استقلال حسابرس داخلی؛ رویکرد فرایندهای کاهنده سکوت و شجاعت حسابرسان داخلی Independence of the Internal Auditor; Approaches to Processes that Reduce the Silence and Courage of Internal Auditors

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 13، شماره 51، آبان 1400، صفحه 133-154   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

جواد بابایی خلیلی؛ محمدرضا عبدلی^* ؛ حسن ولیان

گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی تأثیر فرآیندهای کاهنده سکوت سازمانی شرکت‌ها بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی می‌پردازد.
مطالعه پیش‌رو از نوع پیمایشی- همبستگی است، همچنین بررسی موضوع به وسیله پرسشنامه و نمونه‌گیری از 183 نفر حسابرسان داخلی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و برای تحلیل یافته‌ها در قالب 5 فرضیه، از روش تحلیل حداقل مربعات جزئی استفاده شد. در این پژوهش چگونه حالات مثبت همراه استقلال وظایف حسابرسی داخلی و حمایت ادراک شده سرپرست بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خودکارآمدی، میزان امید، تاب‌آوری، حمایت ادراک شده سرپرست و استقلال حسابرس داخلی به عنوان معیارهای کاهنده سکوت سازمانی شرکت‌ها بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد.
در نتیجه اگر نظارت‌های حمایتی نسبت به رفتار حسابرسان داخلی افزایش یابد، می‌توان انتظار داشت سطح جسارت رفتاری حسابرسان در افشای واقع‌گرایانه‌تر عملکردهای مالی شرکت‌های محل فعالیت خود افزایش یابد.
Independence of the Internal Auditor; Approaches to Processes that Reduce the Silence and Courage of Internal Auditors

Javad Babaei Khalili
Mohammadreza Abdoli
Hosseyn Valian
 

This study examines the effect of reducing processes in organizational silence of companies on the ethical courage of internal auditors. It is conducted based on a survey-correlation method. Furthermore, it also focused on the responses of 183 accepted internal auditors on the stock exchange. Then, partial least squares analysis method was used for the findings in 5 frameworks. Moreover, items like positive statesalong with being independent in doing internal auditing responsibilities and perceived support of the supervisor on courage of internal auditors were carefully considered.
Findings show that self-efficacy, level of hope, resilience and perceived support of the supervisor on courage of internal auditors have positive and significant effect as the reducing processes in organizational silence of companies on the ethical courage of internal auditors. Finally, it was concluded that more perceived support of the supervisor will end up to more courage on the behavior of such auditors in their performances.

کلیدواژه‌ها

حالات مثبت؛ حمایت ادراک شده سرپرست؛ سکوت سازمانی؛ شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی

اصل مقاله

 

استقلال حسابرس داخلی؛ رویکرد فرایندهای کاهنده سکوت

 و شجاعت حسابرسان داخلی

 

تاریخ دریافت: 19/04/1400            تاریخ پذیرش: 25/06/1400

جواد بابایی خلیلی^[1]

محمدرضا عبدلی^[2]

حسن ولیان^[3]

 

چکیده

این مقاله به بررسی تأثیر فرآیندهای کاهنده سکوت سازمانی شرکت‌ها بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی می‌پردازد.

مطالعه پیش‌رو از نوع پیمایشی- همبستگی است، همچنین بررسی موضوع به وسیله پرسشنامه و نمونه‌گیری از 183 نفر حسابرسان داخلی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و برای تحلیل یافته‌ها در قالب 5 فرضیه، از روش تحلیل حداقل مربعات جزئی استفاده شد. در این پژوهش چگونه حالات مثبت همراه استقلال وظایف حسابرسی داخلی و حمایت ادراک شده سرپرست بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خودکارآمدی، میزان امید، تاب‌آوری، حمایت ادراک شده سرپرست و استقلال حسابرس داخلی به عنوان معیارهای کاهنده سکوت سازمانی شرکت‌ها بر شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد.

در نتیجه اگر نظارت‌های حمایتی نسبت به رفتار حسابرسان داخلی افزایش یابد، می‌توان انتظار داشت سطح جسارت رفتاری حسابرسان در افشای واقع‌گرایانه‌تر عملکردهای مالی شرکت‌های محل فعالیت خود افزایش یابد.

واژه‌های کلیدی: حالات مثبت، حمایت ادراک شده سرپرست، سکوت سازمانی، شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی.

1- مقدمه

حرفه حسابرسی به دلیل نوع خدمات و ماهیت حرفه‌ای آن از اعتبار و اعتماد خاصی در جامعه به معنای عام آن برخوردار است. این حرفه، مسئولیت دارد تا عملکرد مدیران واحدهای تجاری را در راستای حفظ منافع سهامداران و سایر ذینفعان بررسی و گزارش نماید. برای این منظور، حسابرسان همواره باید اصول و ضوابط اخلاق حرفه‌ای حسابرسی را رعایت نمایند (دریایی و همکاران، 1399). حسابرسان داخلی همچون هر منبع انسانی در درون شرکت‌ها، نیازمند توجه به خواسته‌ها، انتظارات ذهنی و معنوی هستند؛ چرا که توجه و تمرکز بر آن‌ها می‌تواند به عنوان سیاست‌ها و راهبرد‌های منابع انسانی باعث افزایش سطح پویایی در عملکردهای فردی و سازمانی شود (مهدوی و زمانی، 1397). رویکرد حسابرسی داخلی نقش مهمی در ایجاد کارایی و اثربخشی سیستم کنترل داخلی سازمان‌ها ایفاد می‌نماید. حسابرسی داخلی باید اطلاعات صحیحی را در رابطه با اثربخشی مدیریت ریسک و کنترل‌های داخلی شامل پیروی از قوانین و مقررات سازمانی به مدیریت ارائه نماید (پورسعید و محمدی پور،1398). نقش مهمی که حسابرس ‌داخلی می‌تواند در خدمت به جامعه ایفا کند، باعث شده است که این حرفه با توجه به مسئولیت‌های اجتماعی که در قبال ذی‌نفعان بر عهده دارد، آن را در زمره یکی از مشکل‌ترین حرفه‌ها قرار دهد. از این رو، حسابرسان داخلی به عنوان اعضای حرفه، متعهد هستند تا مراقب منافع مشتریان خود باشند. در این راستا، رفتار اخلاقی شرط بقای هر حرفه بوده و این مسئله به ویژه در مورد حسابرسی داخلی حائز اهمیت است (مهدوی و ابراهیمی، 1393). حسابرسان داخلی در معرض رویارویی با مسائل اخلاقی زیادی هستند که می‌تواند استانداردهای آن‌ها را به چالش بکشد آن‌ها ممکن است با موقعیت‌هایی مواجه شوند که با وجود تحت فشار قرار گرفتن از جانب مدیریت ارشد، مجبور به بی‌پرده سخن گفتن شوند. هم‌چنین، حسابرسان داخلی می‌توانند نقشی اساسی را در تقویت اصول اخلاقی سازمان ایفا کنند (اولیاری و استوارت[i]، 2007). ویژگی‌های حسابرسی را می‌توان به دو گروه ویژگی‌های فردی و ویژگی‌های ساختاری تقسیم‌بندی کرد. ویژگی‌های فردی خصوصیاتی است که تا حدودی منحصر به حرفه حسابرسی است. استقلال، صلاحیت حرفه‌ای و صلاحیت اخلاقی از جمله ویژگی‌های فردی حسابرسی است. برخی از ویژگی‌های حسابرسی به طور غیرمستقیم از طرف استفاده‌کننده گانبرون سازمانی اطلاعات به او تفویض شده است. این ویژگی‌ها شامل اختیار و پذیرش است (علوی و همکاران، 1398). افزون بر این، (کیل[ii] و همکاران،2010) در پژوهشی دلیل سکوت حسابرسان داخلی را عواملی همچون ترس از دست دادن شغل، تنزیل و فشار شغلی بیان کردند و اثر وجود فشارهای وارده از سوی مدیریت را دارای اولویت نسبت به سایر عوامل دانستند.

