تطبیق داستان نوجوان درخت و بچه مردم با اسطوره مدوسا بر اساس نظریه اضطراب اختگی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 6، دوره 17، شماره 65، دی 1400، صفحه 161-192   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/mmlq.2021.686823

نویسنده

امیرحسین زنجانبر^*

کارشناسی‌ارشد، ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

فروید اسطوره­ها را نیز همچون رؤیاها وجه نمادین­شدۀ آرزوهای جنسیِ سرکوب­شده و نتیجۀ اضطراب اختگی می­داند و در همین راستا، خوانشی روان­اسطوره­شناختی از کهن­الگوی «سر مدوسا» ارائه می­دهد. او آثار هنری مختلف را بر اساس نظریۀ اضطراب اختگی واکاوی می­کند و معتقد است: داستانِ روان­شناختی، همچون سایکوبیوگرافی (شرح ­حال بیمار روان­رنجور)، قابل خوانش روانکاوانه است. از آنجا که داستان کوتاه «بچّۀ مردم و درخت»، در تعریف داستان روان­شناختی صدق می­کند؛ لذا خوانش روانکاوانۀ درون­مایۀ این داستان با خوانش روانکاوانۀ اسطورۀ مدوسا، مقایسه شده ­است. هدف از مقایسۀ مذکور نشان دادن آن است که هم اسطوره­ها و هم داستان­های کودک و نوجوان معاصر، چیزی جز فرافکنی روان­اسطوره­های درونی انسان نیستند. مقالۀ حاضر در پی پاسخ­گویی به چگونگی بازنمایی اضطراب اختگی در داستان مذکور و اسطورۀ مدوسا است. در همین راستا، پژوهش پیش­رو با روش تحلیلی­ـ توصیفی نخست داستان مذکور را رمزگشایی، سپس با بازتفسیری فرویدی، درون­مایۀ آن داستان را با ویژگی­های روان­اسطوره­ای مدوسا مقایسه می­کند. نتیجۀ پژوهش نشان می­دهد که تصویرِ دورۀ روانی ـ جنسیِ فالیک (به ­عنوان یکی از چهار پندار خیالیِ نخستین) در طول تاریخ، از اسطوره­های برساختۀ انسان­های بدوی تا داستان­های معاصر کودک و نوجوان، همواره بازنمودی مستمر داشته­ است.

کلیدواژه‌ها

داستان نوجوان؛ روان‌اسطوره‌شناسی؛ مدوسا؛ فروید؛ عقدۀ اودیپ

مراجع

اسنودن، روت. 1397. خودآموز فروید. ترجمۀ نورالدین رحمانیان. تهران: آشیان.

بیگدلو، غزاله.1391. مداد بنفش. تصویرگر: پگاه کاظمی. تهران: علمی و فرهنگی.

زنجانبر، امیرحسین. 1400. «خوانشی نشانه‌شناختی از پیرنگ داستان کودکانۀ مداد بنفش با رویکرد نوشتار زنانه». ادبیات پارسی معاصر. دوره11. ش1. صص 137- 160.

طاهری، صدرالدین. 1394. «باژگونی مفهوم یک نماد: بررسی کهن‌الگوی مار در ایران و سرزمین‌های همجوار». هنرهای زیبا هنرهای تجسمی. دوره20. ش3. 25- 34.

عوض‌پور، بهروز؛ محمدی خبازان، سینا و سهند. 1399. روان‌اسطوره­شناسی‌های هنری. تهران: سخن.

فروید، زیگموند. 1398. سه رساله دربارۀ نظریۀ جنسی. ترجمۀ ابراهیم ملک‌اسماعیلی. تهران: نگاه.

فروید، زیگموند. 1399. کاربرد روان‌کاوی در نقد ادبی. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: مروارید.

فروید، زیگموند. 1400. نظریۀ روان‌کاوی. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: مروارید.

کارور، ریموند. 1387. «آشغال‌جمع‌کن‌ها» در مجموعۀ پاکت‌ها و چند داستان دیگر. ترجمۀ مصطفی مستور. تهران: رسش. 59- 67.

کینودُز، ژان میشل. 1398. درآمدی بر زیگموند فروید. ترجمۀ مهرداد پارسا. تهران: شَوند.

نوئل، ژان بلمن. 1394. تحلیل روان‌کاوانۀ متون ادبی. ترجمۀ وحید نژادمحمد. تهران: افراز.

نجفی، عبدالمجید. 1399. «درخت و بچۀ مردم» از مجموعۀ سلامِ آقای همینگوی. تهران: سروش. صص 2- 7.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

English sources

Andersen, H. Ch. 2020. Storks. (J. Hershold; Trans.). Copenhagen: SAGA Egmond.

Bebina, M. & Jelena, A. G. 2017. "Female Power that Protects: Examples of the Aptropaic and Decortative Functions of the Medusa in Roman Visual Culture from the Territory of the Central Balkans". Starinar. (Issue. 67). Pp 167- 182.

https://doi.org/10.2298/STA1767167M

Cixous, H. 1976. The Laugh of the Medusa. Trans: Keith Cohen, and Paula Cohen. Signs: Journal of Women in Culture and Society. Vol. 1 (No. 4). Pp 875-893.

Dexter, M. R. 2010. "The Ferocious and the Erotic: Beautifule Medusa and the Neolithic and Snake". Journal of Feminist Studies in Reilgion. 26 (1). 25- 41. https://muse.jhu.edu/article/381897

Ekmekçi, Ç. 2019. Female body politics: “The Powerful Female Body” in mythological stories. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö5), 209-214. DOI: 10.29000/rumelide.606125

Freud, S. 1953- 1964. Complete Psychological Works. (Strachey, J. et al; Trans.). London: The Hogarth press and the Institute of Psychoanalysis. 24 vols.

Garber, M & Vickers, N. 2003. The Medusa Reader. NY: Routledge.

Grimal, P. 1996. The Dictionary of Classical Mythology. New Jersey: Wiley Blackwell.

Kerenyi, K. 1959.  The Heroes of the Greeks. London: Thames & Hudson.

Morford, M. P. O. & Lenardon, R. J. 2007. Classical Mythology. NY: Oxford University.

Ruthven, K. K. 2018. Myth. NY: Routledge.

Tāherī, S. 2016. The Inversion of a Symbol Concept. Honar-hā-ye Zībā Honar-hā-ye Tajassomī. 20 (3). Pp 25- 34.