شناسایی عوامل موثر بر ایجاد رفتار نوآورانه در دانشجویان (مطالعه موردی: دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان مازندران)

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 11، شماره 2 - شماره پیاپی 42، آذر 1400، صفحه 151-180   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فرنیا آملی¹؛ ناصر عباس‌زاده^{* 2}؛ محمد علی حسینی³

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ‏

²‏ دانشیار مدیریت آموزشی، عضو هیات علمی دانشگاه افسری امام علی(ع)، تهران، ایران

³دانشیار و عضو هیات علمی گروه مدیریت توانبخشی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

چکیده

زمینه: رفتارهای نوآورانه دانشجویان می تواند در راستای حرکت و پویایی دانشگاه نقش موثری ایفا کند، در نتیجه شناسایی عوامل موثر بر آن می تواند راهگشای مسایل پیش روی نظام آموزش عالی باشد.
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر ایجاد رفتارهای نوآورانه در دانشجویان صورت پذیرفت.
روش: این پژوهش‌ از نظر هدف، کاربردی است که با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) با طرح اکتشافی انجام شد. در بخش کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی و در بخش کمی از روش توصیفی-پیمایشی بهره گرفته شد. مشارکت کنندگان در بخش کیفی اعضای هیات علمی دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان مازندران بودند و جامعه آماری در بخش کمی شامل دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان مازندران بودند. روش نمونه گیری در بخش کیفی هدفمند از نظر نوع نظری با 12 نفر استفاده شد و در بخش کمی تصادفی طبقه ای بود که تعداد 382 نفر به عنوان نمونه آماری جهت بررسی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی و پایایی ابزارهای گردآوری داده های پژوهش مورد تایید قرار گرفت، تجزیه و تحلیل داده ها از در بخش کیفی از طریق کد گذار باز و در بخش کمی از طریق تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار SPSS21 انجام شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که عوامل موثر بر ایجاد رفتار نوآورانه سه عامل سازمانی (ساختار سازمان، فرهنگ سازمانی، منابع مالی و انسانی، سیاست دانشگاه و گروه محوری)، آموزشی(روش تدریس، محتوای آموزشی و اساتید دانشگاه) و فردی(تلاش و پشتکار، انگیزه و ویژگی شخصیتی) بود. بعد سازمانی با بارعاملی 0.941 دارای بیشترین سهم و بعد فردی با بارعاملی 0.752دارای کمترین سهم است.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که رفتارهای نوآروانه دانشجویان تحت تاثیر عوامل مختلفی هستند این عوامل در سه حوزه کلان سازمانی، آموزشی و فردی گسترده شده است.

کلیدواژه‌ها

رفتار نوآورانه؛ دانشجویان؛ عامل سازمانی؛ عامل آموزشی؛ عامل فردی

مراجع

ابراهیمی، محبوبه.(1398). بررسی رابطه خودمختاری شغلی با رفتار کاری نوآورانه کارکنان شهرداری شاهرود، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت منابع انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد شاهرود.

احمدپور، امیر؛ سلیلی، فاطمه و شهرکی، محمدرضا. (1397). عامل‌های مؤثر بر رفتار نوآورانه دانشجویان آموزشکدۀ کشاورزی ساری. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، 10 (47): 67-83.

افراسیابی، رویا و ملکی، اعظم. (1399). بررسی فرهنگ سازمانی، رفتارنوآورانه با نگرش مرتبط با کار با نقش میانجی توانمندسازی روانشناختی، فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 4(1): 16-31.

ایرجی راد، ارسلان و لطفی خاتون آباد، فاطمه.(1398). نقش میانجی توانمندسازی در رابطه بین رفتارنوآورانه و خلاقیت کارکنان، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1): 1-22.

برزگر، نادر؛ قورچیان، نادرقلی و تقی پورظهیر، علی. (1398). آسیب شناسی خلق ظرفیت­های نوآوری در مدیریت دانشگاهی ایران (مورد: دانشگاه آزاد اسلامی). فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 10 (37): 291-310.

برومند، مجتبی و رنجبری، مریم. (1388). اقدامات راهبردی مدیریت منابع انسانی و عملکرد نوآوری با تاکید بر نقش مدیریت دانش. دوماهنامه توسعه سازمانی پلیس، 6 (24): 41-54.

پرهیزکار، مرتضی. (1395). مدیریت نوآوری در سازمان­های آموزشی. نخستین همایش و جشنواره ملی کارآفرینی در حورزه کودک، دانشگاه علم و فرهنگ.

