بررسی عوامل محدود کننده عملکرد دانه گندم درمنطقه شرق استان کرمان

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

دوره 15، 3 (59) پاییز، آبان 1400، صفحه 435-450   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jcep.2021.687075

نویسندگان

محمدعلی باقری پور¹؛ حسین حیدری شریف آباد^{* 2}؛ احمد مهربان³؛ حمیدرضا گنجعلی³

¹دانشجوی دکتری ،گروه زراعت، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

²استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، ایران- تهران

³استادیار گروه زراعت، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

چکیده

بررسی و تعیین عوامل محدود کننده عملکرد دانه گندم و سهم هریک از آنها در ایجاد خلاء عملکرد دانه، این مطالعه در شرق استان کرمان و در شهرهای بم، نرماشیر و فهرج در 15 مزرعه (هر شهر 5 مزرعه) در سال های زراعی 1397-1396 و 1398-1397 به­صورت پیمایشی و بر اساس روشCPA  (Comparative Performance Analysis) انجام شد. در این پژوهش، کلیه اطلاعات مربوط به عوامل مدیریتی، اقلیمی و صفات زراعی در هر یک از سه شهر بم، نرماشیر و فهرج (شامل 45 متغیر) اندازه­گیری و ثبت شدند. رابطه بین عملکرد دانه گندم و کلیه متغیرهای مورد مطالعه با استفاده از روش رگرسیون چند گانه گام به گام بررسی شدند. برای عوامل مدیریتی و اقلیمی یک مدل تولید تعیین گردید. نتایج نشان داد بین عملکرد واقعی (عملکرد کشاورزان) و عملکرد پتانسیل (عملکرد قابل حصول) 98/2347 کیلوگرم در هکتار خلاء (فاصله) وجود دارد. میزان آبیاری، کود نیتروژن مصرفی، تراکم سنبله و تأخیر در کاشت به­ترتیب 1/51 ،4/36 ،9/7 و5/4 درصد در ایجاد خلاء عملکرد نقش داشتند. در بین مزارع مورد بررسی مزرعه واقع در فیروزآباد فهرج با عملکرد دانه 6272 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد دانه و مزرعه واقع در دولت آباد فهرج با 1116 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. باتوجه به نتایج این پژوهش به نظر می‌رسد با مدیریت صحیح مزارع و بهینه نمودن عوامل محدود کننده (میزان آبیاری، کود نیتروژن مصرفی، تراکم سنبله و تأخیر در کاشت) می­توان عملکرد دانه گندم در مناطق بم، نرماشیر و فهرج را به میزان حدود 98/2347 کیلوگرم در هکتار نسبت به عملکردهای فعلی کشاورزان افزایش داد. 

کلیدواژه‌ها

گندم؛ خلاء عملکرد؛ CPA؛ پتانسیل عملکرد؛ عملکرد واقعی

مراجع

2011. United Nation. Word population to reach 10 billion by 2100 if fertility in all countries converges to replacement level. Press release 3 may 2011. At, assessed 1 December 2011.

2014. FAO, The State of Food Insecurity in the World 2012: Economic growth is necessary but not sufficient to accelerate reduction of hunger and malnutrition. FAO, Rome.

Donaldson, E., W.F. Schillinger, and S.M. Dofing. 2001. Straw production and grain yield relationships in winter wheat. Crop Science. 41(1): 100-106.

Hajarpour, A., A. Soltani, E. Zeinali, H. Kashiri, and A. Aynehband. 2017. Evaluation of wheat (Triticum aestivum) yield gap Golestan province of Iran using comparative performance analysis method. Iranian Journal of Crop Sciences. 19(2): 86-101.(In Persian).

Heidari Sharif Abad, H. 2018. Plant, growth and development. Karaj Publishing. 393 pp.(In Persian).

Heidari Sharif Abad, H., and M. Naghashzadeh. 2015. Crop yield and global food security. Islamic Azad University, Quds Branch Publications. 2: 431pp. (In Persian).

Kayiranga, D. 2006. The effect of land factors and management practices on rice yields, (Case Study in Cyili Inland Valley, Gikonko District, Rwanda). International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation Enschede (ITC). The Netherlands. Master of Science Thesis. 85pp.

Koocheki, A., M. Nassiri, H. Mansoori, and R. Moradi. 2017. Effect of climate and management factors on potential and gap of wheat yield in Iran with using WOFOST model. Iranian Journal of Field Crops Research. 15(2): 244-256. (In Persian).

Nekahi, M.Z., A. Soltani, A. Siahmarguee, and N. Bagherani. 2014. Yield gap associated with crop management in wheat (Bandar Gaz). Electronic Journal of Crop Production.7(2): 135-156.(In Persian).

Noori, A., A. Ashraf Mehrabi, and H. Safari. 2017. Study of correlation and path coefficient analysis of agronomic traits and grain yield for Aegilops cylindrica accessions under non-stress and drought stress conditions in Ilam. Journal of Crop Breeding. 9(23): 76-84. (In Persian).

Rahemi Karizaki, A., S. Galeshi, and A. Soltani. 2013. Evaluation of wheat yield and related traits variation in temperate semi-humid conditions. Electronic Journal of Crop Production. 6(2): 17-33. (In Persian).

Rahnama, M., A. Bakhshandeh, and G. Noor Mohammadi. 2000. Effect of tiller manipulation at different plantting densities on grain vield and its components of Atrak cultivar in south khuzistan. Iranian Journal of Crop Sciences. 2(3): 12-24. (In Persian).

Shirinzadeh, A., H. Heidari Sharifabad, G. Nour Mohammadi, E. Majidi, and H. Madani. 2018. Yield gap associated with crop management in wheat (CASE Study: Ardabil Province- Parsabad Moghan). Egyptian Journal of Agronomy. 40(3) : 223-236.

Smil, V. 2005. Do we need higher farm yields during the first half of the 21st century, Yields of Farmed Species: Constraints and Opportunities in the 21st Century, 1-14.

Soltani, A. 2007. Application of SAS in statistical analysis, Jahad-e-Daneshgai of Mashhad Press, 182pp. (In Persian).

Torabi, B., A. Soltani, S. Galeshi, E. Zeinali, and M. Kazemi Korgehei. 2013. Ranking factors causing the wheat yield gap in Gorgan. Electronic Journal of Crop Production. 6: 171-189. (In Persian).

Torabi, B., A. Soltani, S. Galeshi, E. Zeinali, and M. Kazemi Korgehei. 2011. Analyzing wheat yield constraints in Gorgan. Electronic Journal of Crop Production. 4(4): 1-17.(In Persian).