بررسی فقهی حقوقی سیاست کیفری ایران در جرم انگاری عدم ثبت ازدواج

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 65، آذر 1400، صفحه 137-162   

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.687046

نویسنده

عبدالحسین رضائی راد^*

دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی،دانشکده الهیات و معرف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز, ایران

چکیده

جرم انگاری عدم ثبت ازدواج یکی از مباحث چالش­انگیز در سیاست کیفری ایران از پیش از  انقلاب اسلامی تا کنون بوده است و فراز و نشیب­های بسیاری را طی کرده است.آخرین عنصر قانونی این جرم ماده­ی 49­ قانون حمایت خانواده است که برای مردانی که ازدواج دائم خود را به صورت رسمی به ثبت نمی­رسانند مجازات تعیین کرده است. میزان تطابق این ماده با موازین شرعی و هماهنگی آن با اصول و قواعد حقوقی و چگونگی بازدارندگی این قانون،موضوعی است که این مقاله عهده دار بررسی آن است وبه این منظور، ابتدا این بخش ازماده 49 قانون حمایت خانواده را با ادله فقهی و حقوقی مورد نقد قرار داده و دلایل ؛«سیره معصومین»، «ضرورت تسهیل ازدواج»، «تضاد قانون با قوانین دیگر» و«نداشتن بازدارندگی کافی و نقض غرض» را برای اثبات مخالف شرع بودن این بخش از این ماده ارائه می دهد و سپس اهم دلایل مؤید این قانون را مورد نقد فقهی و حقوقی قرار می دهد.این دلایل عبارتند از «حفظ حقوق اشخاص ثالث»، «حفظ کیان خانواده» و «پیش گیری از سایر جرائم خانوادگی»

کلیدواژه‌ها

حقوق خانواده؛ ثبت ازدواج؛ جرم؛ فقه؛ مجازات

مراجع

1-قرآن کریم

2-بروجردی حسین و الحسین جلالی محمد رضا،(1420). المنهج الرجالی و العمل الرائد فی الموسوعه الرجالی. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.

3-جعفری لنگرودی،محمد جعفر (معاصر)،(1388ش). مبسوط ترمینولوژی حقوق.ج3. تهران:گنج دانش.

4- ــــــــــــــــ ،(1362ش).،مقدمه عمومی علم حقوق. تهران:گنج دانش.

5- حر عاملی، محمد بن حسن (1387ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه.محقق،محمد رضا جلالی. ج14، 15،8،12، قم: موسسه ال البیت (ع).

6-حلی، علامه جمال الدین الحسن بن یوسف المطهر (معروف به علامه حلی)،(1985م ) . الالفین فی امامیه امیرالمؤمنین علی بن أبی طالب. کویت: مکتبه الالفین.

7- ــــــــــــــــــ،(1382). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد با تعلیقه جعفر سبحانی.  قم: مؤسسه تحقیقات و  نشر معارف اهل بیت.

8- حلی محقق، نجم الدین ابی القاسم جعفر بن الحسن(1403،1983). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام. ج2 و 3. قم: دارالا ضواء، بیروت، چاپ اول

9-ـــــــــــــــــــــــ،(1390ق)،مقدمه المختصر النافع فی فقه الامامیه. تهران: الدراسات الاسلامیه فی مؤسسه البعثه.

10- ــــــــــــــــــ،(1364ش). المعتبر فی شرح المختصر. ج1. زیر نظر ناصر مکارم شیرازی. قم: مؤسسه شهداء.

 11-ساکت، محمد حسین (معاصر)،(1371ش). دیباچه ای بر دانش حقوق.مشهد:  ایران

طالقانی، نظر علی بن سلطان،(1386ش). کاشف الاسرار. به کوشش مهدی طیب. تهران: نشر سفینه.

12- طباطبایی،سیدمحمد حسین، (علامه طباطبایی)،(1402ق).حاشیه الکفایه. بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.

13-طوسی ابی جعفر محمدبن الحسن، (1414ق).  الرسائل العشر. رساله مسائل کلامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

14-ــــــــــــــ،(1390ق)، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید ،ج6, تحقیق و تعلیق حسن موسوی خرسان،دارالکتب الاسلامیه،تهران،چاپ چهارم

15-علی دوست، ابوالقاسم،(1388ش). فقه و عرف. قم: انتشارات پژوهشگران فرهنگ و اندیشه.

