اندازه با رفتارهای واقعی در زندگی روزمره مرتبط است و محدودیت دیگر این ابزار مربوط به قلمرو مکانی و زمانی است. مطالعه حاضر بر روی دانش‌آموزان دبیرستان‌های ناحیه یک شهرستان یزد صورت‌گرفته است؛ لذا برای تعمیم‌دهی باید جوانب احتیاط را رعایت کرد. بر اساس این محدودیت‌ها پیشنهاد می‌شود نمرات توجه مشروط والدین با اندازه‌های رفتار واقعی در زندگی روزمره همبسته شود تا شواهدی از بسط نمرات حاصل از تشخیص این ابزار در موقعیت‌های واقعی زندگی فراهم شود. مطلوب است که اعتبار ساختار را با بررسی جنبه‌های دیگر رفتار والدین (به‌عنوان‌مثال کنترل روان‌شناختی) و استرس کودک (به‌عنوان‌مثال اضطراب امتحان، افسردگی) و آزمایش رابطه علی بین روابط در تجزیه‌وتحلیل‌های طولی، افزایش دهیم.

توجه والدین به فرزندان و استفاده از آن در پژوهش­ها فرصتی را برای بررسی روابط توجه مشروط والدین و پیامدهای آن در زمینه‌های انگیزه، احساسات و یادگیری در فرزندان فراهم می‌کند. با ثبت توجه مشروط منفی و مثبت به طور جداگانه، مطالعات آینده می‌توانند جزئیات بیشتری را در مورد موارد فوق بررسی کنند. با کمک این ابزار، می‌توان مکانیسم‌های اساسی رفتار را مورد بررسی قرارداد و براین‌اساس، توصیه‌هایی برای اقدامات پیشگیرانه و مداخله‌ای ارائه کرد.

باتوجه‌به استفاده احتمالی تشخیصی در عمل، مطالعه حاضر نقطه شروع مهمی برای اعتبارسنجی و استانداردسازی یک روش است که بعداً می‌تواند در زمینه تنظیمات روان‌شناختی و روان‌درمانی مدرسه مورداستفاده قرار گیرد.

 به‌این‌ترتیب، یک عامل خطر در رفتار والدین که می‌تواند به رشد انگیزشی یا عاطفی نامطلوب کودکان و نوجوانان کمک کند (مانند اضطراب امتحان، تنظیم احساسات ناسازگار، افسردگی) می‌تواند با میزان توجه مشروط مربوط به والدین ثبت شود

 

1- Sigelman & Rider

2- Baumrind

3- Barber

4- Roth, Assor& Niemiec,

5- Rogers

1- Deci & Ryan

2- Kamins & Dweck

1- Otterpohl, Keil, Assor & Stiensmeier‐Pelster

2- Barber& Harmon

3- Barber & Xia

1- Klin

2- Parental Conditional Regard Scale (PCR)

1- Child Acceptance-Rejection Questionnaire. Mother and Father Forms(CARQ)

1- Root Mean Square Error of Approximation

2- Standardized Root Mean Square Residual

3- Comparative Fit Index

4- Goodness of Fit Index

5- Adjusted Goodness of Fit Index

6- Breckler

مراجع

بادان فیروز، علی، طباطبایی، سید موسی و ناجی، احمدعلی (2017). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس کنترل روان‌شناختی وابسته‌مدار و پیشرفت‌مدار در دانش‌آموزان دبیرستان، روان‌شناسی مدرسه، 6(3)، 7-22.

یزدخواستی، فریبا و قاسمی، سوسن (1389). رابطه بین شخصیت والدین و طرد و پذیرش کودکان توسط آنها. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 7(12), 131-144.

Aronfreed, Justin. (1968). Aversive control of socialization. In Nebraska symposium on motivation. University of Nebraska Press.‏

Assor, A., Yaniv, K.-M., & Roth, G. (2014). Parental conditional regard: Psychological costs and antecedents.  Human motivation and interpersonal relationships: Springer, 215-37.

Assor, A., Guy, R., &. Deci, E. L. (2004). The emotional costs of parents' conditional regard: A Self‐Determination Theory analysis. Journal of personality, 72(1): 47-88.‏.

Badanfyruz, A., Tabatabai, S, m., & Naji, A. A. (2017). Investigating the psychometric properties of the Persian version of the Dependent and Progressive Oriented Psychological Control Scale in high school students. School Psychology, 6(3): 7-22 [In Persian].

Barber, B. K., & Harmon, E. (2002). Violating the self: Parental psychological control of children and adolescents.

Barber, B. K., & Xia, M. (2013) The centrality of control to parenting and its effects.

Barber, B. K. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child  development, 67(6): 3296-3319.‏

Baumrind, D. (1987). A developmental perspective on adolescent risk taking in contemporary America. New directions for child and adolescent development, (37): 93-125

Breckler, S. J. (2000). Applications of covariance structure modeling in psychology: Cause for concern? Psychological Bulletin. 107(2): 260-73.

Deci, Edward L., &. Ryan, Richard M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4): 227-268.‏

Deci, Edward L., &. Ryan, Richard M. (2000). The" what" and" why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological inquiry, 11(4),: 227-268.‏

Gray, M. R., & Steinberg, L. (1999). Unpacking authoritative parenting: Reassessing a multidimensional construct. Journal of Marriage and the Family, 574-587.‏

Hoffman, M. L. (1970). Moral development. In P. H. Mussen (Ed.), Carmichael’s manual of child psychology. 2, 261–360. New York, NY: Wiley.

Jackson, D. L. (2003). Revisiting sample size and number of parameter estimates: Some support for the N: q hypothesis. Structural equation modeling, 10(1): 128-141.‏

Jöreskog, K. G., (2003). Sorbom. LISREL 8 : user's reference guide. In: Sörbom D, editor. 2nd ed. ed. Chicago, IL :: Scientific Software International.

Kamins, M. L., &. Dweck, C. S. (1999). Person versus process praise and criticism: Implications for contingent self-worth and coping. Developmental psychology. 35(3): 835.

Otterpohl, N., Keil, A. G., Assor, A., & Stiensmeier-Pelster, J. (2017). Erfassung von elterlicher bedingter Wertschätzung im Lern-und Leistungsbereich und im Bereich der Emotionsregulation. Zeitschrift für Entwicklungspsychologie und Pädagogische Psychologie.‏

Pace, U., & Zappulla, C. (2011). Problem behaviors in adolescence: The opposite role played by insecure attachment and commitment strength. Journal of Child and Family Studies, 20(6): 854-862.‏

Roth,  G., A., Avia., Niemiec, Christopher. P., Ryan, Richard . M., & Deci, Edvard. L. (2009). The emotional and academic consequences of parental conditional regard: Comparing conditional positive regard, conditional negative regard, and autonomy support as parenting practices. Developmental psychology, 45(4): 1119.‏

Shah, R., & Goldstein, S. M. (2006). Use of structural equation modeling in operations management research: Looking back and forward. Journal of Operations management. 24(2):148-69.

Sigelman, C. K., & Rider. E. A. (2014). Life-span human development. Cengage Learning.

Yazdkhasti, F., & Ghasemi, S. (2010). The relationship between parents' personality and their rejection and acceptance of children. Educational Psychology Studies, 7(12): 131-144 [In Persian].