آینده پژوهی در ارزیابی آسیب پذیری شبکه معابر منطقه 2 شهرداری تهران و میزان کارایی آن در برابر زلزله

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 45، اردیبهشت 1402، صفحه 6-19   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پویا امیری¹؛ محمد ابراهیم عفیفی^{* 2}؛ مرضیه موغلی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان ایران

²استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

³دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران

چکیده

استفاده از روش‌های آینده‌پژوهی می‌تواند یکی از بهترین فن‌های مدیریت بهینه، در آینده‌ای باشد که ممکن است در آن هر لحظه بحرانی رخ دهد. به‌منظور کاهش خسارات و تلفات ناشی از وقوع زلزله با کمک علم آینده‌پژوهی آمادگی لازم کسب می‌شود. تحقیق حاضر باهدف آینده‌پژوهی در ارزیابی آسیب‌پذیری شبکه معابر منطقه 2 شهرداری تهران و میزان کارایی آن در برابر زلزله انجام پذیرفته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی مکانی بوده است. معیارهای در نظر گرفته ‌شده در پژوهش، 8 معیار کاربری زمین، تعداد طبقات (ارتفاع ساختمان)، کیفیت بنا، تراکم ساختمان، درجه محصوریت معابر، عرض معبر، تراکم جمعیت، فاصله از گسل بود. لایه‌های اطلاعاتی با روش اسنادی- میدانی آماده شد. درروش IHWP، با روش دلفی رتبه‌بندی، امتیازدهی و در محیط GIS، پردازش شدند. درروش ANP، توسط کارشناسان در super decision ارزش‌گذاری شد. نتایج نشان داد طول طبقه آسیب‌پذیری در مدل IHWP، در کلاس آسیب‌پذیری خیلی زیاد 63.121 کیلومتر بیشترین طول و کلاس آسیب‌پذیری خیلی کم با 3.961 کیلومتر کمترین طول را داراست. در روش ANP، کلاس آسیب‌پذیری خیلی کم، با 135.35 کیلومتر بالاترین طول و کلاس آسیب‌پذیری متوسط با 11.329 کمترین طول را داراست. در این روش طبقه آسیب‌پذیری خیلی زیاد، با طول 40.94 کیلومتر در درجه اولویت دوم ازنظر طول آسیب‌پذیری قرار دارد. در مدل IHWP، مناطق آسیب‌پذیر در مرکز و قسمت کمی از جنوب در خیابان‌های آزادی، رودکی شمالی، نیایش غربی و در مدل ANP مناطق آسیب‌پذیر به‌صورت متمرکز در جنوب و قسمت کوچکی از شمال منطقه 2 در بزرگراه جناه، خیابان حبیب‌الله، بزرگراه یادگار امام، خیابان‌های شادمهر، نیایش غربی، بهبودی، پرچم، نصرت غربی قرار دارد. نتایج بازدید میدانی مناطق انتخابی در دو مدل نشان از دقت بالاتر روش IHWP نسبت به AHP داشته است.

کلیدواژه‌ها

آینده‌پژوهی؛ آسیب‌پذیری شبکه معابر؛ منطقه 2 شهرداری تهران؛ ANP؛ IHWP

مراجع

امجد، محمد.، سلطانی، ایرج.،(1400)، راهبردهایی به منظور کاهش آسیب‌پذیری بافت‌های تاریخی در برابر زلزله مطالعه‌ی موردی: بافت تاریخی شهر یزد، مدیریت بحران، دو فصلنامه پژوهشی، صص 17-32.

تاریخچه تهران(1387)، (ویراست ویرایش دوم)، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.

ترکانلو، ابراهیم، خاجی، ناصر،(1395). امکان سنجی پیش‌بینی مکان وقوع زلزله‌های آینده با استفاده از حل معکوس داده‌های میان لرزه‌ای. نهمین کنگره ملّی مهندسی عمران، 21 و 22 اردیبهشت 1395، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

حبیبی، کیومرث.، (1387)، تعیین عوامل سازه‌ای/ ساختمانی مؤثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از Fuzzy Logic&GIS، هنرهای زیبا، 33، دانشگاه تهران، 27-36.