16-الغزالی ابو حامد،محمد بن محمد بن محمد الغزالی،(1419ق). المنخول. ج2. تحقیق محمد حسین هیتو. قم: دارالفکر المعاصر.

17-کاتوزیان، ناصر، (1398ش). فلسفه حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.

18-ــــــــــــــ،(1385ش). مقدمه عمومی علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: گنج دانش.

19-کرکی، علی بن حسین ، الکرکی (معروف محقق ثانی), (1409ق). رسائل المحقق الکرکی. ج2. تحقیق شیخ محمد حسون تحت نظر محمود مرعشی. قم: مکتبه آیه الله العظمی المرعشی.

20-الکلینی، ابی جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکینی الرازی ، (1388ق). اصول کافی. ج5. با تصحیح و تعلیق علی اکبر الغفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

21-مازندرانی، مولی محمد صالح (1421ق،2000م).  شرح اصول کافی مع تعالیق المیرزا ابوالحسن الشعرانی. ج2. ضبط و تصحیح السید علی عاشور، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

22-مشکینی، میرزا علی،(1413ق). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثه. قم: دفتر نشر الهادی.

23- مظفر، محمد رضا،(1388ق). اصول الفقه. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

24-ـــــــــــــــ،(1388ق،1968م). المنطق. النجف الاشرف: مطبعه النعمان.

25- میرزایی قمی، ابوالقاسم محمد بن حسن ،(1387ش). قوانین الاصول. ج2. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.

26-هاشمی شاهرودی،سید محمود(معاصر)،(1379ق). بحوث فی علم الاصول.تقریرات درس سید محمد باقر صدر تالیف هاشمی شاهرودی.قم: المجمع العلمی الاسلامی للشهید الصدر.

27- ـــــــــــــ،(1378ش). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم الاسلام.ج1.قم: مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام.

 

مقالات و پایانامه­ها

احتشامی نیا،محسن و خوشرفتار . امین (1392). امام رضا علیه السلام وترک اولای انبیاءدرقرآن ،فصلنامه تخصصی مطالعا ت قرآ ن و حدیث، (سفینه) ،سال یازدهم،شماره 41

اسدی, لیلا. (1378).نقد و بررسی قوانین ثبت ازدواج. نشریه علوم اجتماعی (مطالعات راهبردی زنان سابق) تابستان .شماره40

افقهی،زینب، (1392). پایان نامه کارشناسی ارشد تحت عنوان . مقاصد شریعت در متون فقهی معاصر امامیه. دانشگاه فردوسی مشهد. استاد راهنما محمد رضا علمی مشاور سید محمد تقی قبولی.

عبدالفتاح، عزت، مقاله جرم چیست و معیلرهای جرم انگاری کدام است ترجمه اسماعیل رحیمی نژاد مجله حقوقی دادگستری،شماره 41 ص 135- 160

معظمی، شهلا و بطیاری، عاطفه و انصاری فرد، محمد علی،  مقاله معیارهای جرم انگاری، فصلنامه قضاوت شماره 89 بهار 1396

سایت­ها

 فاضل لنکرانی, محمد موحدی, معروف به فاضل لنکرانی

www. I j tihad. ir. Content.details.aspx/1396/2/6.

باشگاه خبرنگاران جوان به نشانی

www. Yjc.ir/ fa/ news/4993668

  سایت خبری انتخاب به نشانی:

 www. Entekab.ir/ fa/ 40-news/160548/1396/2/8

قرابی، امان الله و واعظی، میرزا احمد، ادله قاعده الاهم فالاهم به نشانی زیر:

www. Ijtihad. Ir.content.Details. aspx /96/12/3  

حسینی شیرازی، مرتضی،ادله قاعده الاهم فالاهم در سایت

www. Ishirazi. Com 13/2/1396

بیگ زاده صفر،شیوه نامه نگارش قانون سایت

forset.etl24.comproduct312318-hoghooghi aspx-20/2/1396

قوانین و مقررات

قانون مجازات اسلامی مصوب 1392شمسی

قانون ثبت واسناد  و املاک مصوب 26/12/1310

قانون مدنی مصوب آبان ماه1314شمسی