با وجود این که نتایج بیشتر پژوهش‌ها نشان داده است که حسابرسان داخلی بنا به دلایل یاد شده در بالا، سکوت اختیار می‌کنند، برخی از پژوهش‌های دیگر به عواملی پرداخته‌اند که موجب می‌شود جرات اخلاقی حسابرسان داخلی، عامل رفتاری برای شکستن سکوت سازمانی محسوب شود و آنان در برابر تقلب و انحراف در صورت‌های مالی شرکت‌ها سکوت نکنند (خلیل[iii] و همکاران، 2018). جرات اخلاقی، یک ویژگی رفتاری است که حسابرس را تهییج و قادر می‌سازد تا بر اساس اخلاق حرفه خود، در مسیر درست گام بردارد و اصول حرفه‌ای را در افشای گزارش‌های مالی رعایت و تطبیق آن با استانداردهای حسابرسی را تأیید کند (سکرکا[iv] و همکاران، 2009). (مورالزسانچز و کابلومِدینا[v]، 2013) از این ایده حمایت می‌کنند و باور دارند که رفتارهای ضد سکوت و آواگونه، مانند گفتن حقیقت، مستلزم داشتن جرات اخلاقی است. چنین جراتی، یک شایستگی اخلاقی است و لازمه موفقیت مسیر حرفه‌ای حسابرسان داخلی است؛ چراکه از طریق این ویژگی انگیزه‌های درونی و معنوی حسابرسان را برآورده می‌سازد و به احساس رضایت بیشتری به دلیل عملکرد در مسیر فلسفه حرفه‌ای خود دست خواهند یافت. در واقع، حسابرسان داخلی نه تنها درباره کارهایی که انجام می‌دهند باید مطلع باشند بلکه باید در راستای فلسفه حرفه‌ای خود جرات افشای واقعیت‌ها را نیز داشته باشند (خلیل و همکاران، 2016). هدف این پژوهش نیز بررسی عوامل مؤثر بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی است از این رو نقش عواملی مانند خودکارایی، امید، تاب‌آوری، حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی و استقلال وظایف حسابرس داخلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

2- مبانی نظری

2-1- نقش حسابرسان داخلی در افشای تقلب شرکت‌ها

فراوانی رسوایی‌های مالی منجر به دلسردی عموم مردم شد و تدوین‌کنندگان استانداردها در حسابرسی داخلی را بر آن داشت است تا به دنبال روش‌های جدید به منظور تقویت عزم و اراده حسابرسان داخلی برای تاب‌آوری در مقابل تخلفات و ترویج اعتماد از طریق احیاء مسئولیت‌پذیری برای افشای تقلب، نه تنها به طور درون‌سازمانی بلکه برون‌سازمانی، باشند ‌(اورت و ترمبلی[vi]، 2014). در این راستا، (انجمن حسابرسان داخلی[vii]، 2015) در استاندارد 2060 اعلام کرد که مدیر ارشد حسابرسی باید به طور دوره‌ای به مدیریت ارشد و هیأت‌مدیره درباره هدف‌های فعالیت حسابرسی داخلی، مسئولیت‌ها و عملکرد برنامه‌ها گزارش دهند. هم‌چنین، طبق تبصره‌های استاندارد داخلی ۲۴۴۰ این انجمن، حسابرسان داخلی باید مخاطرات احتمال عملکردهای شرکت را ابتدا به ذی‌نفعان درون‌سازمانی و سپس در صورت اصلاح‌نشدن، به نهادهای نظارتی و مراجع ذیصلاح بیرون‌سازمانی اطلاع دهد که از آن به عنوان نقش افشاگری در این استاندارد یاد شده است. این استانداردها به وسیله پژوهشگران مورد تأیید قرار گرفت و حسابرسان داخلی به عنوان مخبرین بالقوه برای گزارش دادن فعالیت‌های غیرقانونی در درون سازمان به کمیته حسابرسی، هیأت مدیره یا سایر سازمان‌های ناظر تلقی شدند. گفتنی است که انسجام حسابرسان داخلی، سبب اعتماد و اتکا بر قضاوت حسابرسان می‌شود. اصول رفتاری تأکید می‌کند که حسابرسان داخلی باید بر حسب صداقت، مسئولیت‌پذیری و سخت‌کوشی، کار کنند. به طور مشابه، انتظار می‌رود که افشاء‌های انجام شده در چارچوب حرفه و قانون باشد. به باور (بورک[viii]، 2013) حسابرسان داخلی افشاگر، حسابرسانی باوجدانی هستند که برای افزایش سطح قابلیت‌های تصمیم‌گیری با هدف کاهش نامتقارنی اطلاعاتی، گام بر می‌دارند.

 

2-2- شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی و افشای تقلب

با وجود مسئولیت اخلاقی و حرفه‌ای برای گزارش تقلب، حسابرسان داخلی همچنان با تضادهای اخلاقی به هنگام افشاء یافته‌های حسابرسی که می‌تواند آثار زیانباری برای شغلشان داشته باشند، دست‌وپنجه نرم می‌کنند (خلیل و همکاران، 2016). در همین راستا، (اوسوالد[ix] و همکاران، 2012) معتقدند که ارائه رفتار اخلاقی در زمان نامتعادلی قدرت، مستلزم جرات و شجاعت اخلاقی است. شجاعت اخلاقی عبارت است از ابراز دیدگاه‌ها و ارزش‌های شخصی در مقابل اختلاف عقیده و پذیرش نشدن (لوپز[x] و همکاران، 2003). هم‌چنین، در مواردی که یک فرد در مقابل فردی با قدرت بیشتر نسبت به وی (مانند رئیس)، می‌ایستد را می‌توان شجاعت اخلاقی نامید (اسکیتکا[xi]، 2012). در یک پژوهش کیفی، (لیبی و ترون[xii]، 2007) به این نتیجه رسیدند که شجاعت اخلاقی یک فصلیت ابزاری است که نقش حائز اهمیتی را در افزایش قضاوت اخلاقی حسابرسان بازی می‌کند. به طور مشابه، نقش شجاعت اخلاقی در ترویج و ارتقاء شخصیت اخلاقی حسابرسان، در پژوهش‌های (آمسترانگ[xiii] و همکاران، 2003) و (خلیل و همکاران، 2016) تأیید شده است. آنان از الگوی منسجم تصمیم‌گیری اخلاقی استفاده کرده و نشان دادند که چگونه شجاعت اخلاقی می‌تواند توانایی حسابرسان را به منظور داشتن قضاوت‌های اخلاقی، تعیین کند. یافته‌های حاصل از پژوهش اکتشافی (رووزی[xiv]،2012) از این دیدگاه‌ها حمایت می‌کند. وی نشان داد که 14 عضو کمیته حسابرسی که در سازمان‌های دولتی شهر کِبِک، کار می‌کنند معتقدند که شجاعت یک ارزش ضروری است که حسابرسان داخلی باید برای بحث در زمینه موضوع مهم و حساس، دارا باشند. یافته‌های پژوهش رووزی با نتایج پژوهش (اورت و ترمبلی، 2014) همسو است. آنان فضیلت‌های اخلاقی که موجب شده است تا کارکنان کوپرسینیا به‌طور اخلاقی رفتار کنند و تقلب‌های انجام شده را به رؤسا گزارش دهند را مورد شناسایی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که رفتار اخلاقی، پایه و اساس شجاعت و تاب‌آوری در مواجهه با تهدیدها تلقی می‌شود.

