تحلیل داستان »هلال پنداشتن آن شخص خیال را» از مثنوی معنوی براساس مؤلفه‌های فردیتِ یونگ

عرفان اسلامی

مقاله 11، دوره 18، شماره 70، دی 1400، صفحه 217-236   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مینا جانی¹؛ تورج عقدایی^{* 2}؛ مهری تلخابی³؛ نزهت نوحی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، زنجان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد زنجان، زنجان، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

با ظهور نقد ادبی جدید و رویکردهای آن، خوانش متون ادبی از دیدگاه­های گوناگون امکان­پذیر شد و دریافت معنای متن گسترۀ بیشتری پیداکرد که به کمک آن می­توان به شباهت‌های معنی­دار متون مختلف پی­برد. آنچه یونگ با عنوان نقد کهن‌الگویی و مضامین ناخودآگاه جمعی یاد می‌کند؛ در روان آدمی نهادینه‌شده و به‌خصوص در آثار ادبی مختلف تجلی‌یافته­است. مفاهیم ابداعی یونگ؛ ازجمله کهن‌الگوهای باستانی مانند نقاب، پیر خرد، سایه ...وطبیعتِ هدفمندِ روانِ انسان، به‌سوی تفرّد پیش­می‌روند. در عصر حاضر، با پیوند هرچه بیشتر ادبیات و روان‌شناسی، مطالعۀ آثار ِادبی با رهیافت نظریات یونگ رونق بیشتری یافته­است. یکی از نظریاتی که در این آثار کاربرد دارد، نظریۀ فرآیند فردیّت است؛ که مراحل تکامل فرد را به‌صورت علمی مرور می­کند. یونگ و مولانا درصدد هستند تا راه دستیابی انسان به‌سوی کمال را ترسیم­نمایند. پژوهشِ حاضر با این رهیافت سعی­دارد؛ با تحلیلِ محتوا، کهن­الگوهایِ متنِ داستان شخص خیال­بین وعُمَر را استخراج­نماید و با فهم آن­ها و قراردادنِ برابرنهاد کهن­الگوی مناسب، داستان را بازشناسی­نماید؛ و متن را براساس مؤلفه­های فردیت یونگ تحلیل­نماید. این پژوهش به روش کتابخانه­ای، با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی انجام‌گرفته­است.

کلیدواژه‌ها

یونگ؛ مثنوی؛ کهن‌الگو؛ فردیت؛ ناخودآگاه؛ خیال

مراجع