نقش سرمایه فرهنگی امام خمینی (ره) در انقلاب اسلامی ایران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 3، دوره 15، شماره 45، اسفند 1399، صفحه 61-80   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسنده

مجید استوار^*

استادیار گروه علوم سیاسی ،واحد رشت،دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

انقلاب اسلامی ایران یکی از آن وقایع تاریخی بزرگ است که با نام و منش امام خمینی (ره) پیوند خورده و بدون شناخت آن نمی توان همه ابعاد این انقلاب را واکاوی کرد. برای بسیاری از ناظران و پژوهشگران انقلاب، این پرسش وجود دارد که چگونه شخصیتی سالخورده توانست در باور مردم ایران اینچنین نفوذ یابد و با ویژگی های منحصربفرد، اذهان ایرانیان را متحول سازد؟ این مقاله با هدف درک ابعاد نفوذ فراگیر امام (ره) در اذهان ایرانیان، نیازمند شناخت دقیق مختصات فکری و ابعاد سرمایه فرهنگی وی می باشد. بدین منظور این نوشتار با بهره گیری از تئوری سرمایه فرهنگی «پیر بوردیو» و کاربست روش جامعه شناسی پدیدارشناسی، نشان می دهد ویژگی های زبانی و فرهنگی امام (ره) از یکسو و مختصات میدان سیاسی ایران از سوی دیگر، در شکل گیری مشروعیت فراگیر امام (ره) نزد مردم و گروه های سیاسی نقشی بسزا در انقلاب اسلامی داشت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که امام (ره) با کاربرد عناصر اسلامی - شیعی در مقابل سیاست های تجددگرایانۀ رژیم پهلوی، نسبت به بسیج سیاسی ایرانیان در حمایت از باورها و ایده های انقلاب آفرین مبادرت کردند.

کلیدواژه‌ها

انقلاب اسلامی؛ امام خمینی (ره)؛ سرمایه فرهنگی؛ عاشورا؛ شهادت

مراجع

 اسکاچپول، تدا (1382)، «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»، ترجمه‌ی محمدتقی دلفروز، فصلنامه‌ی مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره‌ی اول، شماره‌ی مسلسل 19، صص 141-119.

 آل احمد، جلال (1357)، کارنامه سه‌ساله، تهران، رواق، چاپ سوم.

بیات، آصف (1391)، سیاست‌های خیابانی: (جنبش تهی‌دستان در ایران)، ترجمه‌ی اسدالله نبوی، تهران، پردیس دانش، چاپ اول.

حسن‌پور، علی، مدملیل، احسان، گراوند، ایوب (1393)، «انقلاب اسلامی، روحانیت و روشنفکری مبارزه: ای فرهنگی برای تصرف جامعه مدنی در ایران»، فصلنامه‌ی علمی مطالعات میان فرهنگی، سال نهم، شماره‌ی 22، صص 149-117.

خامنه‌ای، آیت‌الله سید علی (1351)، در سید قطب، ادعانامه ای علیه تمدن غرب و دورنمایی از رسالت اسلام، ترجمه‌ی آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و سید هادی خامنه‌ای، مشهد، توس، چاپ دوم.

 خمینی، امام روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، جلد1.

 خمینی، امام روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، جلد2.

 خمینی، امام روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، جلد5.

 خمینی، امام روح‌الله (1385)، ولایت‌فقیه، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ سیزدهم.

ریتزر، جرج (1386)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران، علمی، چاپ دوازدهم.

سریع القلم، محمود (1397)، اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، تهران، گاندی، چاپ اول.

شریعتی، علی (1375)، اسلام‌شناسی (مجموعه آثار 16)، تهران، قلم، چاپ سوم.

شریعتی، علی (1377)، بازگشت (مجموعه آثار 4)، تهران، الهام، چاپ ششم.

عشقی، لیلی (1379)، زمانی غیر زمان‌ها (امام، شیعه و انقلاب)، ترجمه‌ی احمد نقیب زاده، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.

کامروا، مهران (1398)، انقلاب ایران؛ ریشه‌های ناآرامی و شورش، ترجمه‌ی مصطفی مهر آیین، تهران، کرگدن، چاپ دوم.

متین، افشین (1399)، هم شرقی، هم غربی: تاریخ روشنفکری مدرنیته ایرانی، ترجمه‌ی حسن فشارکی، تهران، شیرازه.

مطهری، مرتضی (1397)، «مزایا و خدمات مرحوم آیت‌الله بروجردی»، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران، صدرا، چاپ اول.

معدل منصور (1382)، طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب، ترجمه‌ی محمد سالار کسرایی، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، چاپ اول.

نقیب زاده، احمد و استوار، مجید (1391)، «بوردیو و قدرت نمادین»، فصلنامه‌ی سیاست، دوره‌ی 42، شماره‌ی 2، صص 294-279.

نیک‌پی، امیر (1399)، مدرنیته، سیاست و سکولاریزاسیون: ریشه‌های انقلابی به نام دین، تهران، نگاه معاصر، چاپ اول.

واکووانت، لویک جی. دی (1383)، «پیر بوردیو» متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، راب استونز، ترجمه‌ی مهرداد میردامادی، تهران، نشر مرکز، چاپ سوم، صص 348-325.

Bourdieu, Pierre & Walquant, loicj.d. (1992). An invitation to reflexive Sociology, The University of Chicago Press.

Bourdieu, Pierre (2005). Language and Symbolic Power, Translated by Gino Raymond and Matthew Adamson, London, Polity Press.