استثنائات اصل صلاحیت سرزمینی دررسیدگی به جرائم اتباع بیگانه در ایران با عنایت به قانون مجازات اسلامی 1392

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 2، دوره 14، شماره 54، دی 1400، صفحه 23-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2021.1945693.2221

نویسنده

منوچهر توسلی نائینی^*

دانشیار گروه حقوق، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: حضور اتباع بیگانه در ایران تحت عناوینی مانند مسافر، دیپلمات، پناهنده، مهاجر، آواره و ارتکاب جرائم توسط بعضی از آنان در قلمرو ایران که در سال‌های اخیر نمود بیشتری یافته، این سؤال را مطرح می‌سازد که چگونه اصل صلاحیت سرزمینی که در ماده 3 قانون مجازات اسلامی تصریح‌شده را در مورد این افراد اعمال نمود و آیا می‌توان استثنائاتی را بر آن وارد نمود؟ بر اساس ماده اخیر «قوانین جزایی درباره کلیه کسانی که در قلمرو حاکمیت زمینی، دریایی و هوایی جمهوری اسلامی ایران مرتکب جرم می‌شوند اعمال می‌شود...» طبق این ماده قانونی صلاحیت دادگاه‌های جزائی محدود به حدود یک کشور بوده و دادگاه‌ها به تمام جرائمی که در یک کشور وقوع یابد، صلاحیت رسیدگی دارند؛ اعم از اینکه ارتکاب جرم توسط یکی از اتباع آن کشور و یا از اتباع کشورهای دیگر واقع ‌شده باشد.
روش: مطالعات در این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به طبع قلم تقریر یافته است.
یافته‌ها و نتایج: اجرای اصل مقرر در قانون مجازات اسلامی در عمل با استثنائاتی روبه‌رو است. ازجمله این استثناءها می‌توان به مصون‌بودن دیپلمات‌های خارجی از قوانین کیفری ایران، ارتکاب جرائم بین‌المللی توسط خارجیان در ایران و دارا بودن شرایط استرداد مجرمین در مورد مجرمی که در ایران در حال محاکمه است و… اشاره نمود. تحقیق اخیر چگونگی برخورد نظام کیفری کشور ایران با ارتکاب جرم فرد تبعه خارجه را بررسی و مشخص می‌نماید، نظام کیفری ایران هماهنگ با تحولات جامعه جهانی در زمینه برخورد با جرائم بیگانگان در قلمرو خود عمل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

اتباع بیگانه؛ ‌ جرم؛ صلاحیت سرزمینی؛ ایران؛ استرداد مجرمین

مراجع

- اردبیلی، محمدعلی. (1378). حقوق جزای عمومی. جلد دوم. چاپ دوم. میزان.

- ارفع نیا، بهشید. (1369). حقوق بین‌الملل خصوصی. جلد اول. چاپ دوم. آگاه.

- ارفع نیا، بهشید. (1369). حقوق بین‌الملل خصوصی. جلد دوم. چاپ اول. آگاه.

- الماسی‌نجاد، علی. (1388). حقوق بین‌الملل خصوصی. چاپ هشتم. میزان.

- پور‌هاشمی، سید عباس. (1380). مجموعه قوانین و مقررات حقوق بین‌الملل. چاپ اول. مجد.

- دل‌افروز، مصطفی؛ لطفی، فروزان. (1397). استرداد مجرمین در نظام‌های حقوقی ایران و کانادا و حقوق بین‌الملل. قانون یار، 2(8)، 134-109.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=463239

- دوندیو، دو وابر. (1368). حقوق جزایى و قانون‌گذاری جزایى. دانشگاه تربیت مدرس.

- زراعت، عباس. (1383). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی. چاپ اول. ققنوس.

- سلجوقی، محمود. (1385). حقوق بین‌الملل خصوصی. جلد دوم. میزان.

- شاکری، ابوالحسن؛ خان‌احمدی، حسن. (1395). بررسی صلاحیت دادگاه‌های ایران نسبت به جرائم تبعه غیرایرانی علیه ایرانی در خارج از ایران (صلاحیت شخصی منفعل در حقوق ایران). پژوهش حقوق کیفری، 5(16)، 93-70.

https://jclr.atu.ac.ir/article_6755.html

- شریعت باقری، محمدجواد. (1396). حقوق بین‌الملل خصوصی. چاپ دوم. میزان.

- شریعت باقری، محمدجواد؛ الماسی، یوسف (1398). صلاحیت قانونی و قضایی رسیدگی به جرایم ارتکابی در هواپیما؛ حقوق ایران و معاهدات بین‌المللی. تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، 12(45)، 73-53.

http://alr.iauctb.ac.ir/article_666988.html

- شیرخانلو، حبیب الله. (1392). آئین استرداد مجرمین بین دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای جهان.

  http://www.lawgostar.com

- فروغی، فضل‌الله؛ محمدی کراچی، بابک. (1396). صلاحیت رسیدگی به جرائم داخل هواپیمای در حالت پرواز در حقوق جزای ایران و بین‌الملل. مطالعات حقوق کیفری و جرم‌شناسی، 4(2)، 274-249.

https://jqclcs.ut.ac.ir/article_65296.html

- صفدرى، محمّد. (1341). حقوق بین‌الملل عمومى. جلد سوم. دانشگاه تهران.

- ضیایى بیگدلى، محمّدرضا. (1385). حقوق بین‌الملل عمومى. گنج دانش.

- نصیری، محمد. (1378). حقوق بین‌الملل خصوصی. چاپ ششم. آگاه.

- ولیدی، محمد صالح. (1375). حقوق جزای عمومی. جلد چهارم. چاپ دوم. دفتر نشر داد.

منابع رسمی

- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

- قانون مجازات اسلامی 1392

- قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران مصوب 19 اردیبهشت 1310

- قانون اصلاحى 14 مهر 1367 مجلس شورای اسلامی بر قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران

- قانون آئین دادرسى دادگاه‌های عمومى و انقلاب در امور کیفرى مصوب 1378

- قانون اقدامات تأمینی 12/2/1339

- Denza, E. (1998). Diplomatic Law. Oxford University press.

- Philippe, X. (2006). The principles of universal jurisdiction and complementarity: how do the two principles intermesh?. International review of the Red Cross, 88(862), 375-398.‏

doi:10.1017/S1816383106000580