تحلیل گفتمان ایدئولوژیک آموزش و پرورش ایران پس از انقلاب اسلامی مطالعه موردی گفتمان‌ دولت اصول‌گرایی (1392- 1384)

علوم اجتماعی

مقاله 2، دوره 15، شماره 3 - شماره پیاپی 54، آذر 1400، صفحه 50-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید بهروز موسوی بهبید¹؛ احمدعلی حسابی^{* 2}؛ نبی اله ایدر³

¹دانشجوی دکتری، گروه جامعه شناسی سیاسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

²جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

³استادیار گروه جامعه شناسی سیاسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

هدف از این پژوهش؛ تحلیل گفتمان- ایدئولوژی دولت اصول‌گرایی در نظام آموزش‌وپرورش ایران و همچنین بررسی رویکرد این دولت در راستای بازنمایی گفتمان خود از طریق نظام آموزش‌وپرورش می‌باشد. تحقیق حاضر یک مطالعه کیفی است که با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و روش- نظریه لاکلائو و موفه، به توصیف، تفسیر و تبیین ماهیت و عناصر گفتمانی آموزش‌وپرورش در این دوره تاریخی پرداخته است. بر اساس نتایج حاصله از این پژوهش، می‌توان اذعان نمود که؛ دولت‌ اصول‌گرایی در طی مدیریت اجرایی خود، برای کنترل، نظارت و اعمال دخالت‌هایی در نظام آموزش‌وپرورش تلاش نموده و در موارد بسیاری با تأثیرگذاری بر فرایند تصویب قوانین و همچنین تولید محتوا و اصلاح متون کتب درسی در پی تحول گفتمان فرهنگی- آموزشی موجود و بازنمایی نشانگان گفتمان مسلط از طریق نظام آموزش‌وپرورش بوده‌ است.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد آموزش و پرورش دولت اصول‌گرا از بعد گفتمانی از نشانگان سوسیال دموکرات اسلامی فاصله گرفته و به عناصر گفتمانی سنت‌گرایی ایدئولوژیک اسلامی نزدیک شده است. لذا بر خدامحوری،گسترش عدالت، استقلال و نفی وابستگی، حمایت از محرومان، ایثارگری، بومی‌گرایی، مهرورزی، استکبارستیزی، تکلیف گرایی و... در اسناد خود تأکید دارد. عناصر گفتمانی فوق در چهارچوب گفتمان غالب و در راستای نفی کامل ارزش‌های فرهنگی غرب با به چالش کشیدن سامان چیره در نظام بین‌الملل، سوژه‌های دینی و انقلابی را بازآفرینی می‌کند. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد سوژه مدنظر دولت اصول‌گرا، سوژه سیاسی است که با عناصر و دقیقه‌های گفتمانی نظام سنت‌گرای ایدئولوژیک انطباق دارد.

کلیدواژه‌ها

آموزش‌و‌پرورش؛ گفتمان؛ ایدئولوژی؛ انقلاب

مراجع