 

2-3- حالات مثبت

(فردریکسون[xv] و همکاران، 2003) دریافتند که حالات مثبت، فرد را برای مقابله با محدودیت‌های محیط شغلی آماده می‌کند و باعث می‌شود یک حسابرس داخلی توانمندی‌های عملکردی بهتری را از خود نشان دهد. به طور مشابه،‌ (هانا[xvi] و همکاران، 2010)، در پژوهشی نشان دادند که حالات مثبت مانند خودکارایی، امید و تاب‌آوری، اگر با یک نقش اجتماعی همراه شود، نقش بسیار حائز اهمیتی را در تشویق شجاعت به هنگام مواجهه با خطرهای نقش، ایفا می‌کند.

 

2-4- خود‌کارایی

خودکارایی، یک مفهوم بنیادین در نظریه شناختی اجتماعی است که به وسیله (بندورا[xvii]، 1986) معرفی شد. بر اساس نتایج پژوهش‌ها میزان بالای خودکارایی سبب تقویت باور تأثیرگذاری فرد بر شرایط به منظور تحقق نتایج موردنظر، به ویژه تحت شرایط خطر، می‌شود. (آموس و کلیموسکی[xviii]، 2014) خاطر نشان کردند که اعتماد به نفس یک خصیصه مهم فردی برای رفتار شجاعانه است. (چیمرز[xix] و همکاران، 2000) تأیید می‌کنند که خودکارایی در شجاعت اخلاقی از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ زیرا این نوع قضاوت‌ها نه تنها نوع مهارت‌های فردی، بلکه بر نحوه استفاده از این مهارت‌ها، نیز تأثیر می‌گذارد.

 

2-5- امید

امید باعث ایجاد شجاعت همراه با انرژی لازم برای تحقق هدف‌ها می‌شود و تجسم مسیرهای مختلف برای موفقیت را ارتقا می‌بخشد. (سکرکا و باگوزی[xx]، 2007) دریافتند که هر چقدر میزان انتظار از رفتار شجاعت اخلاقی بیشتر باشد، تمایل فرد برای رفتار شجاعانه افزایش پیدا می‌کند.

 

2-6- تاب‌آوری

بنا به تعریف انجمن روانشناسان آمریکا، تاب‌آوری عبارت است از فرآیند پذیرش مناسب و درخور مواجهه با آسیب، بلا، تهدید یا حتی منابع قابل ملاحظه استرس، (اورت و ترمبلی، 2014) بیان کردند که به منظور افشای واقعیت‌ها، حسابرس داخلی باید قدرت انطباق و سازگاری مثبت را در مواجهه با هرگونه تهدید و خطر داشته باشد. در واقع، یک فرد برای داشتن جرات اخلاقی با مشکلات عدیده‌ای مواجه است اما این شجاعت همراستا با تاب و تحمل مشکلات به نتیجه خواهد نشست؛ بنابراین، برای داشتن رفتار شجاعانه، حسابرسان داخلی باید بتوانند در برابر تهدید و خطر مقاومت کند.

 

2-7- حمایت ادراک شده سرپرست

حمایت ادراک شده سازمانی عبارت است از باور کارکنان درباره میزان اهمیت دادن سازمان به تلاش‌های آنان و توجه سازمان به سلامتی آن‌ها است. در این رابطه،‌ (هانا و همکاران، 2010) به نقش حمایت سازمانی در قابل حمایت ادراک شده سازمانی می‌تواند به تقویت رفتار شجاعانه افراد کمک کند و هرگونه انحراف از مسیر درست را تشویق به گزارش کند تا از این طریق این ارزش در سازمان نهادینه شود و از این طریق رفتارهای ارزش محور تشویق شود. (آلین[xxi] و همکاران، 2013) در پژوهشی توضیح می‌دهند که احتمال بسیار زیادی وجود دارد زمانی که حسابرسان به میزان بالای حمایت سازمانی باور داشته باشند، از خود تعهد بیشتری نشان دهند. بر پایه نظریه حمایت سازمانی و نظریه تبادل اجتماعی در پژوهش حاضر چنین فرض شده است که حسابرسان داخلی، بر اساس باورشان نسبت به حمایت سازمانی، تصمیم به گزارش تقلب و تحریف می‌زنند یا سکوت اختیار می‌کنند.

 

2-8- استقلال وظایف حسابرسی داخلی

استقلال عبارت است از آزادی از قید و شرط‌هایی که فعالیت حسابرسی داخلی را برای انجام وظایف محوله به‌گونه‌ای جهت‌دار، مورد تهدید قرار ندهد. استقلال حسابرس یک عامل مهم برای حرفه حسابرسی تلقی می‌شود. نتایج پژوهش‌ها نشان داده است که افزایش نظارت کمیته حسابرسی، سبب استقلال بیشتر حسابرسی داخلی شده و به مثابه سپر برای حسابرسان در مقابل فشار‌های احتمالی مدیریت، عمل می‌کند (آبوت[xxii] و همکاران، 2019). از نظر (جمیز[xxiii]، 2003) حسابرسان داخلی که با کمیته حسابرسی در ارتباط هستند، در مقایسه با حسابرسانی که با مدیریت ارشد ارتباط دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که تقلب را گزارش کنند. در همین راستا، (گودوین و یو[xxiv]، 2001) در پژوهشی بیان کردند که پویایی ارتباط بین حسابرسان داخلی با کمیته حسابرسی می‌تواند موقعیت شغلی حسابرسان داخلی و استقلال آن‌ها را تقویت کند.

 

 

 

