تبیین نقش کیفیت محیطی و ویژگی‌های میان فرهنگی مکان در رضایت مکانی نوار ساحلی رود کارون

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 1، دوره 15، شماره 55، شهریور 1401، صفحه 7-26   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1940369.1379

نویسندگان

بهناز بابائی مراد^{* 1}؛ فرزانه هدفی²؛ مهناز بابائی مراد³

¹استادیارگروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران(مسئول مکاتبات) [e-mail]

²استادیار گروه معماری، واحد هریس، دانشگاه آزاد اسلامی، هریس، ایران

³مربی گروه معماری، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران

چکیده

این تحقیق با هدف تعیین نقش متغیرهای کیفیت محیطی و ویژگی‌های میان فرهنگی مکان در رضایت مکانی انجام شد. قلمرو مکانی مطالعه، منطقه نوار ساحلی رود کارون اهواز می‌باشد که هم یک منطقه مسکونی- تجاری و هم از منظر تفریحی-گردشگری حائز اهمیت می‌باشد. تحقیق به روش پیمایشی انجام و جامعه آماری تحقیق را افراد بالای 20 سال ساکن در منطقه و بازدیدکنندگان از سایت­های تفریحی نوار ساحلی رود کارون تشکیل می­دهند. حجم نمونه 310 نفر بوده و شیوه گردآوری اطلاعات به روش مصاحبه رو در رو و نمونه‌ها به شکل تصادفی سیستماتیک انتخاب گردیدند. متغیر کیفیت محیطی در 6 بعد فعالیت، کیفیات فیزیکی، زیست بوم، بهداشت، ایمنی و امنیت، متغیر ویژگی‌های میان فرهنگی در سه بعد نشانگان فرهنگی، تعاملات فرهنگی و نگرش­های فرهنگی و متغیر رضایت مکانی در سه بعد حس رضایت، حس خوشحالی، حس آرامش و حس اهمیت، عملیاتی شده بودند که تحلیل عاملی تاییدی نشان داد به لحاظ تجربی این ابعاد به طرز مناسبی متغیرهای مورد نظر را سنجش می‌کنند. نتایج نشان داد میانگین رضایت پاسخ‌گویان در مورد تمام متغیرها و ابعاد کیفیت محیطی، ویژگی‌های میان فرهنگی و رضایت مکانی به طرز معنی­داری پایین می‌باشد. هم­چنین نتایج تحقیق نشان داد دو متغیر کیفیت محیطی با ضریب تاثیر 11/0 و ویژگی‌های میان فرهنگی با ضریب تاثیر 24/0 تاثیر مثبت و معنی­داری بر رضایت مکانی دارند.

کلیدواژه‌ها

رضایت مکانی؛ ویژگی‌های میان فرهنگی؛ کیفیت محیطی؛ رود کارون

مراجع

اکبری ریابی، محمد؛ امیرعضدی، حسین. (1398). راه­کارهای طراحی فضاهای عمومی با هدف شکل‌گیری تعاملات اجتماعی در محله گنبد کازرون. فصلنامه مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، سال دوم، شماره 2، 15-1.

بهزادفر، مصطفی و قاضی­زاده، سیده ندا. (1390). حس رضایت از فضای باز مسکونی نمونه مورد مطالعه مجتمع­ های مسکونی شهر تهران، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شماره45، 24-15.

پاکزاد، جهانشاه. (1385). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، چاپ اول، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.

پاکزاد، جهانشاه. (1386). سیر اندیشه ها در شهرسازی (2)؛ از کمیت تا کیفیت، شرکت عمران شهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

ترکمان، احمد؛ قائد، مجتبی و شمتوب، سوگل. (1396). پاتوق، فضای جمعی شهری و معماری و محل تعاملات اجتماعی و فرهنگی نمونه موردی شهر برازجان، مجله برنامه­ ریزی شهری، دوره8، شماره31، 248-225.

حاتمی، یاسر و ذاکر حقیقی، کیانوش. (1396). ارزیابی تاثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی استفاده کنندگان از فضا مطالعه موردی پیاده­راه بوعلی سینا شهر همدان، پژوهش و برنامه­ ریزی شهری، دوره 8، شماره30، 266-245.

حبیب، فرشته. (1388). تحلیلی از تعامل فرهنگ و کالبد شهر نمونه موردی اصفهان-صفویه، هویت شهر، دوره 3، شماره 4، 94-83.

حبیبی، سیدمحسن. (1380). فضای شهری: برخورد نظریه­ای، صفه، دوره 11، شماره 33، 13-4.

