دراسة تطبیقیة للصورة الاجتماعية للمرأة فی أشعار جامی وملک‌الشعراء بهار

فصلیة دراسات الادب المعاصر

مقاله 5، دوره 13، شماره 52، فروردین 2022، صفحه 101-124   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/cls.2022.687764

نویسندگان

رقیه خدامی¹؛ مهناز رمضانی^{* 2}؛ زهره سرمد³

¹طالبة الدکتوراه فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگار إمام الخمینی (ره) (مدینة ری)، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران

²أستاذة مساعدة، فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگارامام الخمینی (ره) مدینة ری ، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران (نویسنده مسئول)

³أستاذة مساعدة، فی قسم اللغة الفارسية وآدابها، فرع يادگارامام الخمینی(ره )مدینة ری ، جامعة آزاد الإسلامية، طهران، ‌إیران

چکیده

فی فترة حکم التیموریان فی القرن التاسع الهجری في تاريخ إيران لم يكن للمرأة مکانة إجتماعیة إیجابیة. جامي، أحد الشعراء البارزين في هذا القرن، في أحد أعماله الشعرية المسمی «هفت اورنگ» وفی إشارة إلی النساء فی مثنویاته قدم نهجاً مزدوجاً وسلبياً في كثير من الأحيان تجاه المرأة؛ في المقابل، من ناحية أخری، تغير الوضع خلال الفترة الدستورية حیث يمكن رؤية هذا التغيير في المواقف الموجودة تجاه المرأة وتحسين وضع المرأة بوضوح في قصائد ملک ‌الشعراء بهار. يمكن أن يكون هذا الموضوع مرتبطاً بالظروف السياسية والاجتماعية فی عهد الشاعر ونظرته الشخصية تجاه المرأة. تظهر دراسة التحليلية الوصفية أن الجامي في ليلي ومجنون يقدم صورة إيجابية عن صفات الأنثی مثل الجمال والولاء والتعقل وما إلی ذلك، وفي سلامان وابسال ویوسف وزلیخا، قدم المرأة علی أنها مخلوق ناقص، وتابع الشهوة. لوحظ هذا النهج المزدوج أيضاً في قصائد ملک ‌الشعراء بهار، مع وجود اختلاف في أن الموقف الإيجابي تجاه المرأة هو الأكثر بروزاً. في قصائد بهار، لم تُذكر المرأة فقط علی أنها عشيقة، ولكن رکز أيضاً علی عقلانية المرأة وشخصيتها وإنسانيتها.

کلیدواژه‌ها

المرأة؛ الفترة الدستوریة؛ جامی؛ الأدب المعاصر؛ ملک ‌الشعراء بهار

مراجع

برارپور، پروانه. 1386ش، جلوه‌های معشوق در ادبیات معاصر، چاپ اول، تهران: علوم و ادب.

بهار، محمدتقی. 1388ش، دیوان اشعار، تهران: نگاه.

بهنام‌فر، محمد و فاطمه زهرا اصفهانی کندکلی. 1395ش، مجموعه مقالات اولین کنگره بین‌المللی عبدالرحمان جامی، «جایگاه زن در مثنوی سلامان و ابسال جامی»، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.

جامی، نورالدین. 1375ش، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مهتاب.

راوندی، مرتضی. 1375ش، تاریخ اجتماعی ایران، چاپ سوم، ج3، تهران: امیرکبیر.

یزدانی، زینب. 1378ش، زن در شعر فارسی(دیروز- امروز)، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوس.

 

المقالات والرسائل الجامعیة

حاتمی، سعید و پروانه صفایی. 1391ش، «مقام زن در شعر ابوالقاسم لاهوتی، ایرج میرزا و عارف قزوینی»، زن و فرهنگ، سال سوم، شماره 12، صص80-65.

حاج سردار، مهسا و علی‌اکبر افراسیاب‌پور و فریدون طهماسبی. 1392ش، «زن از دیدگاه جامی در لیلی و مجنون»، زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره 15، صص105-87.

حسینی، مریم. 1389ش، «شعر فمینیستی نویافته‌ای از پروین اعتصامی»، زن در فرهنگ و هنر، دوره دوم، ش 1، صص21-5.

داراب‌پور، عیسی. 1390ش، «جایگاه زن ایرانی در شعر معاصر»، زن و فرهنگ، سال دوم، شماره 7، صص33-21.

رادفر، ابوالقاسم. 1384ش، «زن و ادبیات سیاسی ایران»، مجله بانوان شیعه، شماره 5، صص192-169.

صارمی، سهیلا. 1384ش، «جامی و مکر زنان»، نشریه فرهنگ، شماره 55، صص164-149.

صاعد واقفی، مریم و الهه رزاقی و پرویز لکزائیان فکور. 2012م، «مقارنة ‌الآراء الاجتماعیة فی الشعر العربی والفارسی المعاصرین»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، السنة 4، العدد14، صص100-112.

گلی، حسن. 1392ش، «بررسی سیمای زن در مثنوی لیلی و مجنون نظامی و مقلّدان او (امیرخسرو دهلوی، جامی، مکتبی شیرازی، هاتفی خرجردی)»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زابل.

نجاریان، سکینه. 1391ش، «مقایسه روایت‌های مشهور سلامان و ابسال(به ویژه سلامان وابسال جامی و روایت حنین بن اسحاق)»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دوره4، شماره11، صص176-161.

نیک‌خواه، سمیرا. 1388ش، «تحلیل و بررسی وضعیت اجتماعی زن در دوره مغول و تیموری از دیدگاه شش تن از شعرای این دوره(مولوی، سعدی، امیرخسرو دهلوی، عبید زاکانی، حافظ و جامی)»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.