3- پیشینه پژوهش

(فارکاس[xxv] و همکاران، 2019) در پژوهشی با عنوان «ارتباطات حسابرس داخلی: بررسی تجربی از ادراک مدیریتی» از طریق ماتریس ۲×۲ با مشارکت دو گروه کنترل و آزمایش نشان دادند که تفاوت جنسیت مردان و زنان در حسابرسی داخلی باعث می‌شود تعامل با مدیریت متفاوت باشد. به گونه‌ای که حسابرسان داخلی زن نسبت به مردان وسواس و حساسیت افشای اطلاعات بیشتری از خود نشان می‌دهند درحالی که مردان ممکن است درگیر روابط پشت پرده با مدیریت شوند. هم‌چنین، ادراک اثربخش مدیریتی نسبت به ماهیت حرفه‌ای حسابرسی داخلی باعث خواهد شد تا سطح افشای اطلاعات شرکت افزایش یابد. (خلیل و همکاران، 2018) در پژوهشی با عنوان «شکستن سکوت: پژوهشی تجربی بر اساس مشتقات شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی» و مشارکت 146 حسابرس داخلی در کشور تونس نشان دادند که خودکارآمدی، انعطاف‌پذیری، حمایت درک شده سرپرست و استقلال رفتاری، بر جرات اخلاقی حسابرسان داخلی اثر مثبت دارد. (خلیل و همکاران، 2018) در پژوهش دیگری ادراک مدیران حسابرسی داخلی از شجاعت اخلاقی را مورد بررسی قرار دادند. جامعه آماری پژوهش آنان مدیران حسابرسی داخلی شرکت‌های بازار سرمایه کشور تونس بود. خلیل و همکاران شجاعت اخلاقی را به عنوان حلقه مفقود در دستورالعمل‌های اخلاقی حسابرس داخلی و ابزاری برای حفظ صداقت حرفه‌ای و غلبه بر ترس به منظور رعایت استقلال رفتاری حسابرس داخلی لازم معرفی کردند. (تانگ[xxvi] و همکاران، 2017) در پژوهشی شهرت حسابرس در تصمیم‌گیری مدیران را بررسی کردند. شهرت حسابرس شامل ویژگی‌های رفتار حرفه‌ای حسابرس همچون شجاعت اخلاقی و استقلال حرفه‌ای بود که از طریق ماتریس ۲×۲ در قالب آزمون‌های پیش‌آزمون و پس‌آزمون مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش آنان نشان داد که شهرت و اعتبار حسابرسان داخلی با توجه به تعهدهای رفتاری و تخصصی باعث ارتقای سطح تصمیم‌گیری مدیران می‌شود. (صالحی، 1397) در پژوهشی رابطه سازوکارهای حاکمیت شرکتی با تصمیم‌گیری اخلاقی حسابرسان داخلی و تأثیر تجربه بر آن را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که حسابرسان داخلی، نسبت به مسائل اخلاقی حساس هستند و سایر سازوکار‌های اساسی حاکمیت شرکتی با توانایی واکنش اخلاقی حسابرس داخلی در مواجهه با شرایط سخت رابطه دارد. هم‌چنین، حسابرسان داخلی مجرب‌تر مواضع اخلاقی بیشتری به نسبت حسابرسان کم‌تجربه‌تر اتخاذ می‌کنند (خلیل و همکاران، 2018). (رحمانی‌نیا و یعقوب‌نژاد، 1398) در پژوهشی عوامل مؤثر بر تصمیم‏گیری اخلاقی حسابرسان داخلی را بررسی کردند. یافته‏های پژوهش آنان حاکی از آن بود که سن حسابرس داخلی، عضویت حسابرس داخلی در جامعه حسابداران رسمی ایران، جنسیت حسابرس داخلی، میزان اخلاقی بودن محیط فعالیت حسابرس داخلی (محیط اخلاقی) و فرهنگ سازمانی که حوزه فعالیت حسابرس داخلی است، می‏تواند به لحاظ تجربی، تصمیم‏گیری اخلاقی حسابرسان داخلی را تحت تأثیر قرار دهد. هم‌چنین، آن دسته از حسابرس‏های داخلی که میزان عاقبت‌اندیشی در آن‏ها بیش‏تر است و به هنگام تصمیم‏گیری به پیامدهای آتی ناشی از اتخاذ تصمیم‏های خود توجه می‏کنند، افراد اخلاق‏مدارتری هستند و هر چه حسابرسان داخلی در انجام وظایف خود از آزادی عمل بیش‏تر (محدودیت کم‏تری) برخوردار باشند، احساس پشیمانی مورد انتظار بیش‏تری خواهند داشت و به این ترتیب در تصمیم‏گیری‏های خود به موازین اخلاقی، بیش‏تر توجه خواهند کرد.

 

4- فرضیه‌های پژوهش

با توجه به مبانی نظری و پیشینه پژوهش، فرضیه‌های پژوهش به صورت زیر مطرح می‌شود:

فرضیه اول: خودکارایی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.

فرضیه دوم: میزان امید بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.

فرضیه سوم: تاب‌آوری بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.

فرضیه چهارم: حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.

فرضیه پنجم: استقلال وظایف حسابرسی داخلی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.

شجاعت اخلاقی حسابرسی داخلی

خودکارایی

امید

تاب‌آوری

حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی

استقلال وظایف حسابرسی داخلی

H₁

H₂

H₃

H₄

H₅

شکل 1- الگوی مفهومی پژوهش

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

5- روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از لحاظ گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع پیمایشی - همبستگی است. روش‌های گردآوری اطلاعات اولیه در این پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی است. در این پژوهش برای بررسی شجاعت اخلاقی از پرسشنامه 4 عاملی‌ (هانا و آوولیو[xxvii]، 2013)، برای بررسی متغیر خودکارایی از پرسشنامه استاندارد 10 سؤالی (پارکر[xxviii]، 1998)، برای سنجش متغیر امید از پرسشنامه (سیندر[xxix] و همکاران، 1996) که شامل 6 سؤال استاندارد مبتنی بر تحلیل‌های روان‌شناختی است استفاده شد همچنین برای بررسی متغیر تاب‌آوری از پرسشنامه 14 عاملی (بلوک و کرمن[xxx]، 1996)، برای بررسی متغیر حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی از پرسشنامه 3 سؤالی (کوهن[xxxi] و همکاران، 2017) و در نهایت برای سنجش استقلال وظایف حسابرسی داخلی از پرسشنامه 9 سؤالی (آبوت و همکاران، 2019) استفاده شد. سؤال‌های پرسشنامه‌ها با استفاده از مقیاس 5 گزینه‌ای لیکرت استفاده شد؛ که برای تحلیل داده‌های پژوهش از روش الگوسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرم‌افزار  استفاده شد.

جامعه پژوهشی این تحقیق شامل حسابرسان داخلی شاغل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. با توجه به این که آمار دقیقی در مورد حسابرسان داخلی وجود ندارد، جامعه پژوهش نامحدود در نظر گرفته شد برای محاسبه حجم نمونه در جامعه نامشخص از رابطه کوکران به شرح رابطه 1 استفاده شد.

 (1)                

 

در رابطه 1، : بیانگر حجم نمونه؛ : مقدار نرمال استاندارد یعنی عدد 96/1؛ : بیانگر واریانس جامعه است که به دلیل مشخص نبودن، با استفاده از پیش آزمون و بررسی انحراف معیار نمونه 30 تایی بدست آمده است؛ : دقت مورد نظر در پژوهش است که معمولاً معادل 1/0 در نظر گرفته می‌شود. با توجه به رابطه بالا، حجم نمونه 179 نفر به‌دست آمد که برای افزایش اعتبار پژوهش، تعداد 250 پرسش‌نامه بین حسابرسان داخلی در دسترس از طریق رایانامه و یا حضوری توزیع شد. سرانجام، تعداد ۱۹۰ پرسش‌نامه تکمیل شد که ۷ پرسش‌نامه آن دارای ایراد بود و ۱۸۳ پرسش‌نامه مبنای تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت.

 

6- یافته‌های پژوهش

بررسی یافته‌های آماری نشان داد که 81% پاسخ‌دهندگان رشته حسابداری و 17% رشته مدیریت و 2% رشته اقتصاد و سایر و 35% دارای مدرک تحصیلی کارشناسی، 60% کارشناسی ارشد و 5% دکتری یا دانشجوی دکتری هستند همچنین 9% تجربه کاری کمتر از 5 سال، 42% 6 تا 10 سال، 35% تجربه کاری 11 تا 15 سال و 14% بیشتر از 15 سال سابقه تجربه کاری دارند. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول 2 ارائه شده است. بالاترین میزان میانگین مربوط به متغیر تاب‌آوری است (88/3). این نتیجه نشان می‌دهد که در مسیر حرفه‌ای تحمل فشار کاری و کنترل اضطراب و استرس عامل مهمی برای حسابرسان داخلی است. هم‌چنین، میانگین شجاعت اخلاقی ۶۳/۳ است که بیان‌کننده این موضوع است که شجاعت اخلاقی به دلیل ماهیت شغلی تعریف شده تحت نظارت مدیرعامل معیار مهمی برای حرفه حسابرسی داخلی قلمداد می‌شود و این موضوع باعث شده حسابرسی داخلی به ماهیت استقلال گونه تعریف شده استانداردهای حسابرسی بیشتر نزدیک شود. افزون بر این، بالاترین میزان انحراف معیار مربوط به استقلال وظیفه حسابرسی داخلی است که نشان می‌دهد پاسخ‌دهندگان دیدگاه‌های متفاوتی در این مورد دارند.