حسن پور، آناهیتا؛ امیدواری، سمیه و صدرا رحامی، محمدحسین. (1397). بررسی عوامل موثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری نمونه موردی میدانچه جلفا-اصفهان، معماری شناسی، سال اول، شماره 5، 9-1.

خطیبی، اعظم و نیکزاد، ابوالفضل. (1398). بررسی رابطه فرهنگ شهرنشینی با تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری در شهر ملایر، مطالعات جامعه شناختی شهری، دوره 9، شماره 33، 108-81.

راست­بین، ساجد؛ جعفری، یاسر؛ دارم، یاسمن و معززی مهر طهران، امیرمحمد. (1391). رابطه همبستگی بین کیفیت­ های محیطی و تداوم حیات شهری در عرصه­ های عمومی (نمونه موردی: جلفای تهران)، باغ نظر، سال نهم، شماره 21، 46-35.

زندیه، مهدی. (1391). مناسب­سازی منظر شهری برای سالمندان نمونه موردی محله قیطریه تهران، مجله سالمندی ایران، سال هفتم، شماره 25، 18-7.

سجادزاده، حسن و محمدی، فائزه. (1395). نقش کیفیت محیطی در ارتقای تعاملات اجتماعی خیابان‌های شهری (نمونه موردی: خیابان امام خمینی آمل)، فصلنامه برنامه ­ریزی توسعه شهری و منطقه­ ای، دوره 1، شماره2، 172-145.

شاهی آقبلاغی، عارف؛ زنگنه، یعقوب؛ خدابنده لو، حسن و درودی نیا، عباس. (1395). سنجش شاخص­های کیفیت محیط شهری مطالعه موردی: مسکن مهر شهر سبزوار، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره هفتم، شماره26، 72-54.

شیخی، حجت و رضایی، محمدرضا. (1396). ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای شهری پیاده­ مدار و پاسخ­ دهی اجتماعی نمونه موردی خیابان فردوسی شهر ایلام، نشریه پژوهش و برنامه­ ریزی شهری، سال هشتم، شماره 29، 98-83.

صفدری، سیما؛ پورجعفر، محمدرضا و رنجبر، احسان. (1393). بازآفرینی فرهنگ مبنا زمینه ­ساز ارتقاء تعاملات فرهنگی نمونه موردی بافت تاریخی شهر مشهد، نشریه هفت شهر، دوره 4، شماره 47 و 48، 29-25.

طرح راهبردی توسعه و عمران (جامع) شهر اهواز، سازمان مسکن و شهرسازی استان خوزستان، شرکت مهندسین مشاور معماری و شهرسازی عرصه، (1390).

علی­پور، روجا؛ خادمی، مسعود؛ سنماری، محمد مهدی و رفیعیان، مجتبی. (1391). شاخصه­های کیفیت محیطی در شناسایی اولویت­های مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندر لنگه، مجله باغ نظر، سال نهم، شماره بیستم، 22-13.

فاضلی، نعمت­الله. (1395). فرهنگ و شهر: چرخش فرهنگی در گفتمان­های شهری، چاپ سوم، انتشارات تیسا: تهران.

فتح بقالی، عاطفه؛ قاسم­زاده، بهنام و محمدی، سمانه. (1395). بررسی ارتباط بین دلبستگی و رضایت مکانی بازدیدکنندگان از منظر تاریخی طبیعی روستای کندوان، فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 35، شماره 155، 142-127.

قادری، جعفر؛ رستگار، ابراهیم و قهری، مسلم. (1398). شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی کیفیت زندگی در محله­ های شهری (مورد مطالعه: منطقه 7 شهرداری تهران)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 27، 86-71.

قاسمی، میترا؛ عبداله­ زاده فرد، علیرضا و شکور، علی. (1397). ارتقاء هویت شهری از طریق تغییر در منظر شهری با رویکرد افزایش تعاملات اجتماعی مطالعه موردی: گذر امام­زاده زنجیری شیراز، مجله مطالعات برنامه­ ریزی سکونت­ گاه­های انسانی، دوره 13، شماره 3، 575-559.

قره بگلو، مینو؛ نژاد ابراهیمی، احد و جاویدمهر، ملیحه. (1395). شناسایی معیارهای طراحی منظر شهری با رویکرد پاسخ­دهی محیطی (نمونه موردی: سرای محله جمالزاده)، نشریه هفت شهر، دوره 4، شماره 55 و 56، 117-103.

قلمبردزفولی، مریم و نقی­زاده، محمد. (1393). طراحی فضای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی مطالعه موردی بلوار بین محله­ای، نشریه هویت شهر، سال هشتم، شماره هفدهم، 24-15.

