تحلیل اثرات اعتماد اجتماعی بر فرهنگ مالیاتی (مطالعه موردی مودیان شهرهای نوشهر و چالوس)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 5، دوره 16، شماره 58، خرداد 1402، صفحه 89-111   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1941681.1383

نویسندگان

ابراهیم حسینی نوریان¹؛ علی رحمانی فیروزجاه^{* 2}؛ سیف الله فرزانه³

¹دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، واحد بابل ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بابل ، ایران

²گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران(نویسنده مسئول مکاتبات) [e-mail]

³استادیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

با توجه به این که یکی از منابع درآمدی دولت­ها، درآمدهای مالیاتی است، شناخت فرهنگ مالیاتی یک ضرورت مطلق در تحقیقات علمی یا برنامه‌ریزی‌های کاربردی به شمار می­رود. لذا این مقاله با هدف بررسی رابطه بین اعتماد اجتماعی و فرهنگ مالیاتی انجام شد. روش­­ تحقیق، پیمایشی بوده و با ابزار پرسشنامه اطلاعات جمع­آوری شد. کلیه مودیان مراجعه کننده به اداره مالیاتی شهرهای نوشهر و چالوس به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند که تعدادشان برابر 24500 نفر می­باشند. روش نمونه‌گیری طبقه­ای بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران400 نفر است.
یافته‌ها نشان می‌دهد میانگین فرهنگ مالیاتی برابر با 59/3 است. کارکرد و عدالت سازمانی از کمترین و تمایل به پرداخت مالیات از بالاترین میانگین برخوردار است. میانگین اعتماد اجتماعی برابر با 09/3 است. اعتماد بنیادین از بیشترین(34/3) و اعتماد نهادی از کمترین(95/2)، میانگین برخوردار است. بین اعتماد اجتماعی و ابعاد سه گانه آن با فرهنگ مالیاتی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. ضریب همبستگی آن­ها 766/0 است. هر چه اعتماد اجتماعی بیشتر شود، میزان فرهنگ مالیاتی افزایش می‌یابد. بعد اعتماد بنیادین بالاترین(727/0) و بعد اعتماد تعمیم یافته کمترین همبستگی(703/0) را با فرهنگ مالیاتی دارد. حدود 34 درصد از تغییرات میزان فرهنگ مالیاتی توسط اعتماد اجتماعی قابل تبیین است. در نتیجه توجه بیشتر به اعتماد چه به صورت اعتماد اجتماعی و چه اعتماد نهادی یا انتزاعی می­تواند در افزایش کنش­های مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی نقش داشته باشد. برای تقویت و ارتقای فرهنگ مالیاتی، افزایش اعتماد اجتماعی ضروری است. افراد وقتی روابط اجتماعی مناسب و یا دارای اعتماد به یکدیگر باشند، کنش‌های مالیاتی را به دلیل اعتماد به دولت و یا مسئولین نظام مالیاتی انجام می­دهند.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ مالیاتی؛ اعتماد اجتماعی؛ مودیان؛ اعتماد نهادی

مراجع

اوجاقلو، کمال(1394) مطالعه‌ فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش‌افزوده شهر زنجان و عوامل جامعه‌شناختی موثر بر آن با رهیافت روش ترکیبی، رساله دکتری تخصصی جامعه­شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی.

ایمانی خوشخو، محمدحسین؛ امیر مستوفیان، طیبه( 1396). ارتقای فرهنگ مالیاتی و تأثیر آن بر گسترش چتر مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید . پژوهشنامه مالیات، 85 (37)، 146-117.

بلوری، امین؛ یزدانی، حمیدرضا؛ مرادی، محمد(1399) طراحی مدل فرار مالیاتی بر پایه مالیات بر درآمد: رویکرد داده بنیاد، حسابداری دولتی، پاییز و زمستان 1399، شماره 13، صفحه 9 - 28.

بهروان، حسین، نوغانی، محسن، اوجاقلو، کمال(1395) کنش مالیاتی و عوامل جامعه­شناختی موثر بر آن (مطالعه موردی مؤدیان مشمول مالیات بر ارزش افزوده شهر زنجان)، پژوهشنامه مالیات . ۱۳۹۵; ۲۴ (۳۰). صص 189-212.