 

جدول 2- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

شاخص‌	میانگین	انحراف معیار	کمینه	بیشینه
شجاعت اخلاقی	۶۳/۳	۵۱/۱	۰۵/۱	5
خودکارایی	۴۶/۳	۵۳/۱	1	5
امید	۳۶/۳	۳۹/۱	۱۱/۱	5
تاب‌آوری	۸۸/۳	۲۹/۱	1	5
حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی	۴۸/۲	۴۹/۱	1	5
استقلال وظیفه حسابرسی داخلی	۷۴/۲	۶۶/۱	1	5

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

در پژوهش حاضر، برای سنجش پایایی پرسش‌نامه‌ها از روش آلفای کرونباخ که نوعی همسانی درونی است، استفاده شده است (جدول 3). به طور معمول دامنه ضریب قابلیت آلفای کرونباخ از صفر به معنای نبود رابطه مثبت تا یک به معنای رابطه کامل قرار می‌گیرد و هر چقدر عدد به دست آمده به یک نزدیک‌تر باشد، قابلیت اعتماد پرسش‌نامه بیشتر می‌شود. میزان آلفای بالای 7/0 برای هر پرسش‌نامه، دلالت بر پایایی مناسب پرسش‌نامه‌های استفاده شده در این پژوهش دارد.

 

 

 

جدول 3- سنجش پایایی پرسش‌نامه

متغیر مکنون	آلفای کرونباخ
استقلال وظایف حسابرسی داخلی	۹۵/۰
حمایت ادراک شده	۸۹/۰
خودکارایی	۹۳/۰
میزان امید	۹۲/۰
شجاعت اخلاقی	۹/۰
تاب‌آوری	۹۷/۰

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

7- بررسی آزمون الگوی اندازه‌گیری

برای سنجش برازش الگوی اندازه‌گیری از پایایی شاخص، روایی همگرا و روایی واگرا استفاده شد. برای بررسی اعتبار سازه‌ها، سه ملاک معرفی شده است که شامل اعتبار هر یک از گویه‌ها، پایایی ترکیبی هر یک از سازه‌ها و متوسط واریانس استخراج شده است. مقادیر بیشتر از 4/0 برای ضرایب بارهای عاملی، بیشتر از 5/0 برای متوسط واریانس استخراج شده و بیشتر از 7/0 برای پایایی ترکیبی بیانگر برازش مناسب الگو‌های اندازه‌گیری و وجود پایایی و روایی همگرا است. نتایج این شاخص‌ها در جدول 5 بر اساس اطلاعات شکل 2 ارائه شده است.

با توجه به جدول 5، مقدار جزر AVE متغیرهای مکنون در پژوهش حاضر که در خانه‌های موجود در قطر اصلی ماتریس قرار گرفته‌اند، از مقدار همبستگی میان آنها که در خانه‌های زیرین و چپ قطر اصلی ترتیب داده شده‌اند بیشتر است. از این رو در پژوهش حاضر، متغیرهای مکنون در مدل تعادل بیشتری با شاخص‌های خود دارند تا با متغیرهای دیگر؛ به بیان دیگر روایی واگرای مدل در حد مناسبی است. پس می‌توان ادعا کرد که برازش مدل اندازه‌گیری در حد مناسب است. برای تعیین برازش ساختاری از دو معیار  و Q2 استفاده شده است. ضریب تعیین نشان از تأثیر یک متغیر برون‌زا بر یک متغیر درون‌زا دارد و 3 مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 به عنوان ملاک برای ضعیف، متوسط و قوی در نظر گرفته می‌شوند معیار Q2، قدرت پیش‌بینی یک مدل را مشخص می‌سازد و در صورتی که مقدار آن در مورد یک متغیر درون‌زا 3 مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را کسب کند به ترتیب نشان‌دهنده قدرت پیش‌بینی ضعیف، متوسط و قوی متغیر یا متغیرهای برون‌زای مربوط به آن است (داوری و رضازاده، 1397). با توجه به جدول 6 مقدار ، 5/0 و همچنین مقدار Q2، 37/0 است که این موضوع نشان از برازش مناسب مدل ساختاری دارد.

 

جدول 4- آمار توصیفی و نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی

متغیر مکنون	میانگین	انحراف معیار	متوسط واریانس استخراج شده	پایایی ترکیبی
شجاعت اخلاقی	۱۴/۴	۸۷/۰	۷۷/۰	۹۳/۰
خودکارایی	۳۳/۴	۶۹/۰	۶۲/۰	۹۴/۰
میزان امید	۸۲/۳	۸۶/۰	۷۱/۰	۹۳/۰
تاب‌آوری	۰۷/۴	۹۱/۰	۷۳/۰	۹۷/۰
حمایت ادراک شده	۳۵/۴	۷/۰	۸۲/۰	۹۳/۰
استقلال وظایف حسابرسی داخلی	۱۶/۴	۸۸/۰	۷۳/۰	۹۶/۰

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 5- همبستگی‌های میان متغیرهای مکنون و مقادیر متوسط واریانس استخراج شده

متغیر پژوهش	استقلال وظایف حسابرسی داخلی	حمایت ادراک شده	خودکارایی	میزان امید	شجاعت اخلاقی	تاب‌آوری
استقلال وظایف حسابرسی داخلی	۸۶/۰
حمایت ادراک شده	۵۵/۰	۹۰/۰
خودکارایی	۴۸/۰	۵۳/۰	۷۸/۰
میزان امید	۰۲/۰-	۰۵/۰	۰۲/۰-	۸۴/۰
شجاعت اخلاقی	۵۰/۰	۶۰/۰	۵۲/۰	۱۹/۰	۸۸/۰
تاب‌آوری	۴۴/۰	۴۹/۰	۵۱/۰	۰۲/۰	۵۴/۰	۸۵/۰

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 6- مقادیر ضریب تعیین و ضریب قدرت پیش‌بینی

معیار Q2	معیار
37/0	5/0	شجاعت اخلاقی

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

بعد از اطمینان از برازش مدل‌های اندازه‌گیری و ساختاری به بررسی مدل کلی پژوهش پرداخته می‌شود برای برازش مدل کلی پژوهش معیار  به کار می‌رود که سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای آن معرفی شده است این معیار از طریق رابطه 2 محاسبه می‌شود:

                      رابطه 2)        

به طوری که  میانگین مقادیر اشتراکی متغیر مکنون پژوهش یعنی شجاعت اخلاقی و  میانگین مقادیر ضریب تعیین متغیرهای درون‌زای مدل است بنابراین مقدار  برابر است با 60/0 که با توجه به سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 که به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای  معرفی شد، حصول مقدار 60/0 نشان از برازش بسیار مناسب مدل کلی پژوهش حاضر دارد.

 

جدول 7- نتایج برازش الگوی کلی متغیر‌های پژوهش

متغیرهای مکنون
استقلال وظایف حسابرسی داخلی	73/0
حمایت ادراک شده	82/0		73/0	50/0	60/0
خودکارایی	62/0
میزان امید	71/0
شجاعت اخلاقی	77/0	50/0
تاب‌آوری	73/0
استقلال وظایف حسابرسی داخلی	73/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

8- آزمون فرضیه‌ها

آزمون الگوی مفهومی و فرضیه‌های پژوهش

خروجی نرم‌افزار ، برای آزمون الگوی مفهومی پژوهش در شکل‌‌ 2 و 3 نشان داده شده است.

