واکاوی مبانی فقهی جرم انگاری نگهداری تجهیزات دریافت از ماهواره

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 65، آذر 1400، صفحه 164-192   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.687047

نویسنده

وحید زارعی شریف^*

استادیار گروه حقوق، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

چکیده

جرم انگاری نگهداری تجهیزات دریافت از ماهواره، چالش فقهی در سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران است. کاربردهای متنوع ماهواره در ارتباطات و علوم، این پرسش مهم را مطرح می‌کند که آیا این جرم انگاری، توجیه فقهی دارد؟ ادله فقهی موافق و مخالف با این جرم انگاری موردبررسی و مداقه قرار گرفت. نتیجه اینکه نگهداری تجهیزات دریافت از ماهواره، اصولاً حرام نیست بلکه بعضاً واجب است. لذا جرم انگاری آن به‌طور عام، حرام کردن حلال خدا، صد عن سبیل الله، نقض قاعده احترام مال مردم، تعدی به حدود آزادی شهروندی و حرام است؛ اما استفاده از برنامه‌های مبتذل یا مستهجن یا کفرآمیز و به‌طورکلی، استفاده غیر مشروع از فناوری‌های ماهواره‌ای از طریق دیدن، شنیدن، خواندن و غیره، چنانچه موجب ضرر یا مزاحمت غیر مشروع شخص دیگری نشود، حرام است، ولی جرم نیست؛ و چنانچه موجب ضرر یا مزاحمت غیر مشروع دیگری باشد، هم حرام و هم جرم است؛ و در غیر این موارد نه حرام است و نه جرم. چنانچه آثار رفتار غیر مشروع شخص در حریم خودش محدود شود، حریم خصوصی وی، مصون از جرم انگاری است.

کلیدواژه‌ها

نگهداری تجهیزات دریافت از ماهواره؛ فناوری ماهواره‌ای؛ حقوق کیفری ماهواره؛ مبانی جرم انگاری؛ فقه امامیه

مراجع

1-قرآن کریم.

2-آخوند خراسانی، محمدکاظم (1424). کفایه الاصول. قم: موسسه نشر اسلامی.

3-ابن ابی الحدید معتزلی، عبدالحمید بن محمد مدائنی (1404). شرح نهج‌البلاغه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.

4-ابن ادریس حلی، محمد بن منصور (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: موسسه نشر اسلامی.

5-ابن‌بابویه قمی، محمد بن علی: شیخ صدوق (1403). الخصال. قم: انتشارات جامعه مدرسین.

6---------------------------- (1391). علل الشرائع. قم: نشر مومنین-اندیشه هادی.

7- --------------------------- (1388). صفات الشیعه. تهران: انتشارات علمی.

8- --------------------------- (1378). عیون اخبار الرضا علیه‌السلام. تهران: نشر جهان.

9- --------------------------- (1361). معانی الاخبار. قم: موسسه نشر اسلامی.

10- --------------------------- (1413). من لایحضره الفقیه. قم: موسسه نشر اسلامی.

11- ابن شعبه حرانی، حسین بن علی (1363). تحف العقول عن آل الرسول علیهم‌السلام. قم: موسسه نشر اسلامی.

12- ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین (1417). معالم الدین و ملاذ المجتهدین. قم: موسسه نشر اسلامی.

13- بیهقی، احمد بن حسین (2003). السنن الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیه.

14- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1366). غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

15- تمیمی مغربی، نعمان بن محمد: قاضی نعمان (1385). دعائم الاسلام. قاهره: دار المعارف.

16- بخاری، محمد بن اسماعیل (1981). صحیح البخاری. بیروت: دار الفکر.

17- جوادی آملی، عبدالله (1378). تسنیم: تفسیر قرآن کریم. جلد 1-2. قم: نشر اسراء.

18- ------------ (1392). مفاتیح الحیاه. قم: نشر اسراء.

19- حر عاملی، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام.

20- راوندی، قطب‌الدین سعید بن عبدالله (1407). الدعوات سلوه الحزین. قم: موسسه امام مهدی ارواحنا فداه.

21- سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمان بن ابی بکر (1981). الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر. بیروت: دار الفکر.

22- شریف رضی، محمد بن حسین بن موسی (1414). نهج‌البلاغه. قم: دار الهجره.

23- شعیری، محمد بن محمد بن حیدر (1363). جامع الاخبار. قم: نشر شریف رضی.

24- طبرسی، احمد بن علی بن ابی‌طالب (1403). الاحتجاج علی اهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضی.

25- طبرسی، حسن بن فضل بن حسن (1412). مکارم الاخلاق. قم: نشر شریف رضی.

26- طبرسی، علی بن حسن بن فضل (1385). مشکاه الانوار فی غرر الاخبار. نجف: کتابخانه حیدریه.

27- طبرسی، میرزا حسین: محدث نوری (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام.

28- طوسی، محمد بن حسن: شیخ الطائفه (1414). الأمالی. قم: دار الثقافه.

29- ----------------------- (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.

30- ----------------------- (1411). الغیبه للحجه. قم: دار المعارف الاسلامیه.

31- عاملی، زین‌الدین بن علی: شهید ثانی (1409). منیه المرید فی ادب المفید والمستفید. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

32- عراقی، ضیاءالدین (1991). منهاج الاصول. جلد 1، بیروت: دار البلاغه.

33- کلینی، محمد بن یعقوب رازی: ثقه‌الاسلام (1365). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.

34- محقق داماد، مصطفی (1390). قواعد فقه بخش مدنی مالکیت مسئولیت. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

35- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1404). بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم‌السلام. بیروت: موسسه الوفاء.

36- مفید، محمد بن محمد بن نعمان العکبری (1413). الأمالی. قم: کنگره شیخ مفید.

37- موسوی خمینی، روح‌الله (1379). تحریر الوسیله. قم: دار العلم.

38- -------------- (1367). تهذیب الاصول. جلد 1. قم: دار الفکر.

39- نیشابوری، ابن الفتال محمد بن الحسن (1375). روضه الواعظین و بصیره المتعلمین. قم: نشر شریف رضی.