قنبران، عبدالحمید و جعفری، مرضیه. (1393). بررسی عوامل موثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در میان ساکنان محله مسکونی نمونه موردی محله درکه-تهران، نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، دوره 5، شماره 1، 64-57.

کریمی مشاور، مهرداد و سینا، شبنم. (1396). ارتقاء کیفیت محیط شهری با استفاده از شاخص رنگ، نمونه موردی: میدان امام خمینی(ره) توپخانه تهران، معماری و شهرسازی آرمانشهر، دوره10، شماره 21، 216-205.

منصورماهانی، سوگل. (1394). تأثیر تعاملات اجتماعی بر معماری و فضای عمومی شهری، اولین کنفرانس سالانه پژوهش­های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، یزد.

نقی­ زاده، محمد. (1394). تاملاتی در تعامل با فرهنگ­ها در زمینه نظریه­ ها و اصطلاحات نمونه فضا و مکان، مطالعات معماری ایران، دوره 4، شماره 8، 106-89.

نوری مکرم، امیر. (1397). نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به رودخانه­های درون شهرها نمونه موردی رودخانه کارون، مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، سال اول، شماره دو، 32-25.

همتی، مرتضی؛ امیری، آذرنوش. (1395). تعامل شهر اهواز با رود کارون. فصلنامه منظر، دوره 8، شماره 37، 31-22.

 

Birenboim, A. (2017). The influence of urban environments on our subjective momentary experiences. Environment And Planning B: Urban Analytics And City Science, 45(5), 915-932. https://doi.org/10.1177/2399808317690149

Bonaiuto, M., Fornara, F., & Bonnes, M. (2003). Indexes of perceived residential environment quality and neighbourhood attachment in urban environments: a confirmation study on the city of Rome. Landscape And Urban Planning, 65(1-2), 41-52. https://doi.org/10.1016/s0169-2046(02)00236-0

Croucher, S., Sommier, M., & Rahmani, D. (2015). Intercultural communication: Where we’ve been, where we’re going, issues we face. Communication Research And Practice, 1(1), 71-87. https://doi.org/10.1080/22041451.2015.1042422

Dooly, M., & Vallejo Rubinstein, C. (2017). Bridging across languages and cultures in everyday lives: an expanding role for critical intercultural communication. Language And Intercultural Communication, 18(1), 1-8. https://doi.org/10.1080/14708477.2017.1400508

Fox, C. (1997). The authenticity of intercultural communication. International Journal Of Intercultural Relations, 21(1), 85-103. https://doi.org/10.1016/s0147-1767(96)00012-0

Gudykunst, W. (2007). Theorizing about intercultural communication. Sage.

Halverson, C., & Tirmizi, S. (2008). Effective Multicultural Teams. Springer London.

Ispas, A., Untaru, E., Candrea, A., & Han, H. (2021). Impact of Place Identity and Place Dependence on Satisfaction and Loyalty toward Black Sea Coastal Destinations: The Role of Visitation Frequency. Coastal Management, 1-25. https://doi.org/10.1080/08920753.2021.1899914

Klyukanov, I. (2021). Principles of intercultural communication. Routledge.

Lee, K., & Jeong, M. (2020). Residential environmental satisfaction, social capital, and place attachment: the case of Seoul, Korea. Journal Of Housing And The Built Environment, 36(2), 559-575. https://doi.org/10.1007/s10901-020-09780-2

Liu, S., Volcic, Z., & Gallois, C. (2014). Introducing Intercultural Communication. SAGE Publications.

Liu, Y., Zhang, Y., Jin, S., & Liu, Y. (2020). Spatial pattern of leisure activities among residents in Beijing, China: Exploring the impacts of urban environment. Sustainable Cities And Society, 52, 101806. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101806

Mesch, G.S. (1998), Social Ties, Environmental Perception, And Local Attachment, Environment and Behavior

Perloff, H. (2016). The quality of the urban environment. Routledge.

Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & de Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being. Landscape And Urban Planning, 65(1-2), 5-18. https://doi.org/10.1016/s0169-2046(02)00232-3

Weber, R., & Crane, R. (2015). The Oxford Handbook of Urban Planning. Oxford University Press.

Wolfe, C., & Haas, T. (2021). Sustaining a City's Culture and Character: Principles and Best Practices. Rowman & Littlefield Publishers.

Wood, P., & Landry, C. (2008). The intercultural city. Earthscan.

Zhang, Y., Park, K., & Song, H. (2021). Tourists’ Motivation, Place Attachment, Satisfaction and Support Behavior for Festivals in the Migrant Region of China. Sustainability, 13(9), 5210. https://doi.org/10.3390/su13095210