179/0

173/0

232/0

299/0

150/0

متغیر 14

متغیر 13

متغیر 12

متغیر 11

متغیر 10

متغیر 09

متغیر 08

متغیر 07

متغیر 06

متغیر 05

000/0

خودکارآیی

861/0

867/0

709/0

681/0

823/0

865/0

696/0

635/0

815/0

850/0

متغیر 22

متغیر 23

متغیر 24

متغیر 25

متغیر 26

متغیر 27

متغیر 28

متغیر 29

متغیر 30

متغیر 31

متغیر 32

متغیر 33

متغیر 34

متغیر 21

000/0

تاب‌آوری

885/0

903/0

853/0

855/0

768/0

883/0

905/0

853/0

848/0

758/0

879/0

908/0

786/0

822/0

متغیر 15

متغیر 16

متغیر 17

متغیر 18

متغیر 19

متغیر 20

000/0

امید

754/0

803/0

931/0

779/0

821/0

934/0

متغیر 35

متغیر 36

متغیر 37

000/0

حمایت

926/0

940/0

843/0

000/0

استقلال

متغیر 46

متغیر 45

متغیر 44

متغیر 43

متغیر 42

متغیر 41

متغیر 40

متغیر 39

متغیر 38

793/0

892/0

882/0

797/0

892/0

876/0

789/0

887/0

882/0

متغیر 01

متغیر 02

متغیر 03

متغیر 04

505/0

شجاعت

896/0

876/0

840/0

904/0

شکل 2- مدل نهایی پژوهش همراه با ضرایب تحلیل مسیر

 

202/2

103/3

360/3

975/3

972/1

متغیر 14

متغیر 13

متغیر 12

متغیر 11

متغیر 10

متغیر 09

متغیر 08

متغیر 07

متغیر 06

متغیر 05

00/0

خودکارآیی

623/53

799/36

954/14

502/14

485/35

618/36

262/14

473/12

362/29

784/28

متغیر 22

متغیر 23

متغیر 24

متغیر 25

متغیر 26

متغیر 27

متغیر 28

متغیر 29

متغیر 30

متغیر 31

متغیر 32

متغیر 33

متغیر 34

متغیر 21

00/0

تاب‌آوری

514/60

920/59

194/37

784/47

230/19

152/64

561/65

194/36

132/43

241/18

777/60

562/64

131/21

802/32

متغیر 15

متغیر 16

متغیر 17

متغیر 18

متغیر 19

متغیر 20

00/0

امید

136/5

275/7

003/8

312/5

453/7

989/7

متغیر 35

متغیر 36

متغیر 37

00/0

حمایت

786/48

263/79

783/28

00/0

استقلال

متغیر 46

متغیر 45

متغیر 44

متغیر 43

متغیر 42

متغیر 41

متغیر 40

متغیر 39

متغیر 38

610/16

567/40

974/98

680/16

363/40

783/38

410/16

792/38

864/38

متغیر 01

متغیر 02

متغیر 03

متغیر 04

00/0

شجاعت

824/54

344/51

284/32

349/56

شکل 3- مدل نهایی پژوهش همراه با مقدار آماره آزمون تی استیودنت (value -t)

پس از بررسی برازش الگو‌های اندازه‌گیری و ساختاری و آزمون مناسب بودن برازش الگو‌ها، فرضیه‌های پژوهش، بررسی شد. در ادامه، نتایج ضرایب معنی‌داری برای هر یک از فرضیه‌ها، ضرایب استاندار شده مسیرهای مربوط به هر یک از فرضیه‌ها و نتایج حاصل از بررسی هر فرضیه در سطح اطمینان 95% در جدول 8 ارائه شده است.

ضرایب معنی‌داری متغیرها در جدول 8 مشخص شده است. با توجه به این که ضرایب معنی‌داری متغیرها بیشتر از قدر مطلق 96/1 است همه فرضیه‌های تأیید می­شود.

 

جدول 8- آزمون فرضیه‌های پژوهش

فرضیه	روابط علی بین متغیرهای پژوهش	ضریب مسیر	ضریب معنی‌داری	نتیجه آزمون
اول	خودکارایی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.	18/0	2/2	تأیید
دوم	میزان امید بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.	17/0	1/3	تأیید
سوم	تاب‌آوری بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.	23/0	36/3	تأیید
چهارم	حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.	3/0	97/3	تأیید
پنجم	استقلال وظایف حسابرسی داخلی بر شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی اثر معنی‌دار مثبت دارد.	15/0	97/1	تأیید

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

9- بحث و نتیجه‌گیری

حسابرسی داخلی رویکردی مناسب برای ارزیابی عملکرد درونی شرکت‌ها است؛ بنابراین، ذی‌نفعان شرکت از داشتن عملکرد قوی حسابرسی داخلی که برای شرکت ارزش می‌آفریند، سود می‌برند. در این بین حسابرسان داخلی زمانی می‌توانند عملکردی اثربخش داشته باشند که از سطح قابل‌توجهی از شجاعت اخلاقی در این مسیر برخوردار باشند. شجاعت اخلاقی به عنوان یک مبحث مهم در این حرفه محسوب می‌شود؛ چرا که مدیریت شرکت‌ها با توجه به اعمال قدرت احتمالی که می‌تواند بر حسابرسان داخلی ایجاد کنند، آن‌ها را از وظیفه حرفه خود دور سازند اما لزوم توجه به شجاعت اخلاقی می‌تواند به عنوان یک ویژگی رفتاری راهبردی به نقش اثربخش حسابرس داخلی در محیط و جو شرکت‌ها کمک کند تا به هم‌راستا‌سازی بیشتر عملکردهای مالی شرکت با استانداردهای حسابرسی منجر شود. هدف این پژوهش بررسی تأثیر فرآیندهای کاهنده سکوت سازمانی شرکت‌ها در تشویق جرات اخلاقی حسابرسان داخلی است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که خودکارایی بر شجاعت اخلاقی تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد. به این معنا که یک حسابرس دارای خودکارایی تلاش می‌کند به هر طریقی که شده هدف حرفه‌ای کار خود را دنبال کند و با فشارها و محدودیت‌های احتمالی در جو و محیط تحت تسلط مدیران شرکت از مسیر حرفه‌ای خود منحرف نشود و با اعتماد به نفس در مسیر مبتنی بر ویژگی‌های تعریف شده حرفه‌ای خود عمل کند. یک حسابرس داخلی دارای خودکارایی نیازمند شجاعت اخلاقی است؛ چرا که به دلیل فشارها و اضطراب‌های وارده ممکن است عملکرد مناسبی را در جهت افزایش سطح شفافیت‌های بیشتر از خود نشان ندهد. در واقع، برای رسیدن به شجاعت اخلاقی برای افشای عملکردهای مالی شرکت، حسابرس داخلی نیازمند خودکارایی است؛ زیرا بر این مبنا است که می‌تواند مهارت‌های حرفه‌ای خود را در کنار استانداردهای حسابرسی به بهترین وجه آن را ایفا کند. بر اساس نتیجه فرضیه دوم پژوهش نیز مشخص شد، امید داشتن حسابرس داخلی می‌تواند به ارتقای سطح شجاعت اخلاقی حسابرس داخلی در بیان واقعیت‌ها نقش مثبتی را ایفا کند؛ به عبارت دیگر، یک حسابرس داخلی با امید بیشتر، دارای تجسم خلاق است که برای رسیدن به موفقیت‌های حرفه‌ای و افزایش اثربخشی در کار راهه شغلی خود تلاش می‌کند با تعمق در انجام کار و فلسفه خود، بهترین مسیر را برای رسیدن به موفقیت بیشتر در این عرصه انتخاب کند و در برابر تهدیدها دلسرد نمی‌شود بلکه بسیار امیدوارانه برای افزایش شفافیت بیشتر تلاش می‌کند. مبتنی بر نتیجه فرضیه سوم پژوهش مشخص شد که تاب‌آوری بر شجاعت اخلاقی حسابرسان مؤثر است. تحمل و توان کنترل شرایط و هیجانات حرفه‌ای می‌تواند به فرد جسارت بیشتری برای حرکت کردن در مسیر اخلاق حرفه‌ای حسابرسی بدهد و باعث شود تا در برابر هجمه‌های محیطی، شغلی و سازمانی از پای درنیاید و به خوبی تعادل مناسبی بین حرفه با خانواده و بین خانواده با حرفه خود ایجاد کند تا دچار فرسودگی‌های شغلی و یا تعارض‌های شغلی نشود. تاب‌آوری باعث می‌شود فرد شجاعت بیشتری در مسیر حرفه‌ای خود کسب کند تا از این طریق کیفیت و رضایت حرفه‌ای خود را بالاتر ببرد و هر لحظه از حضور در این حرفه را به عنوان یک چالش جذاب برای خود کند. نتیجه بررسی فرضیه چهارم پژوهش نشان داد که حمایت ادراک شده کمیته حسابرسی به عنوان یک نهاد ناظر بر حسابرسان داخلی می‌تواند به افزایش شجاعت اخلاقی حسابرسان داخلی حتی تحت تسلط مدیریت شرکت‌ها کمک کند. کمیته حسابرسی بنا به ذات و ماهیت تعریف شده در قالب چارچوب‌های سازمانی با حمایت از حسابرسان داخلی تلاش می‌کند تا به درستی از عهده وظایف خود برآیند و به حسابرسان داخلی کمک کنند تا با مشاهده هر گونه انحرافی سعی در اصلاح و افشای آن از طریق گزارش‌های شرکت به حسابرسان مستقل کمک کنند تا سطح تقارن اطلاعاتی افزایش یابد و سهامداران و سرمایه‌گذاران قدرت تصمیم‌گیری بالاتری داشته باشند. آزمون فرضیه پنجم پژوهش نشان داد که استقلال حسابرس داخلی اشاره به نبود محدودیت‌های ساختاری و نظارتی بر عملکردهای حسابرسان برای افشای واقعیت‌ها دارد و باعث می‌شود حسابرس داخلی در مسیر حرفه‌ای عملکرد واقع‌گرایانه داشته باشد. مبتنی بر این نتیجه، وجود استقلال در حسابرس داخلی، باعث می‌شود فرد جسارت بیشتر در رفتار و عملکردهای خود نشان دهد و بر این اساس ضمن مشاوره به مدیران شرکت‌ها، هر گونه انحراف از صورت‌های مالی را گزارش کنند. این نتایج با نتایج پژوهش‌های (خلیل و همکاران، 2016)، (چیمرز و همکاران، 2000)، (پوری[xxxii] و همکاران، 2007)، (آلین و همکاران، 2013) و (استوارت و سابرامانیام[xxxiii]، 2010) همسو است.