بیگی، جواد(1397) شناسایی عوامل تأثیرگذار بر اجتناب از پرداخت مالیات در شرکت­های صنعتی، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت.

پاتنام، روبرت (1384)،"دموکراسی و سنت­های مدنی: تجربه­ ایتالیا و درس­های برای کشورهای درحال گذار"، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، نشر روزنامه اسلام.

جلال­آبادی، اسدالله؛ عزیزخانی، فاطمه(1385) اظهارنظرکارشناسی درباره: طرح تشکیل جامعه مشاوران رسمی مالیاتی ایران، گزارش­های کارشناسی، مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، سال 1385، شماره 14، صفحه 2064 – 2079.

حسینی نوریان, سید ابراهیم, رحمانی فیروزجاه, علی, فرزانه, سیف اله. (1398). رابطه سرمایه اجتماعی و فرهنگ مالیاتی(مطالعه موردی مودیان شهرهای غرب استان مازندران). جامعه­شناسی اقتصادی و توسعه, 8(2), 105-134.

خانزادی، آزاد، مریم حیدریان سارا مرادی(1397) تحلیل نظری ارتباط بین اعتماد مالیات دهنده و قدرت مالیات ستان و اثرات آن بر تمکین مالیاتی؛ با استفاده از چارچوب شیب لغزنده، مجله اقتصادی، سال هجدهم، فروردین و اردیبهشت 1397، شماره 1 و 2، صفحات 41-67 .

داوری فرید، مسعود(1396) عوامل موثر بر اعتماد و مشارکت عمومی مؤدیان در پرداخت مالیات در اداره امور مالیاتی شهرستان اردبیل، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشکین‌شهر.

رنگریز، حسن و خورشیدی، غلامحسین(1389)، مالیه عمومی و تنظیم خط مشی مالی دولت، چاپ نهم، تهران، شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

ریتزر، جورج(1386) نظریه‏های جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.

سنجرانی، طوبی(1400) بررسی عوامل موثر بر تسهیل در پرداخت مالیات توسط مودیان مالیاتی و شناسایی عوامل موجود، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، بهار 1400، شماره 54، صفحه 104 - 125.

صالحی، مهدی؛ پرویزی­فرد، سعید و استوار، مستوره(۱۳۹۳) تأثیر عوامل فرهنگ مالیاتی بر تمکین مالیاتی در بین مؤدیان امور مالیاتی، پژوهش‌نامه مالیات، شماره بیست و سوم(مسلسل ۷۱) پاییز ۱۳۹۳ صص ۲۱۴ - ۱۸۵.

طاهرپور کلانتری، حبیب‌الله، علی، یاوری شوره دلی، علی(۱۳۸6) شناسایی عوامل فرهنگ مالیاتی مودیان مشاغل شهر تهران، پژوهشنامه اقتصادی، بهار 1386، دوره  7 ، شماره  1 (ویژه نامه مالیات)، صفحه 75 – 98.

قبله­وی، غلامرضا، نیکومرام، هاشم (۱۳۸۶) فرهنگ مالیات و بررسی آن در میان جامعه پزشکان شمال تهران، بصیرت دانشگاه آزاد، سال چهاردهم، پاییز و زمستان 1386، شماره 38، صفحه 72-92.

عرب باقرانی، بهنام (1393) واکاوی نقش سرمایه اجتماعی در نظام مالیاتی اسلام، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم.

عظیمی آرانی، حسین (۱۳۹۲)، مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران ، چاپ چهاردهم، تهران، نشر نی.

غیور باغبانی سید مرتضی، غفوریان شاگردی امیر، زارعی، امیر، غفوریان شاگردی، محمدسجاد(1399) بررسی تأثیرکیفیت خدمات الکترونیکی بر رضایت مؤدیان مالیاتی با نقش میانجی اعتماد. فصلنامه سیاست­های مالی واقتصادی. ۱۳۹۹; ۸ (۳۰) :۱۴۳-۱۶۹.

فرهنگ، منوچهر(1354) فرهنگ اصطلاحات علوم اقتصادی، انتشارت نیل، تهران.