حسین زاده، مهناز.، احمدی، علی.، صمدی فروشانی، مرضیه.،(1400)، توسعه مدل پویای مدیریت بحران زلزله در تهران با استفاده از رویکرد پویایی‌‌شناسی سیستم (SD)، مخاطرات محیط طبیعی، دوره دهم، شماره 27، صص 67 – 90.

خدادادی، فاطمه.، انتظاری، مژگان.، ساسانپور، فرزانه.، (1399)، تحلیل آسیب پذیری شهری در برابر مخاطره زلزله با روش FUZZY ELECTRE(مطالعه موردی: کلانشهر کرج)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال بیستم، شماره 56، صص 93-113.

دانا، تورج.، الله آهی زاده، بهاره.، حمصى، امیرهومن.، آقامحمدى، حسین.، (1399)، ارزیابى آسیب پذیرى نواحى منطقه 8 شهرد ارى تهران در برابر زلزله، فصلنامه دانش پیشگیرى و مدیریت بحران/ دورة دهم، شمارة دوم،صص165-175.

زنگی آبادی، علی، دادبود، عبدالرضا.،(1400)، تحلیل فضایی خوشه‌های آسیب‌پذیر بافت کالبدی شهر گرگان در برابر زلزله (با استفاده از آمار فضایی)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره پنجاه و سوم، شماره 1، صص 23 -34.

زنگی آبادی، علی، تبریزی، نازنین،(1385). زلزله‌ی تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، دوره 38، شماره 56، تابستان 1385، صص 115-130.

ژاله، مسعود.، چاره جو، فرزین.، (1400)، سنجش و پهنه‌بندی میزان تاب‌آوری کالبدی محلات شهری در برابر زلزله نمونه مورد مطالعه منطقه 12 تهران، مدیریت بحران، دو فصلنامه پژوهشی، شماره نوزدهم، صص 83-98.

گلی مختاری، لیلا.، شکاری بادی، علی.، بشکنی، زهرا.، (1396)، ارزیابی میزان آسیب پذیری محدوده شهری کاشان در برابر خطر زلزله با استفاده از مدل IHPW، مجله مخاطرات طبیعی، دوره هفتم، شماره 16، تابستان 1397، صص 126-105.

مدیری، مهدی.، شاطریان، محسن.، حسینی، سیداحمد.، مدل سازی آسیب پذیری مناطق شهری در زمان وقوع زلزله (نمونه موردی: منطقه سه کلانشهر تهران)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، سال ششم، شماره 13، صص 143-164.

نوری، حسن.، عزت پناه، بختیار.، ولیزاده، رضا.، (1399)، آینده پژوهی مدیریت ریسک در شهرها با تأکید بر آسیب پذیری خطرات زلزله، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال دوازدهم، شماره چهل و دوم، صص39-51.

Anand A, Jethoo AS, Sharma G. (2015 Jun 10). Selection of temporary rehabilitation location after disaster: a review.European Scientific Journal, ESJ; 11(10),pp10-22.

Jena،Ratiranjan., Biswajeet Pradhan ، Ghassan Beydoun ، Nizamuddin ، Ardiansyah ،Hizir Sofyan d, Muzailin Affan،(2019), Integrated model for earthquake risk assessment using neural network and analytic hierarchy process: Aceh province, Indonesia, journal homepage: www.elsevier.com/locate/gsf.

kates,Rand Pijawka,D.(1977),”From Rubble to Moument,The Pace of Reconstruction following Disaster,ed.Eugene J.Hass.Roberts W.kates and Marten Bowden,The MTT press.Massachusetts,PP45-59.

Li H, Zhao L, Huang R, Hu Q. (2017 Jan 16). Hierarchical earthquake shelter planning in urban area: a case for Shanghai in China. International Journal of Disaster Risk Reduction,pp306-323.

Liu, Bin., & ET ai (2003, October).The Restoration Planning of Road Network in Earthquake Disasters, Proceedings of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, Vol.4, 526 - 539.

Martinelli A., Cifani G., 2014, Bulding Vulnerability Assessment and Damage Scenarios in Celano(Italy) Using a Quick Survey Data-based Methodology, Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 28, 875-889.

Nojima, N., & Sugito, M., (2000). Simulation and Evaluation of Post-Earthquake Functional Performance of Transportation Network, 12 WCEE,PP11, 1927/7/A.