پرهیزگار، محمدمهدی؛ فروزنده دهکردی، لطف اله؛ جوکار، علی اکبر و درینی، ولی محمد. (1392). شناسایی عوامل مؤثر بر نوآوری سازمانی با تکیه بر پارادایم نوآوری باز مطالعه موردی: صنعت نشر کشور. فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی، 11 (31): 101-125.

تورانی، حیدر؛ آقائی، امیر و منطقی، مرتضی. (1391). تجارب جهانی در زمینه نوآوری­های آموزشی از منظر شیوه­های تولید پذیرش و اجرای نوآوری در آموزش عمومی ایران. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، 11 (43):7-41.

ثابت مهارلوئی، عباس؛ داودی، علی؛ هاشمی، علیرضا؛ افتخاری، عابدین و رکنی، احسان. (1394). ارائه مدل علی بررسی متغیرهای مرتبط با رفتار نوآورانه اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 8 (17): 1-11.

جهانگیر، مصطفی؛ امین التجار، حسین و  فروتن، مرضیه.(1394). مباحث کاربردی رفتار سازمانی: رفتار نوآورانه، تعلق خاطر کاری، رفتار اشتراک دانش (راهنمای عمل مدیران و کارکنان)، تهران: نشر مرندیز.

جهانگیر، مصطفی؛ خوراکیان، علیرضا و لگزیان، محمد. (1395). بررسی تأثیر تعلق خاطر کاری بر رفتار نوآورانه با نقش میانجی به اشتراک گذاری خطاها. فصلنامه مدیریت نوآوری، 5 (1): 29-52.

حسینی، معصومه و صادقی، طاهره. (1389). عوامل مؤثر بر خلاقیت و نوآوری اعضای هیات علمی و ارایه راهکار به منظور ارتقا. مجله راهبردهای آموزش، 3 (1): 1-6.

حیدری­فرد، رضا؛ زین­آبادی، حسن­رضا؛ بهرنگی، محمدرضا و عبدالهی، بیژن. (1394). فرهنگ و جو نوآورانه مدرسه، یک پژوهش کیفی. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 7 (2): 53-74.

رحمان­زاده، سیدعلی. (1395). عوامل سازمانی مؤثر بر ارتقای خلاقیت و نوآوری در سازمان صدا و سیما. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6 (3)، 1-34.

رهی، وحید.(1400).مطالعه تأثیر یادگیری سازمانی بر رفتار نوآورانه با توجه به نقش میانجی درگیری شغلی (مورد مطالعه: کارکنان بانک پاسارگاد استان مازندران)، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت تولید و عملیات، موسسه آموزش عالی.

زاهدبابلان، عادل و سیدکلان، سیدمحمد. (1394). بررسی تأثیر جو سازمانی نوآورانه ادراکی بر خودکارآمدی خلاّق و رفتار نوآورانه دانشجو- معلمان با استفاده از مدل­یابی معادلات ساختاری. فصلنامه مدیریت بر آموزش سازمان­ها، 4 (1): 103-125.

فریاد، لعیا؛ خوراکیان، علیرضا و ناظمی، شمس­الدین. (1395). بررسی اثر توانمندسازی روانشناختی بر رفتار نوآورانه کارکنان با توجه به اشتیاق شغلی آنان، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، 8 (25): 17-26.

فلاحی، امیر.(1398).شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر رفتار نوآورانه معلمان مقطع ابتدایی، پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی درسی، دانشگاه پیام نور استان کرمانشاه.

کاشفی، معصومه؛ رجبی فرجاد، حاجیه و طوطیان اصفهانی، صدیقه. (1398). تأثیر رهبری اخلاقی بر رفتار نوآورانه با میانجی­گری استقلال شغلی. مجله اخلاق زیستی، 9 (31): 85-96.

کبریایی، علی و رودباری، مسعود. (1384). شکاف کیفیت خدمات آموزشی دانشگاه علوم پژشکی زاهدان دیدگاه دانشجویان از وضعیت موجود و مطلوب. مجله آموزش در علوم پژشکی، 5: 53-61.

مهرآمیز، سارا؛ اکبری پوررنگ، محمد و رستمی نژاد، محمدعلی.(1396). تببین رفتارهای نوآورانه معلمان بر اساس باورهای غیر منطقی و تفکر سیستمی آنان، فصلنامه علمی، پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 7(3): 195-216.

