نگاهی به تمثیل و نماد در دو داستان «انتری که لوطی‌اش مرده بود» از صادق چوبک و «حصار و سگ‌های پدرم» از شیرزاد حسن

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 5، شماره 17، آذر 1400، صفحه 1-24   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سلما ساعدی¹؛ مسعود معتمدی^{* 2}؛ شهروز جمالی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی،همدان، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.

چکیده

ادبیّات داستانی یکی از بارزترین عرصه‌هایی است که مسائل و معضلات اجتماعی در آن به‌خوبی بازنمایی می­شود. روایت­های داستانی، ویژگی‌های هر جامعه­ای را در بافت و کنش شخصیّت­های خود برجسته و علاوه بر توصیف و تصویر نمودن آن به‌گونه­ای پیچیده و در اشکال و بیان­های ادبی آن را به نقد می­کشند. در برخی دوره‌های اجتماعی نویسندگان به دلیل استبداد و خفقان حاکم بر جامعه و ترس از مجازات حکومت به‌راحتی نمی­توانند اندیشه­های خود را بیان کنند از این رو متوسّل به قالب­های سمبولیک می­شوند و تمثیل یکی از این قالب­های پرطرفدار است. در زمینۀ ادبیّات داستانی، در ایران و عراق، نویسندگانی چون صادق چوبک و شیرزاد حسن، هر دو از سرآمد نویسندگان صاحب سبک و تأثیرگذار در ادبیّات معاصر به شمار می­آیند و در این زمینه، آثار ماندگاری بر جای نهاده­اند. با توجّه به این­که صادق چوبک و شیرزاد حسن با دیدگاه­های مشابه به طرح مسائل و مشکلات جامعۀ خویش پرداخته­اند، داستان «انتری که لوطیش مرده بود» از صادق چوبک، با داستان «حصار و سگ­های پدرم» از شیرزاد حسن برای بررسی و مقایسه انتخاب شده­اند. در پژوهش حاضر سعی بر آن است که با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی به معنای لایۀ دوم داستان­های تمثیلی مذکور پی برده شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که توجّه هر دو نویسنده، معطوف به عامّۀ مردم و تودۀ فرودست جامعه است و هرکدام در پوشش یک داستان تمثیلی، روابط و مناسبات اجتماعی و سرنوشت انسان­ها در جامعۀ ایران و عراق را در دوره­های دیکتاتوری رضاشاه و صدام حسین بازگو کرده­اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیّات داستانی؛ داستان تمثیلی؛ صادق چوبک؛ شیرزاد حسن

مراجع