بر اساس نتایج پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود که خودکارایی به عنوان یک رفتار مثبت در حسابرس داخلی از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی تحت حمایت کمیته‌های حسابرسی ایجاد شود و با هم راستاسازی عملکردهای حسابرسان داخلی با استانداردهای مشخص در این زمینه، شیوه‌های رفتار اخلاقی و جسورانه فارغ از فشارهای مدیریتی تقویت شده تا این موضوع باعث افزایش سطح کارآمدی آنان شود. هم‌چنین، ارتقای سطح جایگاه حسابرسان داخلی در ساختارهای سازمانی شرکت‌ها می‌تواند باعث ایجاد انگیزه‌های رفتاری و تخصصی حسابرسان شود و آن‌ها را در برابر نفوذهای احتمالی ذینفعان مقاوم‌تر از قبل کند. افزون بر این، تقویت راهبردهای منابع انسانی برای رشد و توسعه خودکارآمدی حسابرسان داخلی، باعث ایجاد امید بیشتر در راستای کار راهه شغلی حسابرسان داخلی می‌شود و قابلیت‌های رفتاری و تخصصی آنان را در ارائه خدمات مشاوره‌ای به مدیران شرکت‌ها برای دستیابی به مزیت‌های رقابتی افزایش می‌دهد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، حسابرسان داخلی باید از طریق واحدهای بالادستی خود همچون کمیته حسابرسی و مدیر حسابرسی داخلی مورد حمایت قرار گیرند تا رفتارهای توأم با ارزش‌های حرفه‌ای را برای ارتقای سطح شفافیت بیشتر در شرکت و کاهش هزینه‌های نمایندگی ارائه کنند. هم‌چنین، بهتر است بر اساس مصوبه‌های درون‌سازمانی تلاش شود تا استقلال حسابرسان داخلی در مسیر پرتلاطم رقابتی بین شرکت‌ها حفظ شده و بر این مبنا رابطه مشخص‌تری از گزارش‌دهی بین کمیته‌های حسابرسی و وظایف شغلی حسابرسان داخلی ایجاد شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] - گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.  [e-mail]   

[2] - گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران. نویسنده مسئول.  [e-mail]

[3] - گروه حسابداری، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.  [e-mail]

 