 

Akram,T., Lei, S., Haider, M.J., & Husain, S,T. (2019).The impact of organizational justice on employee innovative workbehavior: Mediating role of knowledge sharing. Journal of Innovation & Knowledge, 41, 147-159.

Bos-Nehles, B., Bondarouk, T., & Nijenhuis, K. (2017). Innovative work behaviour in knowledge-intensive public sector organizations: the case of supervisors in the Netherlands fire services. The International Journal of Human Resource Management, 28 (2), 379–398.

Colakoglu, S., Chung, Y., & Ceylan, c.(2021). Collaboration-based HR systems and innovative work behaviors: The role of information exchange and HR system strength, European Management Journal, 41,147-159.

Dan, D., Xu, S., Liu, J., Hou, R., Liu, X., & Ma, H. (2018). Innovative behaviour and career success: Mediating roles of selfefficacy and colleague solidarity of nurses. International Journal of Nursing Sciences, 5, 275- 280.

Dorner, N. (2012). Innovative Work Behavior: The Roles of Employee Expectations and Effects on Job Performance. Doctoral dissertation, University of St. Gallen.

Eid, R., & Agag, G. (2020).Determinants of Innovative Behaviour in the Hotel Industry: A cross-Cultural Study. International Journal of Hospitality Management, 91, 102642.

Ferreira, J.J.M., Fernandes, C.I., Alves, H., & Raposo, M.L. (2015,). Drivers of innovation strategies: Testing the Tidd and Bessant (2009) model. Journal of Business Research, 68, 1395–1403.

Gogoleva, A., Balabanova, E., & Efendiev, A. (2016). Determinants of employee innovative behavior: do foreign and domestic companies in Russia differ?. Higher School of Economics Research Paper No.

Gur, U., Sinemden Oylumlu, I., & Kunday, O. (2016). Critical assessment of entrepreneurial and innovative universities index of Turkey: Future directions. Technological Forecasting & Social Change, 123,161-168.

Hagedoorn, J., & Zober, A. K. (2015). The role of contracts and intellectual propertyrights in open innovation. Technol. Anal. Strateg Manage, 27 (9), 1050–1067.

Hailekiros Sibhato, G. (2018). The impact of open innovation practice on innovative performance through intellectual capital: Empirical study on SMEs. African Journal of Business Management, 12 (20), 609-619.

Kim, M., Koo, M., & Han, H.(2021). Innovative behavior motivations among frontline employees: The mediating role of knowledge management, International Journal of Hospitality Management, 99, 109-123.

Kwon, K., & Kim, K.(2019). An integrative literature review of employee engagement and innovative behavior: Revisiting the JD-R model, Human Resource Management Review, 30(2), 101-114.

Lasakova, A., Bajzikova, L., & Dedze, I. (2017). Barriers and drivers of innovation in higher education: Case study-based evidence across Ten European Universities. International Journal of Educational Development, 55, 69–79.

Lukes, M., & Stephan, U. (2017). Measuring employee innovation: a review of existing scales and the development of the innovative behavior and innovation support inventories across cultures. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 23(1), 136-158.

Luu, T.T.(2019). Can diversity climate shape service innovative behavior in Vietnamese and Brazilian tour companies? The role of work passion, Tourism Management, 72, 326-339.

Pandey, A., Gupta, V., & Gupta, R.(2019). Spirituality and innovative behaviour in teams: Examining the mediating role of team learning, IIMB Management Review, 31(2): 116-126.

Ren, F., & Zhang, J. (2015). Job stressors, organizational innovation climate, and employees’ innovative behavior. Creativity Research Journal, 27(1), 16-23.

Roffeei, S.H.M., Kamarulzaman, Y., & Yusop, F. D. (2016). Innovation Culture in Higher Learning Institutions: A Proposed Framework. Social and Behavioral Sciences, 219,401–408.

Tsai, L. (2011). Knowledge Transfer in Intra organizational Networks: Effects of Network Position and Absorptive Capacity on Business Unit Innovation and Performance. Academy of Management Journal, 44 (5), 996–1004.

Wang, X. H. F., Fang, Y., Qureshi, I. & Janssen, O. (2015). Understanding employee innovative behavior: Integrating the social network and leader–member exchange perspectives. Journal of Organizational Behavior, 36, 403-420.

Wikhamn, W.(2019).Innovation, sus tainable HRM and cus tomer satisfaction. International Journal of Hospitality Management, 76(1), 102-110.