کلمن، جیمز (1377) بنیادهای نظریة اجتماعی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.

کمالی، یحیی(1395) ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ، فصلنامه راهبرد توسعه، شماره 46، صفحه 220-202.

گرایی­نژاد، غلامرضا و چپردار، الهه(1391) بررسی عوامل مؤثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 6، شماره 20، پاییز 1391، صفحه 69-92.

گیدنز، آنتونی(1387) پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، چاپ پنجم، تهران، نشر مرکز.

لاری دشت­بیاض، محمود، قائم­مقامی کامران، کهرمی قاسم(1395)بررسی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی در استان خراسان جنوبی با تأکید بر مؤلفه‌های فرهنگی، فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری. ۱۳۹۵، ۱ (۱) :۱۳۹-۱۶۴.

لشگری‌زاده، مریم، عزیزی، محمد(1390) عوامل موثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در ایران، فصلنامه مدیریت، سال هشتم، شماره 22، تابستان 1390، صفحه 82-91.

محسنی­تبریزی، علیرضا، معیدفر، سعید، گلابی، فاطمه(1390) بررسی اعتماد اجتماعی با نگاهی نسلی به جامعه. جامعه­شناسی کاربردی, 22(1)، صفحه 41-70.

محسنی­تبریزی علیرضا، کمیجانی اکبر، عباس­زاده، مرتضی(1389) بررسی عوامل مؤثر بر افزایش فرهنگ مالیاتی در میان مؤدیان بخش مشاغل(صنف لوازم­التحریر) استان البرز، پژوهشنامه مالیات . ۱۳۸۹، ۱۸ (۹)، صفحه 199-228.

مهندس، ابوطالب؛ تقوی، مهدی (1378) مالیه عمومی، چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات فروردین.

نیازی، محسن، کارکنان نصرآبادی، محمد .(1388). توانمندسازی بر اساس راهبرد سرمایه اجتماعی، تدبیر، شماره 283، صفحه 21-26.

Batrancea, Larissa,Anca,Nichita, Jerome,Olsen, Christoph,Kogler, &Sarunas,Zukauskas (2019). Trust and power as determinants of Tax compliance across 44 nations. Journal of Economic Psychology, 74, Article 102191.

Changyuan, Xi, Chunfang, Cao,Kam C.Chan (2017) Social trust environment and firm tax avoidance: Evidence from China, The North American Journal of Economics and Finance, Volume 42, November 2017, Pages 374-392.

Chen, J.V., Jubilado, R., Capistrano, E. & Yen, D. (2015). Factors affecting online tax filing- an application of the IS Success model and trust theory, Computers in Human Behavior, 43: 251-262 .

Jimenez. Peggy and Iyer. Govind S (2016), "Tax compliance in a social setting: The influence of social norms, trust in government, and perceived fairness on taxpayer compliance", Advances in Accounting, incorporating Advances in International Accounting, Vol. 34, PP. 17-26.

Kanagaretnam, Kiridaran; LEE, Jimmy; LIM, Chee Yeow; and LOBO, Gerald. (2018). Societal trust and corporate tax avoidance, Review of Accounting Studies. 23, (4), 1588-1628. Research Collection School Of Accountancy. Available at:Available at: https://ink.library.smu.edu.sg/soa_research/1765.

Nerré, B. (2008). Tax Culture: A Basic Concept for Tax Politics. Economic Analysis and Policy , 38, 153-167.

Nurkholis Nurkholis, Muh Dularif & Ni Wayan Rustiarini, Collins G. Ntim (2020) Tax evasion and service-trust paradigm: A meta-analysis, Cogent Business & Management, 7:1, DOI: 10.1080/23311975.2020.1827699.

Putnam, R.D. (1995) “Bowling Alone: American Declining Social Capital”. Journal of Democracy, No. 6, pages 65-78.

Teo, T, Srivastava, S. &Jiang, L.(2008). Trust and Electronic Government Success: an empirical study, Journal of Management Information Systems, 25(3): 99-132.

Uadiale, M.O.T.O., Fagbemi,and,J., and Ogunleye, O., (2010),An Empirical Study of the Relationship between Culture and Personal Income Tax Evasion in Nigeria. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, Issue 20.