بازتاب مفاهیم نمادین و کهن‌الگویی آب در شعر شیرکو

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 11، شماره 40، آبان 1400، صفحه 110-123   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جیهاد شکری رشید^{* 1}؛ ساغر سلمانی نژاد مهرآبادی²

¹دانشیار گروه زبان فارسی، دانشکده زبان‌ها، دانشگاه صلاح الدین، اربیل، عراق

²استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی و انگلیسی، مرکز آموزش‌های عمومی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران

چکیده

یکی از شیوه‌های نقد که دستاورد کارل گوستاو یونگ است و امروزه از آن استقبال فراوانی شده، نقد اسطوره‌شناسانه با رویکرد کهن‌الگوهاست. کهن‌الگوی «آب» که از شاخص‌ترین نمودهای تجلی صور طبیعی در ادبیات و اساطیر ملل مختلف است، دارای مصادیقی بارز در ادبیات کردی است و در شعر یکی از برجسته‌ترین شاعران معاصر کرد می‌توان مشاهده کرد. وجود کهن‌الگوی آب در اشعار شیرکو بیکس دلیل بر رسوب خاطرة جمعی است که در ادبیات نمود یافته است. آب یکی از مضمون‌هایی است که تاکنون در آثار مختلف از دیدگاه کهن‌الگویی بدان توجه شده است. نوآوری این پژوهش به مطرح کردن کهن‌الگوی آب و واکاوی آن در آثار شیرکو بیکس باز می‌گردد. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است، با بهره‌گیری از رویکردی اسطوره‌ای-روان‌شناختی، به تصویر آب در اشعار شیرکو بیکس خواهیم پرداخت که تا چه میزان با مبانی کهن‌الگویی هم‌خوانی دارد. نتایج حاصل آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که شیرکو بیکس در اشعارش برای بیان عمیق انتقادها و مفاهیم مورد نظر خود از مسائل کهن‌الگویی و نمادهای جهانی به‌خوبی بهره گرفته است و اغلب ویژگی‌های مهم مطرح شده برای کهن‌الگوی آب توسط یونگ و پژوهشگران دیگر در اشعار شیرکو به چشم می‌خورد که به اشکال مختلفی در شعر وی نمایان شده است. مهم‌ترین کارکرد آن رمز حیاتی بودن آن است.

کلیدواژه‌ها

کهن‌الگو؛ یونگ؛ آب؛ شیرکو بیکس

مراجع

القرآن‌الکریم

آموزگار، ژاله (1398)، تاریخ اساطیری ایران، چاپ نوزدهم، تهران: سمت.

اقتداری، احمد (1354)، دیار شهریاران، ج. 2، تهران: انجمن آثار ملی.

الیاده، میرچا (1375)، مقدس و نامقدس، ترجمة نصرالله زنگویی، تهران: سروش.

آمیدیان، فخرالدین (1388)، شعرای نامدار کرد، سنندج: آناب.

بهار، مهرداد (1376)، پژوهشی در اساطیر ایران، چاپ دوم، تهران: آگه.

بیکس، شیرکو (1386)، مجموعه شعر میهمان خزانى، ترجمة رضاکریم مجاور، تهران: نشر چشمه.

___________ (2013)، صندلی، ترجمة سیامند شاسواری، کردستان: سلیمانیه.

___________ (2013)، آینه­هاى کوچک، ترجمة عزیز ناصرى، کردستان: کلاویز.

___________ (2013)، دیوار، ترجمة بابک زمانی، نشر فصل پنجم.

___________ (۱۳۹۷)، شتاب کن مرگ دارد می‌رسد، ترجمة نجم­الدین شوکت یاریان، سنه: مجتمع فرهنگی فجر.

___________ (۱۳۸۲)، در بند پروانه، ترجمة عزیز ناصری، سنندج: ناشر مترجم

پورداوود، ابراهیم (۱377)، یشت‌ها، تهران: اساطیر.

رضایی دشت ارژنه، محمود، حمیده پروان، بررسی تحلیلی تطبیقی اسطوره‌های پرواز (کیکاووس، نمرود، ووئی، ایکاروس و اتنه)، مجله پژوهش‌های ادب حماسی، دورة 15، شمارة 1،ص 93 تا 118

فرای، نورتروپ (۱۳۷۷)، تحلیل نقد، ترجمة صالح حسینی، تهران: نیلوفر.

فرنبغ دادگی (۱۳۶۹)، بندهشن، گزارش مهرداد بهار، تهران: توس.

گرین، ویلفرد ال و دیگران (1377)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن­خواه، تهران: اطلاعات.

مورنو، آنتونیو (1384)، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمة داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.

هال، جیمز (1374)، فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.

هینلز، جان (1386)، شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار؛ احمد تفضلی، تهران: چشمه.

یونگ، کارل گوستاو (1368)، چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.