[i] O’Leary & Stewart

[ii] Keil

[iii] Khelill

[iv] Sekerka

[v] Morales‐Sánchez & Cabello‐Medina

[vi] Everett & Tremblay

[vii] Institute of Internal Auditors

[viii] Burke

[ix] Osswald

[x] Lopez

[xi] Skitka

[xii] Libby & Thorne

[xiii] Armstrong

[xiv] Roussy

[xv] Fredrickson

[xvi] Hannah

[xvii] Bandura

[xviii] Amos & Klimoski

[xix] Chemers

[xx] Sekerka & Bagozzi

[xxi] Alleyne

[xxii] Abbott

[xxiii] James

[xxiv] Goodwin & Yeo

[xxv] Farkas

[xxvi] Tang

[xxvii] Hannah & Avolio

[xxviii] Parker

[xxix] Snyder

[xxx] Block & Kremen

[xxxi] Cohen

[xxxii] Pury

[xxxiii] Stewart & Subramaniam

مراجع

• پورسعید، عباس و رحمت اله محمدی پور، (1398)، "امکان‌سنجی استقرار نظام حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک در دانشگاه آزاد اسلامی کشور"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 41، صص 229- 262.
• داوری، علی و آرش رضازاده، (1397)، "مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار pls"، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
• دریایی، مجید، هاشم نیکومرام و محمد حامد خان محمدی، (1399)، "تأثیر فرهنگ سازمانی بر گزارش خطاکاری سازمان در حرفه حسابرسی"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 46، صص 27-50.
• رحمانی‌نیا، احسان و احمد یعقوب نژاد، (1396)، "عوامل مؤثر بر تصمیم‏گیری اخلاقی حسابرسان داخلی"، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 6(24)، صص 145-166.
• صالحی، تابنده، (1397)،" رابطۀ مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی با تصمیم‌گیری اخلاقی حسابرسان داخلی و تأثیر تجربه بر آن"، اخلاق در علوم و فنّاوری، ۱۳ (۱)، صص 18-26.
• علوی، معصومه، احمد یعقوب نژاد و فاضل محمدی نوده، (1398)، "ویژگی‌های موسسه حسابرسی و مدیریت سود تعهدی و واقعی"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 44، صص 23-58.
• مهدوی، غلامحسین و فهیمه ابراهیمی، (1393)، "ارزش‌های حرفه‌ای و ادراک اخلاقی حسابرسان داخلی دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران"، حسابداری سلامت، 2(3)، صص 54-67.
• مهدوی، غلامحسین و رضا زمانی، (۱۳۹۷)، "تأثیر ویژگی‌های فردی حسابرسان بر رضایت شغلی آنان"، دانش حسابرسی ۱۸ (۷۱)، صص ۳۷-۵۶.
• Abbott, L. J., Daugherty, B., Parker, S., & Peters, G. F, (2019), “Internal Audit Quality and Financial Reporting Quality: The Joint Importance of Independence and Competence”, Journal of Accounting Research, 54(1), PP. 3–40.
• Alleyne, P., Hudaib, M., & Pike, R, (2013), “Towards a Conceptual Model of Whistle‐blowing Intentions among External Auditors”, The British Accounting Review, 45(1), PP. 10–23
• Amos, B., & Klimoski, R. J, (2 14), “Courage Making Teamwork Work Well”, Group & Organization Management, 39(1), PP. 110–128
• Armstrong, M. B., Ketz, J. E., & Owsen, D, (2003), “Ethics Education in Accounting: Moving toward Ethical Motivation and Ethical Behavior”, Journal of Accounting Education, 21(1), PP. 1–16
• Bandura, A, (1986), “Social Foundations of thought and Action”, Englewood Cliffs, NJ: Prentice‐
• Block, J., & Kremen, A. M, (1996), “IQ and Ego‐resiliency: Conceptual and Empirical Connections and Separateness”, Journal of Personality and Social Psychology, 70(11), PP. 349–361.
• Burke, R. J, (2013), “Encouraging Voice: Why it Matters. In R. J. Burke & C. L.Cooper (Eds), Voice and Whistle Blowing in Organizations: Overcoming Fear, Fostering Courage, and Unleashing Can dour”, (PP. 3–71), Edward Elgar Publishing, 374
• Chemers, M. M., Watson, C. B., & May, S. T, (2000), “Dispositional Affect and Leadership Effectiveness: A Comparison of Self‐esteem, Optimism, and Efficacy”, Personality and Social Psychology Bulletin, 26(3), PP. 267–277
• Cohen, J. R., Dalton, D, W., Harp, N, L, (2017), “Neutral and Presumptive Doubt Perspectives of Professional Skepticism and Auditor Job Outcomes”, Accounting, Organizations and Society, http://dx.doi.org/10.1016/j.aos.2017.08.003
• Everett, J., & Tremblay, M. S, (2014), “Ethics and Internal Audit: Moral Will and Moral Skill in a Heteronymous Field”, Critical Perspectives on Accounting, 25(3), PP. 1–16.
• Farkas, M., Hirsch, R. and Kokina, J, (2019), “Internal Auditor Communications: an Experimental Investigation of Managerial Perceptions”, Managerial Auditing Journal, 34(4), PP. 462-485. https://doi.org/10.1108/MAJ-06-2018-1910
• Fredrickson, B. L., Tugade, M. M., Waugh, C. E., & Larkin, G. R, (2003), “What Good Are Positive Emotions in Crisis: A Prospective Study on Resilience and Emotions Following the Terrorist Attacks on the United States on September 11th,2001?”, Journal of Personality and Social Psychology, 84, PP. 365–376.
• Goodwin, J., & Yeo, T. Y, (2001), “Two Factors Affecting Internal Audit Independence and Objectivity: Evidence from Singapore”, International Journal of Auditing, 5(2), PP. 107–125.
• Hannah, S, T., Avolio, B, J, (2010), “Moral Potency: Building the Capacity for Character‐based Leadership”, Consulting Psychology Journal, 62, PP. 291–310.
• Hannah, S. T., & Avolio, B. J, (2013), “Moral Potency: Building the Capacity for Character‐based Leadership”, Consulting Psychology Journal, 62, PP. 291–310.
• Institute of Internal Auditors (IIA), (2015), “Global Internal Audit Common Body of Knowledge (CBOK) Practitioner Study”, The IIA Research Foundation. Altamonte Springs, FL: IIA. Available at: http://www.theiia.org/CBOK.
• James, K, (2003), “The Effects of Internal Audit Structure on Perceived Financial Statement Fraud Prevention”, Accounting Horizons, 17(4), PP. 315–327.
• Keil, M., Tiwana, A., Sainsbury, R., & Sneha, S, (2010), “Toward a Theory of Whistle‐blowing Intention: A Benefit‐to‐cost Differential Perspective”, Decision Sciences, 41(4), PP. 787–812.
• Khelil, I., Hussainey, K., & Noubbigh, H, (2016), “Audit Committee–internal Audit Interaction and Moral Courage”, Managerial Auditing Journal, 31(4–5), PP. 403–433.
• Khelill, I., Akrout, O., Hussainey, Kh.,Noubbigh, H, (2018), “Breaking the Silence: An Empirical Analysis of the Drivers of Internal Auditors' Moral Courage”, International Journal Audit, 22(2), PP. 268-284.
• Khelill, I., Akrout, O., Hussainey, Kh.,Noubbigh, H, (2018), “Breaking the Silence: An Empirical Analysis of the Drivers of Internal Auditors' Moral Courage”, International Journal Audit, 22(2), PP. 268-284.
• Libby, T., & Thorne, L, (2007), “The Development of a Measure of Auditors' Virtue”, Journal of Business Ethics, 71(1), PP. 89–99.
• Lopez, S. J., O'Byrne, K. K., & Petersen, S, (2003), “Profiling Courage. In S. J.Lopez, & C. R. Snyder (Eds.), Positive Psychology Assessment: A Hand Book of Models and Measures”, (PP. 185–197). Washington, DC: American Psychological Association.
• Morales‐Sánchez, R., & Cabello‐Medina, C, (2013), “The Role of Four Universal Moral Competencies in Ethical Decision‐making”, Journal of Business Ethics,116(4), PP. 717–734
• O’Leary, C. and J. Stewart, (2007), “Governance Factors Affecting Internal Auditors’ Ethical Decision Making: An Exploratory Study”, Managerial Auditing, Journal, 22(8), PP. 787-808.
• Osswald, S., Frey, D., & Streicher, B, (2012), “Moral Courage”, In E. Kals, & J. Maes(Eds.), Justice and conflicts (PP. 391–405). Berlin: Springer.
• Parker, S. K, (1998), “Enhancing Role Breadth Self‐efficacy: The Roles of Job Enrichment and other Organizational Interventions”, Journal of Applied Psychology, 83(6), PP. 835–852.
• Pury, C., Kowalski, R., & Spearman, J, (2007), “Distinctions between General and Personal Courage”, The Journal of Positive Psychology, 2, PP. 99–114
• Roussy, M., (2012), “Comment Apprécier la Compétence d'”; Unauditeur Interne?L' Opinion des Members du Comitéd 'Audit. Télescope, 18(3), PP. 33–51.
• Sekerka, L. E., Bagozzi, R. P, (2007), “Moral Courage in the Workplace: Moving to and from the Desire and Decision to Act”, Business Ethics: A European Review, 16, PP. 132–149.
• Sekerka, L. E., Bagozzi, R. P., & Charnigo, R, (2009), “Facing Ethical Challenges Inthe Workplace: Conceptualizing and Measuring Professional Moral Courage”, Journal of Business Ethics, 89(4), PP. 565–579.
• Skitka, J. L, (2012), “Moral Convictions and Moral Courage: Common Denominators of Good and Evil”, In M. Mikulincer, & P. R. Shaver (Eds.), The Social Psychology of Morality: Exploring the Causes of Good and Evil (pp. 349–365).Washington, DC: American Psychological Association.
• Snyder, C. R., Sympson, S. C., Ybasco, F. C., Borders, T. F., Babyak, M. A., Higgins, R. L, (1996), “Development and Validation of the State Hope Scale”, Journal of Personality and Social Psychology, 70 (3), PP. 321–335
• Stewart, J., & Subramaniam, N, (2010), “Internal Audit Independence and Objectivity: Emerging Research Opportunities”, Managerial Auditing Journal, 25(4), PP. 328–360

Tang, F., Yang, L. and Gan, H, (2017), “Internal Auditors’ Reputation and Managers’ Reliance Decision”, Managerial Auditing Journal, 32(8), PP. 768-787. https://doi.org/10.1108/MAJ-04-2016-1366

 

 

 

یادداشت‌ها